Leikhúsmál - 01.12.1995, Page 14

LEIKHÚSMÁL
MYLSNA
liggur í orðum kvartarans sem vitnað er til
hér að framan: þeir þurfa einungis að ætla
sér 'lengri tíma'.
Æfingatími til spillis
Æfingatímabil í leikhúsum hérlendis eru lík-
lega með þeim lengstu sem gerast. Æfinga-
tímanum er oft ótrúlega kæruleysislega var-
ið og það er nánast orðin viðtekin heíð hér
heima að framan af æfingatímabilinu taki
fólk það heldur rólega og ekki þykir frá-
gangssök þótt leikarar séu með handritin í
höndunum meira eða
minna fyrstu þrjár vikur
æfingatímans, nema
auðvitað í þeim leikhóp-
um sem hleypa leikur-
unum ekki nærri hand-
ritinu fyrr en þeir eru
búnir að 'impróvísera'
frá sér ráð og rænu í
margar vikur. Sannleik-
urinn er sá að ég hef
aldrei séð neitt gerast af
gagni við uppfærslu leik-
rits fyrr en leikararnir
eru búnir að læra text-
ann sinn. Það má raunar
einu gilda hvort leikhóp-
arnir eru framsæknir,
íhaldssamir, sjálfstæðir,
frjálsir, metnaðarfullir,
tilraunahneigðir, spuna-
fíknir, pólitískir, ríkis-
styrktir eða eitthvað
annað: Akkillesarhæll
þeirra allra er lausbeisl-
að viðhorf til textalær-
dóms og þar með til nýtingar æfingatímans.
Víða í hinum siðmenntaða leikhúsheimi,
bæði vestan hafs og austan, eru venjulegir
atvinnuleikhópar í þann veginn að frum-
sýna þegar við hér heima erum tilbúin að
sleppa handritinu.
Lœrðu textann þinn:
niðurlag
Peter Barkworth slær botninn í umfjöllun
sína um textalærdóm þar sem hann segir
eitthvað á þá leið að það sé við hæfi að ljúka
þessum yfirdrifið langa kafla með smáat-
hugasemd: „Mér finnst að æfingar eigi að
vera skemmtilegar. Vinnan verður í öllu falli
betri og tekur skemmri tíma ef það er spaug-
að svolítið og hlegið, hvort heldur verið er að
æfa kómedíu eða tragedíu. En vel að merkja,
spaug og gamansemi er aðeins möguleg á
leikæfingum ef leikararnir hafa ekki of
mörgu öðru að sinna. Að læra textann utan-
bókar, jafnskjótt og maður fær handritið í
hendur, losar alla undan leiðindum og
þreytu á æfingatímanum, 'léttir' vinnuálag-
ið og þar af leiðandi andrúmsloftið. Að
'létta' sér (og öðrum) vinnuna með því að
læra textann strax, er fýsilegt fyrir alla leik-
ara, ekki síst þá sem komnir eru af léttasta
skeiði. Hér áður fyrr tók það mig u.þ.b. viku
að „koma texta alveg heim og saman í flutn-
ingi“, eins og ég kalla það, þ.e. eftir að hafa
lært textann alveg utanbókar. Nú tekur það
mig allt að þrjár vikur.“ (P.B. er á sextugasta
og öðru aldursári þegar hann bætir við þess-
um orðum.)
„Það er átakanlegt að horfa upp á leikara
streða við að koma ffá sér texta, sem þeir hafa
rétt nýlokið við að „kynna sér“. Óðagot og
örvænting á leiksviði er átakanleg. Ætti að
forðast ef mögulegt er.
Ertu enn á öndverð-
um meiði? Nú jæja, þú
um það! - Peter Bark-
worth.“
Eftirmáli:
Laurence Olivier,
lávarður meðal
leikara
Laurence Olivier hafði
það fyrir reglu að mæta
á fyrsta samlestur með
textann á hraðbergi. I
síðustu sviðsrullunni
sem hann æfði og lék
(hlutverk John Tagg í
leikritinu The Party eft-
ir Trevor Griffiths), fór
hann, sextíu og sex ára
gamall maðurinn, með
gríðarlega efnismikinn
texta er m.a. fól í sér
rúmlega tuttugu mín-
útna mónólóg, sem
hann auðvitað flutti
reiprennandi og utanbókar án þess að hiksta
á fyrsta samlestri. Olivier segist þannig ffá:
„Það skelfilegasta við þetta magnaða hlut-
verk var þessi langi mónólóg; ég kominn
hátt á sjötugsaldur og sviðsöryggið oft verið
í betra lagi. Það fór ekki hjá því, er ég tók að
föndra við textann, að sá beygur læddist að
mér að þegar til kastanna kæmi myndi ég
klikka, gleyma öllu - „fá black out“. En til
þess að bægja þessum hugsunum frá mér og
til að koma í veg fyrir að martröðin gengi
eftir, einsetti ég mér að verja sumrinu í að
læra textann. Á hverjum degi, klukkan sex
árdegis, var ég lagstur flötum beinum á
garðbekkinn heima hjá mér, þar sem ég
glímdi við textann til klukkan átta og bætti
við tólf til fimmtán línum í hvert skipti. Ég
held að ekki sé út í hött að ætla að heilinn sé
hvað skýrastur árla morguns og morgnarnir
því ákjósanlegasti tíminn til að læra texta.
Þegar maður er ungur er eftirmiðdagurinn
og auðvitað kvöldin í góðu lagi líka; það má
raunar einu gilda hver tími sólarhringsins er,
þegar maður er enn í blóma lífsins.“ (Or
sjálfsævisögu L.O., fýrra bindi, Játningum
leikara, hrásnarað úr ensku).
Ég hef aldrei
séð neitt gerast að gagni
fyrr
en leikararnir
eru búnir
að læra textann.
MARÍA ELLINGSEN er snúin heim eftir
fjögurra ára starf í Bandaríkjunum, þar
sem hún lék m.a. í sápunni frægu St. Bar-
bara og nokkrum kvikmyndum; hún hef-
ur sem sagt snúið baki við eilífu blíðviðri
og góðum launakjörum, er komin heim í
illviðrishundsrassinn, frægðar- og at-
vinnuleysið, skítalaunin og allan hallæris-
ganginn af fúsum og frjálsum vilja, á
unga aldri. Hún erþvíspurð, ofur varlega:
„Ertu nokkuð gengin af vitinu, María
mín?"
María: (fastmælt) „Nei. Þetta er búið að
vera heilmikið ævintýri og skemmt/legt,
en ég þrifst hreinlega ekki í Los Angeles
svona til lengdar. ísland og leikhúsið togar
sterkt I mig. Og hérna er lífið mitt." -
María kveðst að vísu enn hafa umboðs-
menn i Bandarikjunum, en á ekki von á
að þeir eltist við hana til íslands. „En það
verður bara að hafa það, þvi ég er ekki til-
búin að vera útlendingur alla ævi. Það fer
líka óratimi i viðtöl og prufur, meiri timi en
í að vinna verkefni og það finnst mér ein-
hvern veginn öfugsnúið. Laun erlendis
eru margföld á við hér en það er ekki nóg
til að halda i mig."
Frá ritnefnd
Þeir sem lánuðu ritnefnd diska og
myndir geta vitjað eigna sinna á
skrifstofu FÍL.
Leikhúsmál
verða til sölu fyrir leikhúsgesti í
leikhúsunum.
Auk þess getur leikhúsfólk keypt
blaðið á skrifstofu FÍL og
ennfremur verður blaðið selt eftir
föngum á vinnustöðum
leikhúsfólks.
12