Bændablaðið - 21.07.2022, Qupperneq 34

34 Bændablaðið | Fimmtudagur 21. júlí 2022
VÉLAR&TÆKNI
Saga vélar:
Fjórir áratugir og á nóg eftir
– Taarup sláttutætari í Hrútafirði með einstaka endingu
Nýlega komst blaðamaður Bænda-
blaðsins á snoðir um Taarup
sláttutætara sem var að klára sinn
42. heyskap núna í sumar. Þrátt
fyrir að vera hokinn af reynslu þá
er sláttutætarinn enn í fullri notkun
og segir Gunnar Þórarinsson,
bóndi á Þóroddsstöðum og eigandi
vélarinnar, að hann eigi enn nóg eftir.
Votverkun á lausu heyi í
gryfjur eða turna sem slegið var
með sláttutætara var útbreidd
heyverkunaraðferð á árum áður. Með
tilkomu rúlluvélanna í kringum 1990
vék þessi aðferð, ásamt súgþurrkun,
nær alfarið fyrir rúllum.
Borið saman við þær hey­
verkunar aðferðir sem algengastar
eru núna, þar sem grasið er slegið,
þurrkað á velli, rakað í múga og svo
yfirleitt pakkað í rúllur, þá sleppir
sláttutætarinn nokkrum skrefum.
Tæki sem þessi slá og blása heyinu
upp í vagn á sama tíma.
„Foreldrar mínir kaupa sláttu­
tætarann nýjan árið 1981. Ég man
ekki nákvæmlega hver seldi Taarup
landbúnaðartæki, en líklegast var
það Véladeild Sambandsins. Það var
til gamall sláttutætari hér á bænum
sem hafði ekki verið notaður í
nokkur ár, áður en þessi var keyptur,
þar sem það var lítið sem ekkert
verkað í vothey á tímabili. Við
vorum aðallega með laust þurrhey
fram að því.“
Gunnar segir að á þessum 42
sumrum hafi bilanatíðnin verið mjög
lág. Það eina sem hefur skemmst
séu þrjár legur ásamt því sem hann
hefur þurft að endurnýja plötustál
sem hefur þynnst.
Frábært fóður í bland við rúllur
Samkvæmt Gunnari er þetta frábært
fóður og því hefur hann aldrei hugsað
sér að hætta þessari heyverkun.
Aðspurður af hverju honum gengi
svona vel með heyverkunaraðferð
sem sé nánast horfin þá segist
Gunnar gruna að margir hafi verið
með of stórar flatgryfjur.
„Bæði voru menn kannski of
lengi að koma heyinu í þær og eins
voru menn þá of lengi að gefa úr
þeim, þannig var meiri hætta á því
að það hitnaði í heyinu. Hjá okkur
eru tvær flatgryfjur og eru þær
hvor um sig sex metra breiðar og
tólf metra langar. Helmingurinn af
heyforðanum fyrir féð er sleginn
með þessum tætara og settur í
flatgryfjurnar. Hinn helminginn slæ
ég og raka í múga, en ég fæ verktaka
til þess að rúlla og pakka í plast.
Ég sé ákveðna kosti
við að blanda þessu saman því ég
get stjórnað því hvernig rúlluhey ég
gef á móti votheyinu.
Fyrirkomulagið er þannig að
á morgnana gef ég kindunum
rúllur og svo kemur kvöldgjöfin
úr flatgryfjunni. Með þessu endist
votheyið allan veturinn á móti 200­
250 heyrúllum,“ segir Gunnar en á
Þóroddsstöðum eru 440 kindur.
Hann bætir því við að þetta
sé mjög hagkvæmur kostur
vegna lítillar plastnotkunar. „Ég
hugsa að plastkostnaðurinn fyrir
þessar gryfjur sé vel innan við
tíuþúsundkallinn og hluta af plastinu
get ég notað á milli ára.“
Ekki eins háður þurrki
Þar sem ekki þarf að taka eins
mikið tillit til veðurs og þurrka
hefur Gunnar kost á að nýta lakari
þurrkdaga en þegar heyjað er í rúllur.
„Sem dæmi þá náðum við
nokkrum gluggum til þess að
klára votheyið tiltölulega snemma
rigningasumarið 2014 og vorum við
þá betur sett en margir aðrir. Eitt
skiptið sáum við fram á tólf tíma
rigningarhlé og byrjuðum því að
heyja klukkan þrjú um nóttina og
slógum alveg til klukkan þrjú um
daginn, þegar það fór aftur að rigna.
Við náðum inn drjúgum
skammti á þeim tíma.“ Í sumar tók
heyskapurinn fimm daga í heildina,
slegið var á bilinu ellefu til tólf
hektara. „Það tekur reyndar
ekki nema tvo daga að fylla
hvora gryfju, en svo læt ég síga
í henni til þess að koma aðeins
meiru inn.“
Tveggja manna verk
Heyskapurinn á Þóroddsstöðum
er að sögn Gunnars tveggja manna
verk. „Matthildur Hjálmarsdóttir,
eiginkona mín, sér um að moka
inn og jafna í gryfjunni og svo
er ég alfarið í traktornum. Ég slæ
upp í vagninn og sturta heyinu
á planið fyrir framan gryfjuna.
