Læknablaðið - 01.09.2022, Blaðsíða 17

L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108 393
R A N N S Ó K N
dóms og í framkvæmd víkkunar.10,18,19 Tíðni höfuðstofnsþrenginga
sem meðhöndlaðar voru með víkkun hækkaði verulega á móti
þeim sem voru meðhöndlaðar með hjáveituaðgerð eða fengu
einungis lyfjameðferð. Samskonar þróun sást í Svíþjóð á árunum
2007-2016.22 Miklar tækniframfarir hafa orðið síðustu ár í fram-
kvæmd víkkunar en á rannsóknartímabilinu jókst til að mynda
notkun lyfjahúðaðra stoðneta, sem hefur stórbætt horfur sjúklinga
sem meðhöndlaðir eru með víkkun.13,18,23
Athyglisvert er að á 11 ára rannsóknartímabilinu fækkaði höf-
uðstofnsþrengingum úr 97 greindum tilfellum árið 2010 í 42 árið
2020. Tölurnar eru ekki aldursstaðlaðar en hefði það verið gert
væri munurinn enn meiri. Þó verður að taka gögnum frá 2020 með
fyrirvara en greiningar það ár gætu hafa verið óvenjufáar vegna
kórónuveirufaraldurs.24 Þannig sést að nær engir sjúklingar fengu
einungis lyfjameðferð árið 2020, sem gefur til kynna að einkenna-
meiri sjúklingar hafi leitað meðferðar en á hefðbundnu ári. Það er
að það ár hafi þótt nauðsynlegt að meðhöndla allar höfuðstofns-
þrengingar með aðgerð eða víkkun, og hugsanlega hafi færri
með vægari sjúkdóm og einkenni komið í hjartaþræðingu vegna
áhrifa covid á heilbrigðiskerfið. Ástæða fækkunar á greindum
höfuðstofnsþrengingum á tímabilinu má mögulega rekja til lækk-
aðs nýgengis kransæðasjúkdóms í heiminum.25 Einnig gæti hluti
ástæðunnar verið þróun á skilgreiningu marktækrar þrengingar
með tilkomu lífeðlisfræðilegra mælinga (iFR/FFR) og innanæðar-
ómunar (IVUS) en notkun þeirra jókst verulega og hjálpar til við
að skera úr um hvort þrenging sé marktæk eða ekki.
Á rannsóknartímabilinu færðist stungustaður kransæðamynda-
töku úr því að vera aðallega náraslagæð í að vera nánast eingöngu
sveifarslagæð. Þetta er jákvæð þróun en erlend safngreining sýndi
fram á bætta lifun þegar kransæðaþræðing var gerð um sveif-
arslagæð.19
Styrkleiki rannsóknarinnar er að hún tekur til allra sjúklinga
með höfuðstofnsþrengingu á Íslandi á tímabilinu og gefur því
góða mynd af meðferð sjúkdómsins hjá heilli þjóð á 11 ára tímabili.
Stuðst var við SCAAR-gagnagrunninn, en í hann eru skráðar
breytur í rauntíma sem eykur nákvæmni þeirra upplýsinga sem
unnið er með, ekki síst sem varða einkenni og fyrri heilsufars-
sögu, og lítið er um að gögn vanti. Enginn í endanlegum rann-
sóknarhóp hafði fyrri sögu um hjáveituaðgerð eða aðra skýra
frábendingu fyrir skurðaðgerð en með útilokun þeirra var auð-
veldara að draga ályktun um þætti sem hafa áhrif á meðferðarval
sjúklinga með höfuðstofnsþrengingu þar sem flestir sjúklingarnir
í rannsókninni höfðu möguleika á að fá allar þrjár meðferðirnar.
Einn veikleiki rannsóknarinnar var að upplýsingar um SYNTAX-
skor sjúklinga vantaði.4. Í staðinn var útbreiðsla kransæðasjúk-
dóms skráð út frá hjartaþræðingargögnum, en SYNTAX-skor hefði
verið nákvæmara.6 Annar veikleiki rannsóknarinnar var að fjöldi
þeirra sem fóru í hjáveituaðgerð var mun meiri en þeirra sem fóru
í víkkun og þeirra sem fóru í lyfjameðferð, en þeir sem einung-
is fengu lyfjameðferð voru 6,7% af sjúklingum rannsóknarinnar
og erfiðara að draga ályktun um þann hóp. Lágt hlutfall þeirra
endurspeglar þó alvarleika höfuðstofnsþrenginga en ómeðhöndl-
uð höfuðstofnsþrenging hefur áhrif á horfur sjúklings og yfirleitt
er ráðlagt að meðhöndla sjúklinga með höfuðstofnsþrengingu
með víkkun eða hjáveituaðgerð.4 Í okkar rannsókn útilokuðum við
sjúklinga með frábendingu fyrir opinni aðgerð, hvort sem það var
vegna fyrri sögu um hjáveituaðgerð eða annars ástands sjúklings,
þar sem eingöngu víkkun eða lyfjameðferð kom til greina. Telja
má líklegt að stór hluti þessara sjúklinga hafi verið meðhöndlaður
með víkkun. Einnig má nefna valbjögun sem getur komið fram
við skráningu þar sem skráning kransæðaþrenginga er að hluta
til huglægt mat þess sem skráir sjúkling í SCAAR-gagnagrunninn
og getur ákvörðun um marktækni þrengingar verið mismunandi
á milli þeirra. Við túlkun niðurstaðna þarf líka að hafa í huga að
rannsóknarhópurinn var fremur lítill, sem getur haft áhrif á mark-
tækni, einkum hjá undirhópum.
Mikill áhugi er á meðferð sjúklinga með höfuðstofnsþrengingu
enda alvarlegur sjúkdómur. Í þessari rannsókn voru sjúklingar
sem greindust með höfuðstofnsþrengingu á Íslandi árin 2010
til 2020 bornir saman eftir meðferð og þættir sem hafa áhrif á
meðferðarval þeirra skoðaðir. Breytt meðferð við höfuðstofns-
þrengingu á Íslandi síðastliðin ár er í samræmi við alþjóðlegar ráð-
leggingar ESC og tíðni þeirra sem meðhöndlaðir eru með víkkun
fer hækkandi. Lifun sjúklinga sem eru meðhöndlaðir með víkkun
Greinin barst til blaðsins 11. febrúar 2022,
samþykkt til birtingar 15. ágúst 2022.