Arkitektúr og skipulag - 01.09.1989, Qupperneq 44

SKIPULAG KIRKJUGARÐA
Höf: Einar E. Sæmundsen.landslagsarkitekt.
SAGA kirkjugarða á ís-
landi er jafngömul kristni
hérlendis eða nær þúsund
ára gömul.
Hér verður greint frá
nokkrum þeim atriðum sem
snerta skipulag og ytra
svipmót kirkjugarða og
verður það gert með því að
taka kirkjugarða Reykja-
víkur og þróunina þar sem
dæmi.
Líklega er hvergi auðveld-
ara að rekja þá þúsund ára
gömlu sögu en einmitt í
eldri ogyngri kirkjugörðum
Reykjavikur.
VÍKURGARÐUR. Kirkja
mun íljótlega hafa risið við
höfðingjasetrið í Reykjavik
eftir að kristni var innleidd
á Þingvöllum árið 1000.
Kirkjuna byggði Þormóður,
sonur Þorkels mána, er þar
bjó og var allsheijargoði á
alþingi. Hann mun hafa
látið reisa kirkju og grefreit
umhverfis hana framan við
bæ sinn, m.a.til þess að
sýna öðrum landsmönnum
gott fordæmi í hinum nýja
sið.Staður þessi var þar
sem nú er hom Aðalstrætis
og Kirkjustrætis, eða
Fógetagarðurinn. Kirkju-
garðurinn var síðar
stækkaður til austurs í átt
að Austurvelli og var hann
um 40 x 80 m er hætt var að
nota hann 1838.
Víkurgarður, eins og þessi
elsti kirkjugarður hefur
verið nefndur, entist Reyk-
víkingum rúm 800 ár og er
talið að jarðneskar leifar
30 kynslóða Reykvíkinga
hvili þar.
Saga Víkurgarðsins eftir
1838 er tilefni í aðra grein
vegna þáttar hans í sögu
nútímagarðyrkju á íslandi.
Fyrsti kirkj ugarður Reykj a-
vikur er nú útivistarsvæði í
miðborg Reykjavikur.
KIRKJU GRAÐURINN VIÐ
SUÐURGÖTU.
Um aldamótin 1800 var
talið að Víkurgarður væri
orðinn fullgrafinn og var þá
hafln leit að nýju garð-
stæði. Það fannst suður á
Hólavallartúni uppi á
brekkubrún vestanTjam-
arinnar.
Mönnum fannst þá það vera
löng leið að ganga úr
Dómkirkjunni í kirkju-
garðinn og hófust deilur um
staðarvalið. Dróstþað síðan
fram í nóvember 1838 að
fyrsta gröfln var tekin þar.
Þá hafði látist kona
háyfirdómarans í Reykjavik
ogvarákveðiðaðhún skyldi
jarðsett í nýja kirkju-
garðinum sem í daglegu tali
heitir nú Kirkjugarðurinn
við Suðurgötu.
Skipulag garðsins virðist í
upphafl hafa verið sniðið
mjög að þvi fyrirkomulagi
sem menn þekktu úr
Víkurgarði, mjóir stígar og
mjög þröngt. Þegar leið fram
yflr aldamót er komið meira
skipulag á garðinn, líkara
þvi sem viðgengst í dag með
góðum göngustígum.
Kirkja var ekki byggð í
garðinum en þar stóð lengi
líkhús og klukknaport.
Suðurgötugarður var
stækkaður nokkmm sinn-
um þar til hann náði þeirri
stærð sem nú er.
Á þessum tíma og fram um
miðja þessa öld var það til
siðs að steypa umhverfis
leiðilágargirðingar. Líklega
hefur sá siður upphaflega
komist á til þess að halda
búpeningi frá skrautgróðri
á leiðum en breyst síðar í
umgjörð um leiði þegar ekki
var lengur þörf fyrir
girðingu. Þessi steingerði
setja mjög svip sinn á
garðinn.
Notkun trjágróðurs hófst að
líkum í Suðurgötugarð-
inum upp úr aldamótum
með því að aðstandendur
komu með tré og settu á
leiði ástvina. Almenn verður
42
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG