Leikhúsmál - 01.03.1963, Síða 25

ÞjóðleikhúsiS
Pétur Gautur eftir Henrik Ibsen
Leikstjóri Gerda Ring. Frumsýnt 26. des. 1962
Þctð er með nokkrum ólíkindum að byggingarmeist-
arinn (sbr. t. d. AfturgöngurnarJ Henrik Ibsen skyldi afreka
það að setja saman slíkan óskapnað að formi til sem
Pétur Gaut. Ef það er satt að Ibsen hafi ekki samið þetta
leikrit handa leiksviði er kannski óþarfi að undrast þetta,
en þó verður fyrir manni önnur furða — sú, að hann
skyldi geta staðizt þá freistingu að gera leikinn þannig
úr garði að hœgt yrði að setja hann á leiksvið með sœmi-
legu móti, einkum þar sem aðalpersónan, Pétur Gautur,
er sérlega „leikrœn" manngerð, með skírum og tilþrifa-
miklum einkennum.
Um inntak leiksins hefur mikið verið rœtt og ritað,
enda skemmst frá því að segja að það hefur gefið hon-
um það gildi, sem mölur og ryð fá ekki grandað. I
sumum atriðunum er það sett fram á nakinn og áhrifa-
ríkan hátt. Hinu verður heldur ekki neitað að Ibsen er
í leik þessum nokkuð óvandur að listrœnum meðulum,
flökrar t. d. ekki við því að grauta saman stílum og
leggur þar með leikstjóranum á herðar eilífan vanda.
Leikstjórn Gerdu Ring ber vott um glöggan skilning
á innri byggingu leiksins (eftir því sem hœgt er að rœða
um innri byggingu í þessu tilviki), táknmál sýningar-
innar er skýrt og hispurslaust. Þó virðist leikstjórinn ekki
allskostar hafa útfœrt til hlítar sína eigin hugmynd, t. d.
i atriðinu í Dofrahöllinni, sem virðist vera hugsað sem
endurtekning á veizlunni að Heggstað, einskonar mar-
tröð í vitund Gauts, en þó ekki endanlega útfœrt sem
slíkt. Ennfremur verður hið smekklausa sólóspil Rúriks
Haraldssonar í hlutverki Þjóðverjans að skrifast á reikning
leikstjórans. Þess má einnig geta, að í atriðinu á vitfirr-
ingahœlinu (sem er útaf fyrir sig skemmtilegt ,,teater")
setur leikstjórinn Pétur Gaut í dálítið broslegan vanda
með þvi að láta það sem hann segir stangast á við
athafnir brjálœðinganna. Meðferð sumra leikaranna
á textanum er slœm og stundum beinlínis út í hött. Frú
Ring hefur að sjálfsögðu þá afsökun að vera lítt heima
í íslenzku máli, en þetta er jafn mikið lýti á sýningunni
eftir sem áður. Það er orðið þreytandi að sjá ágœta
leikara, eins og t. d. Árna Tryggvason, Bessa Bjarnason
og stundum Rúrik Haraldsson, vera sífellt að endurtaka
gamlar klissjur. Það er t. d. kominn tími til að Bessi fari
að endurskoða handleggja- og fótahreyfingar sínar, járn-
smiður hreyfir t. d. ekki útlimi sína eins og sirkusbrúða.
Að endingu: Ég hefði kosið að leikstjórinn hefði anað-
hvort haft tónlist Griegs óskerta eða sleppt henni með
öllu, og hefði sá kosturinn verið miklu beztur. Sann-
leikurinn er sá að enda þótt þetta sé ánœgjuleg músik
þegar Tómas heitinn Beecham stjórnar henni á hljóm-
plötu skjóta þessir rómantísku hljómar skökku við harka-
lega ádeilu (á rómantíkina öðru fremur!) og symbolisma
leiksins, eins og hún er í umrœddri uppfœrslu gegnir hún
alls engum tilgangi (nema kannski að straffa nokkrum
tónlistarmönnum), og gerir sýninguna að talsvert meiri
óskapnaði en hún annars hefði orðið, fyrir utan það að
gefa tilefni til vafasamra fullyrðinga um söng Margrétar
Guðmundsdóttur (Sólveig), sem að vísu er ekki góður sem
slíkur, en hefði samt kannski orðið býsna hugljúfur einn
sér í stað þess að vera parodía af óperusöng með af-
skaplega fínu hljómsveitarspili.
Það er raunar ógerningur að skapa heilsteypta sýningu
á leikriti sem er jafn auðugt af kostum og göllum sem
þetta, og þessvegna varla ástœða til að fjargviðrast út
í það þótt ekki tœkist það að þessu sinni. Það gladdi
mig persónulega að komast að raun um að frú Gerda
Ring er ekki af því kúnstnera sauðahúsi sem haldið er
órœðum skáldskapargrillum, hún hefur gengið hreint til
21