Bændablaðið - 21.07.2022, Blaðsíða 44

Bændablaðið - 21.07.2022, Blaðsíða 44
44 Bændablaðið | Fimmtudagur 21. júlí 2022 Eldisleyfin: Eign eða leiga? Í grein blaðamanns Bændablaðsins frá 4. nóvember 2021 er fjallað um fjárfestingar útlendinga í fiskeldi og sjávarútvegi. Þar er vitnað í greinar sem undirritaður hefur skrifað og rætt m.a. við Jens Garðar Helgason, fyrrverandi framkvæmdastjóra Laxa fiskeldis ehf. og núverandi aðstoðarforstjóra Fiskeldis Austfjarða ehf. Ástæða er til að svara sumu sem þar kemur fram eða útskýra betur. ,,Íslenskir fjárfestar höfðu ekki áhuga“ Fram kemur í máli Jens Garðars: ,,Þá má ekki gleyma því að við stofnun þeirra fiskeldisfyrirtækja sem eru í rekstri í dag var þráfaldlega reynt að fá íslenskt fjármagn inn í atvinnugreinina en þegar það gekk ekki og menn höfðu ekki áhuga var leitað til Noregs…“ Í þessu samhengi er vert að hafa í huga að verið var að bjóða fjárfestum mismunandi valkosti allt eftir tímasetningu tilboðanna: a) Fjárfesta í rekstri: Fyrir stefnumótun starfshóps sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra í fiskeldi sem gefin var út 2017 var verið að bjóða að fjárfesta í rekstrinum. b) Fjárfesta í eldisleyfum: Eftir stefnumótunina og ekki minnst eftir að lög um fiskeldi voru samþykkt á árinu 2019 var aðallega verið að bjóða að fjárfesta í eldisleyfum. Það var á árinu 2016 og jafnvel fyrr að íslenski leppar erlendra fjárfesta byrja að skoða þann möguleika að gera eldisleyfin að verðmætum með að skrá laxeldisfyrirtækin á erlendan hlutabréfamarkað. Fram til 2016/2017 var því verið að bjóða íslenskum fjárfestum að fjárfesta í rekstri laxeldisfyrirtækja. Jarðvegurinn undirbúinn Til að tryggja farveginn inn á erlendan hlutabréfamarkað og gera mögulegt að fá hækkun í hafi á verðmætum eldisleyfa komu stjórnarformenn Arnarlax og Fiskeldis Austfjarða sér í opinberan starfshóp sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra í stefnumótun í fiskeldi í desember 2016. Höfundur hefur skoðað fundargerðir stefnumótunarhópsins og í fundargerð frá 27. janúar 2017 er byrjað að ræða um verðmæti fyrirtækjanna. Í fundargerð frá 10. febrúar 2017 var umræða um fjármögnun og þar kom m.a. fram að stefnt væri á markað: ,,KÓ greindi frá að tímarammi á skráningu Arnarlax væri sumarið 2018“, en skammstöfunin stendur fyrir Kjartan Ólafsson, stjórnarformann fyrirtækisins. Jafnframt var velt fyrir sér verðmæti fyrirtækisins og fram kemur í fundargerð að ,,KÓ svaraði að markaðurinn mæti það hugsanlega á tugi milljarða“. Vermæti eldisleyfa Arnarlax í lok ársins 2021 voru um 40 milljarðar króna. Ekkert finnst síðan um málið fyrr en í fundargerð frá 14. júlí 2017 þegar fram kemur: ,,Ákveðið að nefndarmenn fái sendar glærur og áhættumatsskýrslu eftir kl. 14 þegar hlutabréfamarkaður í Noregi hefur lokað.“ Stefnumótunin opnaði leiðina Í skýrslu starfshóps sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra um stefnumótun í fiskeldi, sem gefin var út þann 21. ágúst 2017, var leiðin vörðuð inn á erlendan hlutabréfamarkað. Það sem er athyglisvert við stefnumótunina er það sem ekki var lagt til, þ.e.a.s. enga takmörkun á erlent eignarhald eða stærð fyrirtækja sem opnaði leiðina á erlendan hlutabréfamarkað. Leiðin var síðan fest í sessi með útgáfu laga um fiskeldi á árinu 2019. Í meginatriðum voru það norskir aðilar sem voru að fjárfesta í laxeldisfyrirtækjunum á árunum 2016/2017 þar til félögin fóru á erlenda hlutabréfamarkaðinn. Arnarlax og Fiskeldi Austfjarða fóru inn á erlendan hlutabréfamarkað á árinu 2020 og Arctic Fish á árinu 2021. Norðmenn skildu verðmæti eldisleyfanna og gerðu sér grein fyrir að hægt væri að ná miklum ávinningi með að koma laxeldisfyrirtækjunum á erlendan markað. Á þessum tímapunkti var ekki þörf á íslenskum fjárfestum nema til að bæta ímyndina út á við, s.s. fá lífeyrissjóðina að borðinu rétt áður en félögin fóru á erlendan hlutabréfamarkað. Kaup á leyfum Í máli Jens Garðars kemur jafnframt fram: „Þetta er alveg tvennt ólíkt. Sjávarútvegurinn er að nýta takmarkaða auðlind en fiskeldið ekki, nema að því leyti að við nýtum svæði sem einhver annar nýtir ekki á meðan. Við mætum með okkar eldisdýr á staðinn og getum farið með þau aftur. Leyfin okkar eru til leigu til 16 ára.“ Í samanburði má benda á að á Íslandi er kvótinn eign og í Noregi eru eldisleyfin eign. Eldisleyfin í Noregi eru varanlega eign en á Íslandi er um að ræða úthlutun eldisleyfa. Í Noregi eru leyfin keypt fyrir háar fjárhæðir en á Íslandi fást þau því sem næst ókeypis (tafla 1). Valdimar Ingi Gunnarsson. LESENDARÝNI Tveir bæir hafa bæst á lista yfir sauðfjárbú þar sem arfgerðin T137 finnst, það eru Reykir í Hjaltadal og Möðruvellir í Hörgárdal. Líkur á því að finna verndandi arfgerðir í gegnum átaksverkefnið fara minnkandi en senn verður búið að greina öll sýni sem bárust RML. Niðurstöður eru nú aðgengilegar í skýrsluhaldsforritinu Fjárvís.is. Enn er staðan þannig að ARR arfgerðin hefur ekki fundist nema á Þernunesi við Reyðarfjörð. Hins vegar finnst arfgerðin T137 á nokkrum bæjum en bundnar eru vonir við að sú arfgerð veiti einnig fullkomna vernd. Tvö bú hafa nú bæst í hóp „T137 búanna“. Á Reykjum í Hjaltadal í Skagafirði greindust nýverið fjórir gripir með T137, allir arfblendnir. Sýni höfðu verið tekin úr öllum veturgömlu ánum ásamt hrútastofni búsins. Kindurnar sem báru þessa fágætu arfgerð, þrjár ær og einn hrútur, reyndust hálfsystkini. Faðir þeirra hét Birkir 15-402 en hann var kaupahrútur frá Þúfnavöllum í Hörgárdal. Því eru allar líkur á því að arfgerðin hafi borist í Reyki frá Þúfnavöllum með hrútnum. Birkir, sem nú er fallinn, reyndist afbragðs lambafaðir og er lofandi sem ærfaðir og hefur hann því verið hinn mesti kostagripur. Hann var sonur Bekra 12-911 frá Hesti og móðurfaðir hans var Fálki 06-834 frá Borgarfelli. Í beinan kvenlegg má rekja ættir Birkis innan Þúfnavalla 13 ættliði aftur eða allt aftur í ána Gæfu 50-608. Hún kom í Þúfnavelli þegar fjárstofninn var endurnýjaður í kjölfar mæðuveikiniðurskurðarins. Þúfnavellir voru ekki með í sýnatökuverkefninu í vetur og því er óljóst hversu útbreidd arfgerðin er þar í stofninum. Á Reykjum ætti að vera til nokkur hópur sem ber arfgerðina en búast má við að helmingur lambanna undan Birkissyninum veturgamla séu með T137 og þá eru til eldri dætur Birkis sem ekki hafa verið greindar né afkomendur þeirra. Á Reykjum búa þau Ástvaldur Jóhannesson og Stefanía Guðjónsdóttir. Á Möðruvöllum 2 í Hörgárdal í Eyjafirði hefur T137 arfgerðin einnig fundist en þar stunda þau sauðfjárrækt Þórður Sigurjónsson, Birgitta Lúðvíksdóttir, Sigmundur Sigurjónsson og Helga Steingrímsdóttir. Úr hjörðinni voru tekin 20 sýni og í einni kind, Valíu 21-009, fannst