Veiðimaðurinn - 01.12.1955, Side 16

feril laxins, þarf hann að fara til sjávar,
a. m. k. hrygnan. Wollebæk segir í „Nor
ges Fisker“:
„Laxinn er í ánum þangað til hann
er 2—5 vetra. Þegar hann er orðinn 9—16
cm (stöku sinnum 20) — verður hann
silfurgljáandi á lit og lieldur til hafs
(gönguseiði). Hrygnan þarf að fara til
sjávar, til þess að verða kynþroska. Hins
vegar verður eittlivað af hængunum kyn-
þroska án þess að fara úr ánunt, og hvort
nokkuð af þeim hængum, sem verða kyn-
þroska í ánum, fer nokkurn tíma til sjáv-
ar, er enn ekki fullrannsakað.
Þetta eru vafalaust gamlar athuganir
A. Archer segir í bók sinni „Laksen o
dens formerelse i Norge“, 1877: „Áður
en hrogn geta vaxið í lirygninni þar.
hún að þroskast upp í gönguseiði, far.
til sjávar og koma aftur sem unglax. F,n
hængurinn hefur þann merkilega eigin
leika, að svil geta vaxið í honum (án
þess að hann fari til sjávar); og á hrygn
ingarstöðunum gefur oft að líta þá furðu-
legu sjón, að hrygna sést í fylgd með ntaka
sínurn, sem ekki er miklu fleiri tommur
á lengd en hún fet.“
Greinarhöfundur tekur síðan upp
kafla úr grein eftir O. Hauge, þar sem
hann dregur í efa að sú kenning geti
verið rétt, að bleikján í Byglandsfjord
sé afkomandi Atlantshafslaxin*, orðin til
á sarna hátt og „Nams-Blanken“. Og síð-
an segir hann:
„Vér getum fullyrt a. m. k. urn „Narns-
Blanken“, að hann hafði greiða leið til
sjávar, var ekki „innkróaður“. En samt
fór liann ekki niður fossa og flúðir!
Knut Dalil prófessor, sem fyrstur manna
uppgötvaði dverglaxinn í Byglandsfjord,
notar aldrei orðið innikróaður í bók sinni
„Laks og laksefiske". I „Norges Dyreliv“
talar Sven Sömme ævinlega um að dverg-
laxinn hafi „orðið eftir“.
Og þá er það kenningin um að „sanr-
lagast aðstæðum smám saman“.
Hvað er átt við með því?
Eitt árið er svo komið, að enginn lax,
hversu stæltur sem liann er, kemst upp
Fiskumfoss.
Hvernig var þá ástatt fyrir ofan foss-
inn? Vitanlega var stofn af seiðum í
ánni; þau yngstu liöfðu klakist út um
vorið, þau elstu voru fullþroska göngu-
seiði. Enginn hafði sagt þeim að nú kæmi
ekki lramar lax úr sjó til þess að halda
við stofninum. í hæsta lagi 15 árum eft-
ir að síðasta hrygnan hafði farið upp
fosinn, hefðu ekki átt að vera eftir í ánni
önnur seiði en fullþroskuð gönguseiði.
Sú staðreynd, að í dag er innikróaður
laxstofn fyrir ofan Fiskumfoss, sýnir að
eitthvað af gönguseiðum þeirra 5 laxa-
kynslóða, sem að frarnan getur, hafa hætt
við að lara til sjávar, orðið eftir í ánni
„af fúsum vilja“ og hrygnt þar.
Hér er ekki um það að ræða, „að sam-
lagast smám saman", ekki á 100 árum,
ekki 10 árum, jafnvel ekki 5 árum. Að-
eins eitt. ár kemur til greina, árið sem
þessir seiðaárgangar hver um sig urðu
fullþroskuð gönguseiði; þá skeður annað
tveggja: Þau fara til sjávar — eða verða
kyrr í ánni.
Samanlagt hafði þessi seiðastofn nokk-
ur ár til að fara burtu, en hvert einstakt
seiði aðeins eitt ár.
Vér getum því verið viss urn, að hefðu
gönguseiðin, sem ólust upp lyrir ofan
Fiskumfossinn, eftir að hann kom til söa-
o
unnar, ekki ,,samlagast“ strax, væri eng-
inn innikróaður lax fyrir ofan fossinn
14
Veiðimaðurinn