Bændablaðið - 15.12.2022, Blaðsíða 94

94 Bændablaðið | Fimmtudagur 15. desember 2022
Jólasaga:
Lína á Á
Bærinn stóð innst í dalnum.
Þetta var gamall torfbær og í
rauninni stóð hann varla, heldur
kúrði undir fjallshlíðinni skammt
norðan við ána.
Áin rann niður
fjallshlíðina eftir
djúpu gili sem hún
hafði grafið og
mótað um aldir.
Ofan við gilið
var skarð sem náði
inn í fjallgarðinn
og áður fyrr var þar
fjölfarin gönguleið
á milli byggðarlaga.
Bærinn við ána var nefndur eftir
ánni og hét einfaldlega Á.
Þar bjó gömul kona, sem komin
var á níræðisaldur þegar hér var
komið sögu og hún var einbúi. Þessi
kona hét Lína. Upphaflega var hún
kölluð Lína á Á, en þegar fram
liðu stundir þá runnu saman nafnið
hennar og bæjarins og þá var farið
að kalla hana Líná og gekk hún síðan
ætíð undir því nafni.
Þó Líná væri eina manneskjan á
bænum var hún þó ekki alveg ein þar,
því hún var með búskap, átti kindur
og hross, hund og kött.
Hún var fædd á þessum bæ í þann
mund sem ný öld var að ganga í garð
og þarna hafði heimili hennar ávallt
verið. Þarna var hennar heimur.
Hún þekkti hverja þúfu, gilið og
klettana beggja vegna árinnar.
Léttur árniðurinn var hluti af tilveru
hennar allt frá upphafi og hún tók
ekki eftir honum, nema þegar hún
var komin það langt frá ánni að
niðurinn þagnaði.Gamli torfbærinn
á Á var orðinn lélegur. Upphaflega
hafði verið vandað til hans, en nú
var hann farinn að láta á sjá. Þilin
voru fúin og torfið veðrað og veggir
farnir að halla inn eða út. Sú var tíð
að Líná ætlaði að byggja sér nýjan
bæ, eins og sveitungar hennar gerðu
utar í dalnum, en einhvern veginn
varð aldrei úr því og nú var hún löngu
hætt að hugsa um það.
Eldhúsið og baðstofan voru í
sama rými og Líná gamla var þar
inni og var að hella upp á kaffi.
Hangikjötsilm lagði um allan bæinn
því það var aðfangadagur jóla og
jólahangikjötið var tilbúið í pottinum
á eldavélinni.
Líná ætlaði að fá sér kaffisopa
fyrir gegningarnar. Hún teygði
sig eftir kaffibollanum sínum og
af gömlum vana strauk hún með
vísifingri innan úr bollanum, ef ske
kynni að kusk úr þekjunni hefði
ratað í hann.
Þessi vani var svo fastur að þó
það væru gestir þá átti hún það til
að bregða fingri í bollann um leið
og hún lagði hann á borðið.
En það voru ekki oft gestir. Ekki
í seinni tíð. Nágrannar hennar litu
þó til með henni og fylgdust með
líðan hennar og heilsu.
Hún heyrði umgang í göngunum.
Það var kunnuglegt hljóð þegar
hurðin skall aftur og hún vissi að
hundurinn hennar, hann Glaumur,
var að koma inn. Hann opnaði
sjálfur þegar hann vildi koma
inn og var búinn að mynda geil í
hurðina í bæjardyrunum, sem orðið
hafði til af þessum sífelldu ferðum
hans inn og út úr bænum.
Hurðin var slegin saman úr
fjölum og á henni var hvorki húnn
né lás. Þannig að Glaumur var
frjáls ferða sinna. Líná tyllti sér
á rúmbríkina með kaffibollann og
strauk kettinum sem lá í rúminu,
og virtist sofa þar værum svefni.
Kisi hafði fengið nafnið
Galsi þegar hann kom að Á sem
kettlingur. Bæði var það galsinn
í kettlingnum sem kallaði fram
þetta nafn, svo og fannst Líná það
passa vel við nafnið á hundinum.
Glaumur og Galsi.
En nú leið að því að gefa þurfti
kindunum. Þær voru í gömlum
fjárhúsum fyrir ofan bæinn, ekki
langt frá, en upp nokkuð bratta
brekku þurfti að fara. Það gat verið
erfitt á veturna, þegar snjór var eða
hálka í brekkunni.
Ekki dugði þetta. Féð þurfti að
fá gjöfina og Líná var vön því að
vanda sérstaklega til gjafarinnar á
aðfangadag jóla. Hún klæddi sig
í úlpuna og reyndi að klæða sig
hlýlega til fótanna áður en hún
fór í stígvélin. Það var frost úti og
næðingur og því veitti ekki af því
að reyna að klæða sig vel og halda
á sér hita. Glaumur rauk á undan
henni fram göngin og á hurðina
sem skall upp og aftur og Lína kom
í humátt á eftir.
Það var tekið að rökkva en skin
tunglsins brá birtu á hjarnið og Lína
sá vel móta fyrir húsunum uppi á
brekkubrúninni. Hún fikraði sig
varlega upp stíginn, sem hún hafði
gengið ótal sinnum. Áður fyrr hafði
hún hlaupið upp og ofan þennan stíg
án þess að blása úr nös. Nú var þessi
ganga orðin erfiðari og hún vissi að
hún varð að fara varlega í hálkunni.
Ekki mátti hún detta og jafnvel
fótbrotna og liggja svo þarna
bjargarlaus. Það skyldi ekki henda
á sjálfa jólanóttina. Hún ætlaði sér
svo sem að deyja heima, en fremur
vildi hún þá vera í rúminu sínu en
hér úti undir brekkunni.
Þegar komið var í húsin kveikti
hún á lukt sem hékk þar á bita.
Kindurnar vissu að nú styttist í að
heyið kæmi á garðann og fóru að
troða sér að og spyrntu framfótunum
í steinhleðsluna undir garðanum.
Lína fór inn í tóftina og leysti
hey úr sparihorninu, en þar hafði
hún sett besta heyið á liðnu sumri.
Það var heyið af heimatúninu sem
hafði þornað á ljánum á sólríkum
sumardegi. Henni fannst hún finna
lykt af sumri og sól í þessum stráum
sem hún reytti úr stálinu og hún bar
þau að vitum sínum og andaði að
sér þessari lykt.
Svo undarlega vildi til að upp
í hug hennar kom mynd af löngu
liðnum sumardegi. Hún var barn
að leika sér á túninu og fullorðna
fólkið var að heyja. Þetta var svo
gömul minning að móðir hennar
var á lífi. Ung kona með fallegt hár
sem vindurinn lék um. Og konan
var glöð. Hún hló og brosti til Línu,
kraup niður og breiddi faðminn á
móti henni.
Líná gamla fann að þessi
minning snerti hana svo sterkt að
henni fannst hún ekki vera lengur
ein. Hún sá móður sína og föður
og bróður sinn og allir voru glaðir
og einhver heiðríkja var yfir öllu.
Líná vissi ekki hversu lengi hún
stóð þarna inni í tóftinni. Það var
gott að hverfa um stund inn í þessa
minningu, þegar allt var svo gott.
Þegar lífið var fram undan. Þegar
draumar og þrár voru í huga og
hjarta og allir vegir virtust færir.
Hún var alveg hætt að botna
í þessum tíma. Stundum fannst
henni dagarnir silast áfram, ekki
síst í mesta skammdeginu, þó það
passaði varla við orðanna hljóðan.
En þegar hún horfði yfir farinn veg
og minntist löngu liðinna atburða,
þá fannst henni ekki svo langt síðan
að þeir gerðust. Jafnvel þó að um
áratugi væri að ræða.
Líná fór með tvö föng á garðann
og horfði á kindurnar jeta. Henni
fannst þessi stund alltaf hátíðleg
á jólunum. Þegar hún var búin að
gefa á garðann. Þegar því var lokið
gátu jólin komið. Ekki fyrr.
Hún fann fyrir helgi jólanna,
einmitt þarna. Þar sem hún var í
fjárhúsunum og horfði á kindurnar
við garðann. Við jötuna. Henni
hlýnaði um hjartarætur og eftir
dágóða stund slökkti hún á luktinni
og fikraði sig aftur ofan stíginn og
heim í bæinn.
Þó að rafmagnsljós væru komin í
bæinn þá kveikti hún á kertum til að
gera hátíðlegra í baðstofunni. Hún
ætlaði að vera búin að ganga frá
öllu áður en útvarpsmessan hæfist
frá dómkirkjunni. Hún hlustaði
alltaf á þá messu og hafði gert frá
því að útvarpið kom. Þegar Líná
gamla var búin að leggja á borðið
settist hún á rúmið og beið eftir
því að messan hæfist. Glaumur
lá við fætur hennar og Galsi, sem
löngu var hættur að standa undir
nafni, hringaði sig við hlið hennar
í rúminu.
Allt var svo kyrrt og hljótt. Það
styttist í að það yrði heilagt. Líná
seildist eftir Biblíunni sinni sem
lá á hillu ofan við höfðagaflinn og
fletti í henni af handahófi. Hún las
nú ekki mikið í þeirri helgu bók, en
hún vildi hafa hana við rúmið sitt,
nálægt sér og handlék hana af og
til og las í henni stundum, helst úr
guðspjöllunum.
Hún staldraði við í Mattheusar­
guðspjalli þar sem haft var eftir
Jesú þessi orð: „Hvar sem tveir eða
þrír eru saman komnir í mínu nafni,
þar er ég mitt á meðal þeirra.“
Hún varð hugsi yfir þessum
orðum og fann til einsemdar sinnar.
Hvað átti frelsarinn við? Var hann
ekki hjá henni á sjálfri jólahátíðinni
af því að hún var ein? Var hann ekki
hjá henni af því að þau voru ekki
tvö eða þrjú í baðstofunni á Á?
Mitt í þessum hugleiðingum
gömlu konunnar hringdu
kirkjuklukkurnar inn jólin. „Í
dag er glatt í döprum hjörtum,
því Drottins ljóma jól.“
Hún bærði varinar með söngnum,
kunni þetta allt svo fremi að ekki
var verið að koma með einhverja
nýmóðins sálma.
Hún kunni líka jólaguðspjallið
utan að. Hafði heyrt það svo oft, en
nú lagði hún sérstaklega við hlustir
þegar presturinn las: „Fæddi hún
þá son sinn frumgetinn, vafði
hann reifum og lagði hann í jötu
af því að eigi var rúm fyrir þau
í gistihúsi.“
Líná gamla sá fyrir sér útihúsið
sem frelsarinn fæddist í. Hún sá
fyrir sér dýrin sem hlutu að hafa
verið þar. Varla hefði annars þurft
að hafa þar jötu. Og allt í einu
heyrði hún sjálfa sig segja. „Já,
dýrin teljast með.“ Hún gat ekki
varist brosi og endurtók: „Dýrin
teljast með.“
Hún strauk þeim félögum
Glaum og Galsa hlýlega og
hvíslaði: „Hvar sem tveir eða þrír
eru saman komnir í mínu nafni, þar
er ég mitt á meðal þeirra.“
Og þó að það væri einsöngur
eftir ræðu prestsins, þá hikaði Líná
ekki við að taka undir og söng með
titrandi rödd:
Ó, Jesúbarn þú kemur nú í nótt,
og nálægð þína ég í hjarta finn.
Þú kemur enn, þú kemur undra hljótt,
í kotin jafnt og hallir fer þú inn.
Þú kemur enn til þjáðra' í heimi hér
með huggun kærleiks þíns og æðsta von.
Í gluggaleysið geisla inn þú ber,
því guðdómsljóminn skín um mannsins son.
Sem ljós og hlýja' í hreysi dimmt og kalt
þitt himneskt orð burt máir skugga' og synd.
Þín heilög návist helgar mannlegt allt,
í hverju barni sé ég þína mynd.
Gamli bærinn kúrði undir
fjallshlíðinni. Það var ljós í
glugga. Úti var frost og næðingur.
Inni var hátíð.
Gísli Gunnarsson,
vígslubiskup á
Hólum í Hjaltadal
LESENDARÝNI
Gísli
Gunnarsson.
Glaumbær í Skagafirði. Mynd / Gísli Gunnarsson