Læknablaðið - 01.09.2022, Blaðsíða 30

406 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
Y F I R L I T S G R E I N
Skammtar
Í psilocybin-rannsóknum hafa mismunandi skammtastærðir verið
prófaðar og þátttakendur fá ýmist eina eða tvær psilocybin-gjafir.
Þetta kom vel fram í safngreiningu þar sem mismunandi skammt-
ar voru notaðir í öllum fjórum rannsóknum, allt frá 0,20-0,43 mg/
kg og í einni var 25 mg skammtur notaður.42 Í annarri rannsókn
var borin saman meðferð með escitalopram og psilocybini. Þar
voru notuð 25 mg af psilocybini sem voru gefin tvisvar, óháð
svörun, í upphafi og að þremur vikum liðnum.43 Í COMP360 fasa
2 rannsókninni var gefinn einn skammtur af ýmist 25 mg, 10 mg
eða 1 mg sem notað var sem lyfleysa. Þar sást einungis marktæk
meðferðarsvörun við notkun 25 mg skammts.3 Út frá niðurstöð-
um COMP360 fasa 2 rannsóknarinnar er líklegt að 25 mg verði
sá skammtur sem fyrir valinu verður sem virk meðferð í fasa 3
rannsóknum í nánustu framtíð.

Aukaverkanir
Í rannsóknum er aukaverkunum psilocybins yfirleitt lýst sem
vægum og skammvinnum.43,44 Hins vegar kunna þær að vera fleiri
og alvarlegri utan öruggs umhverfis þar sem aðstæður eru vel
skilgreindar. Í vefkönnun árið 2016 svöruðu til dæmis 1193 manns
sem höfðu notað sveppi sem innihéldu psilocybin spurningum er
vörðuðu aukaverkanir.45 Þar sögðu 39% að þetta hefði verið ein af 5
mest krefjandi reynslum lífs síns og 11% töldu sig hafa verið sjálf-
um sér eða öðrum hættuleg meðan áhrifin stóðu yfir, en áhætta
jókst við hærri skammt, lengri notkun, meiri erfiðleika tengda
upplifuninni og skort á félagslegum stuðningi meðan áhrifin
vörðu. Af þeim sem höfðu notað sveppina meira en einu ári áður
höfðu 7,6% leitað meðferðar við viðvarandi geðrænum einkennum
og þar af höfðu þrír verið með viðvarandi geðrofseinkenni og þrír
gert tilraun til sjálfsvígs.45
Í COMP360 fasa 2 rannsókninni voru aukaverkanir þátttak-
enda yfirleitt metnar vægar eða miðlungsmiklar. Algengustu
aukaverkanirnar voru höfuðverkur, ógleði, þreyta og svefnleysi
(tafla II). Um 5% þátttakenda tilkynntu alvarlegri aukaverkanir á
borð við sjálfsvígshugsanir og sjálfsskaða. Nánast sami fjöldi var
með sjálfsvígshugsanir í öllum meðferðarhópum, sem bendir til
þess að það sé frekar tengt þunglyndi þeirra en psilocybin-með-
ferð í skynbreytandi skömmtum.44 Í safngreiningu voru helstu
aukaverkanir tímabundinn kvíði, höfuðverkur, ógleði, aðsóknar-
kennd, hugsanatruflun, hækkaður blóðþrýstingur og aukin hjart-
sláttartíðni.42 Enn er óljóst hverjar langtímaafleiðingar meðferðar-
innar munu verða. Breytingar á tilteknum persónuleikaþáttum hjá
einstaklingum sem hafa þegið meðferð með psilocybini eru ólíkar
því sem almennt sést í rannsóknum á annarri þunglyndismeðferð.
