Arkitektúr og skipulag - 01.09.1989, Síða 63

skipulagsáætlanafyrir sveitarfélög á Norðurlöndum eruþessi:
1) Ahersla á hnitmiðaða stefnumótun um byggðaþróun, t.d. að
stuttur textinn komist á bakhlið skipulagsuppdrátta.
2) Sívinnsla skipulags í stað lögbundinna langtíma áætlana.
Endurskoðun á hverju kjörtímabili og skipulagstími styttur úr
20 í 12 ár.
3) Hverfaskipulag er mikilvægur tengiliður við borgarana og
handhægt millistig milli aðal- og deiliskipulags.
4) Skipulagsáætlanir eru ky nntar almenningi í upphafi vinnslu,
t.d. með umræðufundum, tilkynningum í fjölmiðlum eða
borgarafundum.
5) Skipulagsferillinn er gerður hraðvirkari og deiliskipulag og
skilmálar einfaldari og opnari.
6) Nánari tengsl milli skipulagsáætlana og fjárhags-og fram-
kvæmdaáætlana sveitarfélaga.
Við vinnu að Aðalskipulagi Reykjavíkur 1984-2004 voru
fyrstu þrjú atriðin kynnt og síðar samþykkt af borgarstjóm
Reykjavrkur. A Borgarskipulagi er nú unnið að mótun allra
þessara atriða. I raun má
segja að titillinn á
umræðuplaggi frá
umhverfismálaráðuneytinu
danska, vegna endurskoðunar
á skipulagslögunum frá 1977,
einfalt og skilvirkt dragi sam-
an í hnotskum hvert stefnir í
meðferð skipulagsmála á
Norðurlöndum. Að dómi Finns
Kjærsdams, formanns dönsku
skipu-lagssamtakanna, eru
helstu verkefni við umbætur
áskipu-lagsmálum
sveitarfélaga þar í landi næstu
árin þessi:
1) Finna þarf leiðir til þess að
skipulagið nýtist sem best sem
grundvöllur fyrir fjárhagsáæt-
lanir og áætlanir á einstökum
sviðum, s.s. í fræðslumálum,
heilbrigðismálum o.s.frv.
2) Aðalskipulagið á að vera aðgengilegt umræðuplagg fyrir
borgarana til þess að þeir geti tekið þátt í umræðu um framtíð
sveitarfélagsins.
3) Skipulagsáætlanir eiga að vera það einfaldar og skýrar að
byggingaraðilar viti nákvæmlega hvaða kröfur eru gerðar til
þeirra og geti verið öryggir með sínar fjárfestingar.
4) Leggja þarf áherslu á að tengja sem best saman pólitíska
stefnumörkun, áætlanir, æskilegt byggðamynstur og einstaka
„ramma“ stýringar, s.s. skilmála.
I stuttu máli búa til einfalt og rökrænt skipulagskerfi sem fellur
vel að stjómkerfi sveitarfélaganna og getur verið gott stjómtæki
til að móta gott umhverfi fyrir heimili og atvinnulíf.
VANDAMÁL ÚRELTRA SKIPULAGSLAGA
Islensku skipulagslögin byggjast á úreltri skipulagshugsun
þ.e. að aðalskipulag sé lögbundin skipulagsáætlun um alla
þætti byggðaþróunar, sem lýsi æskilegu ástandi eftir 20 ár.
Kerfið er það þungt í vöfum, að það tekur um og yfir hálft
ár að gera breytingar á landnotkun á einum reit og
heildarendurskoðun tekur yfirleitt nokkur ár fyrir stærri
sveitarfélög og er þá talnagrunnurinn iðulega orðinn úreltur.
Slíkt kerfi er allt of seinvirkt í nútímasamfélagi þar sem oft
þarf að taka ákvarðanir hratt og framkvæma þær strax.
Vegna þess hve skipulagsáætlanir (aðal- og deiliskipulag) em
fastbundnar hafa ýmisskonar vandamál komið upp. Sem
dæmi má nefna spumingar eins og:
1) Hvað er verið að staðfesta í greinargerð? Er það allur texti
greinargerðar og skýringamyndir að auki, eða aðeins stefnumar-
kandi setningar? Iðulega eru sýnd dæmi um útlit húsa. Hve
nákvæmlega á að fylgja þeim?
2) Hvað felst í landnotkunarflokkum á skipulagsuppdrætti?
Þrátt fyrir staðfestingu hafa þeir aldrei verið skilgreindir.
Hvaða munur er t.d. á iðnaðar- og verslunarsvæðum, þegar
flest athafnahverfi einkennast af blandaðri atvinnustarfsemi?
Eins má spyrja hvers vegna er verið að staðfesta landnotkun
þegar ekkert eftirlitskerfi er í gangi til að stjóma æskilegri
landnotkun? Er tilgangurinn sá að stjóma nákvæmlega hvers
konar svæðum, þegar flest
athafnahverfi einkennast af
blandaðri atvinnustarfsemi?
Eins má spyrja hvers vegna
ekkert eftirlitskerfí er í gangi
til að stjórna æskilegri
landnotkun? Ef tilgangurinn
er að stjóma nákvæmlega
hvers konar starfsemi má vera
hvar, þyrfti að taka upp strangt
reitunarkerfi (zoning) eins og
í Bandaríkjunum.
NOKKUR GRUNDVALL-
AR ATRIÐI
í lokin er ekki úr vegi að rifja
upp nokkur gmndvallaratriði
varðandi skipulag byggðar.
Meginviðfangsefnin eru
þessi: 1) Staðfesting:
Hvar á að koma hinum ýmsu
landnotendum fyrir í
tengslum við þá sem fyrir era?
2) Landnotkun: Til hvers á að nota einstök svæði, þ.e. undir
byggð (íbúðir og atvinnustarfsemi); götur; opin svæði;
o.s.frv?
3) Nýting: Hversu mikip á að byggja á hverri flatareiningu
lands ( bæði nðyting og húsahæðir).
4) Hönnun: Hveming á að móta byggingar og landlag svo vel
fari. Á Norðurlöndum hafa skipulags „vandamál“ helst verið
á þessum sviðum undanfarin ár:
1) Breyttar þarfir fyrirtækja, hvað varðar staðsetningu
umhverfi og og mannvirki.
2.) Umferðar- og bílastæðavandamál, tengd aukinni
bifreiðaeign.
3) Umhverfisvandamál, t.d. varðandi sorp, skólp, loft og
hávaðamengun frá bifreiðum og fyrirtækjum.
4) Vemdun og viðhald mannvirkja, þar sem sífellt stærri hluti
húsnæðis er hálfrar aldar gamall eða eldri.Þegar hugað er að
mótun á vinnubrögðum og lögum um skipulagsmál er ekki úr
vegi að líta á kosti og galla skipulags sem stjómtækis.
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG
61