Heima er bezt - 01.08.2009, Side 27

lOOVlpa JM íf*í[
MÖUIf OUAfHAHTfWf FAaUTY
k -xrMO SMOcðn CEHTÍA
Hitaskjöldur Apollós 11. og
toftbelgimir sem réttufarið qf og
héidn því á ftoti eftir lendingana á
sjónum við heimkomuna. I baksýn
má sjá aðeins í íbúðargáminn sem
geimfararnir dvöldu í sem
sóttvamarkví eftir lendingu.
kom í ljós að upptökunni sem til var hjá
NASA, bandarísku geimferðastofnuninni,
hafði óvart verið eytt í einhverjum
hreinsunaraðgerðum mörgum árum
seinna, en til allrar lukku hafði sendingin
líka farið í gegnum geimferðastöð í
Astralíu og þar fannst svo kópía sem
notuð er í dag. Má því segja að þar hafi
„hurð skollið nærri hælum“ varðandi
myndaheimild um einn stærsta atburðinn í
landakönnun mannkynsins. ÞegarNixon,
þáverandi forseti Bandaríkjanna, ræddi
við geimfarana í síma nokkru síðar, kvað
hann það vera „langsögulegasta símtal
sem nokkum tíma hefði farið fram úr
Hvíta húsinu“.
Reyndar mun Nixon karlinn hafa
verið búinn að undirbúa langa ræðu sem
hann hafði ætlað að lesa í símtalinu, en
geimfarinn Frank Borman, sem var fulltrúi
bandarísku geimferðastofnunarinnar í
Hvíta húsinu á meðan á geimferð Appollós
11. stóð, fékk hann ofan af því á þeirri
forsendu að tungllendingin væri í raun
dánargjöf eða arfur frá John F. Kennedy,
fyrrum forseta, sem hafði lýst því yfir
25. maí árið 1961, að Bandaríkin hefðu
sett sér það markmið að koma manni
“Eitt lítið skref... ”
til tunglsins og ná honum ömgglega til
jarðar aftur, fyrir lok þess áratugar. Lagði
Borman áherslu á að þeim arfi bæri að
sýna virðingu og mun Nixon hafa fallist
á þær röksemdir, og var því stuttorður í
símtali sínu við geimfarana.
I svona áhættusamri framkvæmd,
eins og tunglferðin var, þá var það ekki
sjálfgefíð að hún heppnaðist að öllu leyti
og það tækist að koma geimförunum
heilum og lifandi til jarðar aftur. Sagt er
að Nixon hafi haft sérstaka ræðu tilbúna
fýrir þjóðina, sem grípa mátti til ef illa
færi og tunglferðin misheppnaðist.
Eitt fyrsta verk geimfaranna á tunglinu
var að safna sýnum afjarðvegi þess og var
þeim uppálagt að taka strax lítið sýnishom
í poka sem settur var svo í sérstakan vasa
á geimbúningnum, og var það gert til
þess að tryggja það að eitthvert sýnishom
væri með, ef svo færi einhverra hluta
vegna að geimfaramir þyrftu að fara
af tunglinu aftur í skyndingu. Seinna
tók Aldrin svo kjamasýni með röri
sem hann sló niður í yfírborðið með
hamri, sem fluttur hafði verið með til
tunglsins í þeim eina tilgangi. Má því
kannski heimfæra fræg orð upp á hann
og segja sem svo að aldrei hafi jafn lítill
hamar verið fíuttur jafn langa og dýra
leið til svo lítils hlutverks, sem þessi.
Samtals munu þeir hafa safnað um 22
kílóum af tunglgrjóti í þessari fýrstu
ferð til tunglsins, og áttu þau eftir að
verða fleiri í síðari ferðum. Var gijótinu
dreift til margra ríkja heims, og ef ég
man rétt mun meira segja vera til einn
slíkur hérá Iandi.
Fána Bandaríkjanna stungu þeir líka
niður á tunglinu, en settu hann niður
314 Heima erbezt
Frœg mynd af áhöfn Appollós 11
Frá vinstri: Neil Armstrong,
Michael Collins
ogEdwin Aldrin. ~
Fréttin um tungllendinguna 21. júlí
1969, ftór sem eldur í sinu um alla
heimsbyggðina og var forsíðuefni
flestra ef ekki allra fjölmiðla þess tíma.