arfgerðin. Valía er undan heimahrút, Grilli 20-604. Grillir er undan Glám 16-825 frá Svartárkoti en ættir Valíu má síðan rekja til nokkurra bæja í Hörgárdal. Móðurmóðir hennar er frá Garðshorni á Þelamörk. Í heildina eru nú búin orðin 8 þar sem T137 hefur fundist og tilheyra þau öll Tröllaskagahólfi utan tveggja bæja. Virðist aðalvígi þessarar arfgerðar príonpróteinsins vera að finna í vestanverðum Eyjafirði, Hörgárdal og Árskógsströnd. Allar niðurstöður aðgengilegar í Fjárvís.is Nú er búið að greina rúmlega 19 þúsund sýni í gegnum átaksverkefnið. Það sem enn er ógreint kemur í tveimur „niðurstöðupökkum“, rúmlega 2 þúsund sýni í hvorum þeirra. Annar pakkinn (sem er níundi niðurstöðupakkinn í verkefninu) er nánast tilbúinn og voru Möðruvallasýnin m.a. þar. Síðasti pakkinn á síðan að vera tilbúinn fyrir mánaðamót og verður verkefninu að mestu lokið þá. Hugsanlega koma niðurstöður fyrir restina af þeim sýnum sem þarf að endurgreina ekki fyrr en í ágústbyrjun. Í þessum síðasta pakka eru nánast eingöngu sýni sem send voru til greiningar eftir 20. maí. Í upphafi átaksverkefnisins voru niðurstöður sendar í tölvupósti til bænda. Eftir að Fjárvís.is var betrumbættur og hægt að keyra þar inn gögnin, þá voru þessar tölvupóstsendingar aflagðar. Nú er búið að keyra inn í Fjárvís niðurstöður fyrir allar kindur sem búið er að greina og hægt var að lesa inn fyrirhafnarlaust. Hægt er að skoða þetta með því að kalla fram gripina í gripaleit. Ein auðkenning sýnir að úr gripunum hefur verið tekið DNA sýni og ef niðurstöður eru fyrirliggjandi eru gripirnir merktir með flöggum í mismunandi litum. Ef vantar niðurstöður á hluta gripanna getur það verið vegna þess að endurgreina hefur þurft sýnin eða ekki mögulegt að greina það. Í haust verður svo áfram boðið upp á arfgerðargreiningar á vegum RML þar sem lagt er upp með að greina áfram þau 6 sæti á príongeninu sem horft hefur verið til í þessu verkefni. Fyrirkomulag arfgerðargreininga í haust verður kynnt þegar nær dregur, en markmiðið verður m.a. að geta komið upplýsingum hratt til skila (mun hraðar en í þessu átaksverkefni) svo nýta megi niðurstöður við ásetningsvalið. SpíraMóbotna Karólína TryggðTrú Tignarleg TrygglindTombóla Tara Hrísey Skrugga Björt Grímsey Dúkka GusaGrótta 17-838 L S S S 15-65816-02616-045 16-04914-582 S S NösMona Vikký Dropa Grása E E E SkvísaElsa Mía Rjúpa Austri Gimsteinn Njálu-Brenna Katrín Hall- gerður Njálu-Saga Svandís Friðsemd MóðaSæný Hvatning Súpersvört Elsa JöklaStúdína Sv Sv Sv Sv Sv Sv SH SHSHSHSHSHSHSH ... og þessar kindur sem náðist ekki mynd af áður en þær fóru á  all – allar hyrndar: 19-175 (hvít) 20-207 (hvít) 21-266 (grá ekkótt) 21-243 (hvít) 21-027 (hvít) 21-030 (hvít) 21-040 (hvít) 21-404, hrútur (hvítur) S StSt St T137 og ARR – allir fullorðnu gripirnir Sv = Sveinsstaðir SH = Stóru-Hámundarstaðir St = Straumur L = Litli-Árskógur S = Syðri-Hagi E = Engihlíð R = Reykir í Hjaltadal M = Möðruvellir 2 í Hörgárdal Þ = Þernunes (staðan: 07/22) E ÞÞÞ Þ Þ ÞÞ Þ Þ Þ Þ Þ EEEEE ÞÞ Valía M R Eyþór Einarsson ráðunautur búfjárræktar- og þjónustusviðs ee@rml.is Af átaksverkefni í arfgerðargreiningum: Tveir bæir bætast við með T137 Yfirlit yfir þá fullorðnu gripi sem fundist hafa og bera arfgerðina T137 og ARR. Mynd / Karólína Elísabetardóttir
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.