Þunglyndismeðferð dregur almennt úr kvíðahneigð og eykur á
samviskusemi en psilocybin virðist einnig auka á úthverfu (extra-
version) og hreinskilni miðað við aðrar þunglyndismeðferðir.46
Þrátt fyrir að vera skilgreint sem vímuefni, þá er ávanahætta af
psilocybini lág.47
Í þeim klínísku rannsóknum þar sem einstaklingar með þung-
lyndi hafa fengið psilocybin og sálfræðilegan stuðning hefur
enginn þátttakandi farið í alvarlegt geðrof sem krafist hefur með-
ferðar. Ástæðan kann að vera sú að þýðið er þá jafnan skoðað vel
og þau útilokuð frá rannsókninni sem hafa sögu eða ættarsögu
um geðrof. Þetta gæti þó orðið meira vandamál fái meðferðin
ábendinguna MÞÞ samþykkta og notkunin verður algengari.31
Rannsóknir hafa sýnt að notkun ofskynjunarefna getur valdið
geðrofi og er áhættuþáttur fyrir þróun geðklofa48 og því þarf að
fylgjast vel með þeirri áhættu í framtíðarrannsóknum. Ofskömmt-
un er sjaldgæf en háir skammtar af psilocybini geta valdið ein-
kennum á borð við ofsahræðslu og geðrof. Dauðsföll eru nánast
óþekkt.49 Hallucinogen-persisting perception disorder (HPPD) getur
komið í kjölfar notkunar psilocybins og einkennist af viðvarandi
eða tímabundnum sjónrænum mis- og ofskynjunum.50
Meðferð með psilocybini
Psilocybin hefur undanfarin ár mest verið rannsakað sem mögu-
leg meðferð við þunglyndi, ekki síst MÞÞ. Rannsóknum fjölgar nú
ört en árið 2020 var gefin út safngreining (meta-analysis) sem skoð-
aði fjórar rannsóknir á psilocybini. Þýðið var smátt í öllum rann-
sóknunum og rannsóknir voru aðeins fjórar. Þátttakendur voru
að meðaltali 29 í hverri rannsókn og samtals 117. Skilyrði fyrir
þátttöku voru marktækt klínískt þunglyndi og/eða kvíði. Í þremur
rannsóknum voru þátttakendurnir einstaklingar með krabbamein
á lokastigi. Í öllum rannsóknunum var stuðningur fagaðila til stað-
ar samhliða gjöf psilocybins, en hann var mismunandi og varði í
mislangan tíma eftir rannsóknum, oftast 5-8 klukkustundir í senn
eftir gjöf psilocybins. Þótt hægt væri að koma í veg fyrir að mats-
aðili sem metur þunglyndiseinkenni í kjölfar meðferðar vissi hver
fékk virka meðferð (25 mg) og hver fékk lágskammtameðferð (1
mg), þá er ekki hægt að koma í veg fyrir hugsanlega bjögun. Þátt-
takandinn er oftast nær nokkuð viss um hvort hann hafi fengið
virka háskammtameðferð eða lágan samanburðarskammt vegna
skynvíkkandi áhrifa sem fylgja virkum meðferðarskammti en
ekki lágskammtameðferð. Þeir aðilar sem eru þátttakandanum til
stuðnings meðan á meðferð stendur taka einnig oft eftir því hvort
um ræðir. Því er bæði hætta á eftirtektarbjögun (detection bias) og
frammistöðubjögun (performance bias). Einnig er viss valbjögun
(selection bias) til staðar þar sem þátttakendur voru allir reiðubúnir
til að taka inn efni sem flokkast undir „Schedule I drug”.42
Áhrif psilocybins á einkenni þunglyndis voru mæld í Hedges
sem er reiknað út frá mun á meðaltali breytingar sem deilt er í
Tafla II. Algengar aukaverkanir hjá þátttakendum sem fengu 25 mg, 10 mg
og 1 mg af psilocybini úr fasa 2 rannsókn á COMP360.44
Algengar
aukaverkanir
COMP360
25 mg
%
COMP360
10 mg
%
COMP360
1 mg
%
Samtals
%
Höfuðverkur 34 21 25 27
Svefnleysi 10 15 18 14
Ógleði 23 9 5 12
Þreyta 15 7 9 10
Kvíði 9 17 4 10
Ofsagleði 5 7 5 6
Þunglyndi 5 8 6 6
Sjálfsvígshugsanir 6 7 5 6
Breytt líðan 9 4 1 5
Depurð 4 7 5 5