Aforsíðu dagblaðsins Washington
post, sem stúlkan heldur á, stendur:
„ Örninn er lentur Tveir menn
ganga um á tunglinu.
heldur nálægt ferjunni, því það sáu þeir
síðast til hans í flugtakinu til baka að hann
fauk um koll í blæstrinum frá henni, og
stóð hann því stutt á hinni nýju jörð.
Þegar svo kom að því að yfírgefa
tunglið aftur þá hentu geimfararnir
bakpokum tunglgöngubúninga sinna,
tunglskónum, einni myndavél og ýmsum
öðrum tækjum út úr ferjunni og niður á
tunglið til að létta hana fýrir flugtakið.
Má því segja að mannkynið hafí verið
sjálfu sér nokkuð samkvæmt með því
að byrja á að henda rusli allt um kring á
þessum nýja landnámsstað sínum.
Það atvik henti þegar geimfaramir
voru að brölta um borð í ferjunni að
Aldrin rak sig óvart í rofa sem notaður
var til að ræsa hreyfíl ferjunnar fýrir
flugtakið, og braut hann. Olli þetta
mönnum talsverðum áhyggjum í íýrstu
og var óttast að þeir væru jafnvel þar
með strandaðir á tunglinu. Svo fór þó
ekki, því tússpenni nokkur sem með var í
för, reyndist nothæfur til þess að kveikja
á rofanum. Reyndar segja menn að þó
svo að það hefði ekki gengið, þá hefði
verið möguleiki á að endurtengja rofann
þannig að ræsa mætti maskínuna.
Ferjan tókst á loft og tengdist svo
aftur aðal geimfarinu, sem svifíð hafði
í kringum tunglið á meðan, með þriðja
geimfarann um borð, Michael Collins.
Ferjan var svo losuð frá og fór hún í
umferðarbraut um tunglið og mun hafa
brotlent á því einhverjum mánuðum
síðar.
24. júlí lenti svo geimfarið heilu og
höldnu í Kyrrahafinu og var tekið á móti
geimförunum með mikilli viðhöfn. Þeir
þurftu þó að fara í einangrun í 21 dag,
þar til öruggt þótti að þeir hefðu ekki
flutt með sér einhverja óþekkta sýkla
frá tunglinu.
13. ágúst losnuðu þeir svo úr þeirri
bið og almenningur átti þess kost að
fagna þeim með miklum skrúðgöngum
og hátíðarhöldum í New York, Chicago og
Los Angeles, öllum á sama deginum.
Þáverandi forseti íslands, dr. Kristján
Eldjám, flutti ávarp í útvarpið, og sagði
m.a.:
„Það era mikil gleðitíðindi að geim-
fararnir þrír eru nú komnir heilu og höldnu
til jarðarinnar aftur, eftir furðulegustu
ævintýraferð, sem menn hafa nokkm
sinni farið. Öll þekkingin, sem áunnist
hefur við tunglferðina og mánagönguna,
hefði verið of dýra verði keypt fýrir líf
þeirra. Nú geta allir glaðst af heilum huga
yfír þessu dásamlega vísindaafreki. [...]
Eftir að hafa horft á tunglfarana ganga
um tunglið, fínnst manni að möguleikum
vísindanna séu lítil takmörk sett. Það var
áhrifamikil sjón, en þó fannst mér mest
til um að vita og finna til þess að gjörvallt
mannkynið skyldi með einum huga
fýlgjast með þessum þremur jarðarbúum
úti í himingeimnum, eins og gifta þeirra
kæmi öllum við persónulega. Neitt þvílíkt
hefur aldrei gerst í sögu mannkynsins
og ég geri mér vonir um að það muni
eiga sinn þátt í að opna augu manna í
öllum löndum íýrir því, að jörðin er ein
og mannkynið eitt og það verður að búa
í friði við sjálft sig ef ekki á verr að fara
en orð fá lýst. Sá væri ávinningurinn
mestur, ef tunglferðin skerpti skilning
jarðarbúa á þessu.“
A þessum árum var það siður á íslandi
að sjónvarpið, sem þá var í ffumbemsku
sinni hér á landi, hafði aðeins verið til í um
3 ár, færi í sumarfrí í júlímánuði og felldi
niður útsendingar. í þetta sinn var það hlé
rofið í tilefhi af þessum atburði og sýndi
sjónvarpið ffá geimferðinni, heimkomu
geimfaranna og fagnaðarlátunum í
sérstakri dagskrá.
Heima er bezt 315