Við höfum svo notað lítinn
Weidemann skotbómulyftara með
gamalli heykvísl framan á til þess
að koma heyinu inn og þjappa.“
Aðspurður um ókosti þess
að heyja á þennan hátt þá nefnir
Gunnar að afköstin séu ekki mjög
mikil samanborið við annað.
„Þó svo að þetta sé gamaldags
tækni með minni afköstum þá virkar
þetta fyrir mig.“
Sláttutætarinn á Þóroddsstöðum við heyskap í sumar. Þegar vandað er til verka er hægt að gera gott og ódýrt fóður
með þessari heyverkunaraðferð. Afköstin eru þó minni en þegar pakkað er í rúllur. Mynd /Gunnar Þórarinssonr
Ástvaldur Lárusson
astvaldur@bondi.is
Gunnar Þórarinsson. Mynd / MHH
Taarup sláttutætarar voru mjög algengir á árum áður. Véladeild Sambandsins fór með umboðið. Mynd / Búnaðarblaðið Freyr, 1979
Á sínum tíma fengu Taarup sláttutætarar
verðlaun fyrir gæði. Mynd / Tíminn, 1960
Undanfarin ár hefur það færst í
aukana að ráðgjafar víða um heim
stilla upp upptökuvélum í fjósum
og fara svo yfir upptökurnar til
þess að finna leiðir til að auka
afköst búanna.
Þetta skýrist af því að með því
að greina það hvernig kýr hegða sér,
þegar þær eru einar í fjósinu, þá má
oft finna ýmis vandamál sem oft fara
framhjá þeim sem í fjósunum starfa.
Hægt að ráða í hvað
betur má fara
Það eru fyrst og fremst upplýsingar
um tímanotkun kúnna yfir daginn
sem hér skipta máli.
Með því að kortleggja
tímanotkun kúnna, s.s. legu­ eða
stöðutíma í legubásum, tíma varið
í rölt, við vatnstrog eða fóðurgang,
þá fæst heildarmynd yfir það
hvernig tímanum er varið yfir allan
sólarhringinn.
Eftir að sú heildarmynd fæst er
hægt að ráða í það hvað megi betur
fara. Þá eru svona myndbandsgögn
einnig mikilvæg með tilliti til
bústjórnarinnar og því hvernig
vinnulagi í fjósinu er háttað. Þannig
geta niðurstöður slíkrar greiningar
bent til þess að einhverjir vinnuþættir
eru ekki gerðir eins og best verður á
kosið svo dæmi sé tekið.
Tengsl milli legutíma
og afurðasemi
Tímanotkun kúa yfir daginn má
skipta í nokkra aðskilda ferla. Fyrst
og fremst er það legutíminn, sem
ætti að vera minnst 11 klst. og helst
12­14 klst. eða jafnvel lengri.
Erlendar rannsóknir sýna að
tengsl eru á milli legutíma og
afurðasemi og hver viðbótar
klukkutími í legu getur skilað allt
að 1,5 kg mjólkur aukalega á degi
hverjum. Þetta á vel að merkja við
um erlend kúakyn.
Þá þurfa kýr vissulega að standa
eitthvað í legubásunum en ef
kýrnar standa lengi, t.d. bara með
framfæturna uppi í legubásnum
eða margar í einu sem standa, þá
bendir það klárlega til þess að
nærumhverfið sé ekki gott, þ.e.
innréttingin eða legusvæðið sjálft.
Miða ætti við að að hámarki 10%
kúnna standi í einu í legubásunum.
Tími sem kýr verja við át ætti
að vera 3­5 klst. á sólarhring,
skipt í 9­14 áttímabil og tíminn
sem kýr verja við að drekka ætti
ekki að vera meiri en 30 mínútur
á sólarhring.
Sé misbrestur á þessu gæti verið
kostur að skipta hópnum upp, ef
það er á annað borð hægt, í yngri
kýr og eldri.
Skýr virðingarröð
Ótal rannsóknir sýna að með slíkri
uppskiptingu má draga stórlega úr
samkeppninni á milli kúnna.
En eins og kunnugt er þá eru
kýr með mjög skýra virðingarröð
sín á milli og langoftast eru það
yngstu kýrnar sem eru lægst settar
og fá þar með síður aðgengi að
fóðrinu og/eða leggja síður í að
éta séu þeim hærra settar kýr við
fóðurganginn.
/SNS
Tækni og búrekstur:
Myndbandsgreining finnur tækifærin í fjósinu
Með því að kortleggja tímanotkun kúnna, s.s. legu- eða stöðutíma í legubásum,
tíma varið í rölt, við vatnstrog eða fóðurgang, þá fæst heildarmynd yfir það
hvernig tímanum er varið yfir allan sólarhringinn. Myndir / Aðsend