Heima er bezt - 01.08.2009, Blaðsíða 56

Og sá sem hefir lengi haldið götunni, kann því illa, þegar
aðrir hleypa fram hjá:
þessir köldu klettar þá
kváðu á aðra strengi.
Aður var ég jyrða fremst
fram reiðar er gaman semst.
Nú í fari hinna hemst
og hvergi þar úr sporum kemst.
Kveður Ágúst á Ljótsstöðum, sem áður er nefndur, og
um sama hestinn.
En svo finnast líka þeir hestar, sem halda öllum kostum
sinum, þrátt fyrir árin, sem þeir hafa á baki. Síðasti spretturinn
þeirra jafnsnjall þeim fyrsta. Vitanlega er það fágætt, en þó
hafa slíkir hestar verið til, og munu eflaust finnast enn, ef
vel er leitað. Og vænti ég að afsakað verði, þótt nokkurra
drýginda kenni hjá hagyrðingnum, er hann kveður um
slíkan hest:
Blesi hefir engri íþrótt týnt.
Elli fatast rökin.
Enn þá getur hann sveinum sýnt
sömu snilldar tökin.
Vísan er kveðin hér á Suðurlandi fyrir nokkrum árum.
Þá var Blesi 16 vetra.
Engan þarf að undra, þó að maður sá, sem unnað hefir
hestinum sínum, fyllist söknuði, er hann sér hann ekki
lengur við stallinn og heyrir ekki framar vinarkveðjuna,
þegar hurðin er opnuð. Honum mun finnast, eins og Ágústi
á Ljótsstöðum, að hann sé
sviptur einayndi því
er ég meina veröld í.
Og lengi er hagyrðingurinn að sætta sig við hvemig komið
sé, þó að árunum takist þar, sem annarsstaðar, að breiða
yfir söknuðinn og draga úr sviðanum:
Þótt mér vordís klappi’á kinn,
kvíði’ég nœsta degi:
Nú er á brott hann Blesi minn
blakkurinn elskulegi.
Kveður einn í gróindunum vorið eftir að reiðhesturinn
hans féll. Það var til lítils að hlakka fyrir hann, þó að vegir
væru þurrir og kunningjamir að skemmta sér í góðviðrinu
á ungum og íjörugum gæðingunum.
Og þó að hestur komi hests í stað, lifir hún þó lengi
í huganum, minningin um gamla snillinginn. Og þegar
hagyrðingurinn ber þá saman, nýja gæðinginn og fallna
snillinginn, finnst honum öðruvísi umhorfs á stöðvum þeim,
er hann hafði áður yndis notið og dýpsta sælu fundið:
Þegar Brúnn minn teygði tá
og taumana eins og þvengi;
Segir Páll Ólafsson í eftirmæli Vakra-Brúns.
Hagyrðingurinn getur ekki orða bundist, þegar hann fer
um stöðvar þær, þar sem gamli og góði hesturinn hans hafði
áður leikið sér, oft og mörgum sinnum, á bestu kostunum.
Hann verður að minnast þess á sína vísu og hugsun hans
og mál brýst fram í stuðlum - hringhendunnar:
Skulfu klettar, skall hann á
skeiðið rétt við hjallann.
Þessi blettur muna má
margan sprettinn snjallan.
Þessi staka er eflaust yngst þeirra hestavísna, er ég hefi
nú uppritað, enda skal hún reka lestina. Hún er kveðin í
haust, réttu ári eftir að hestur sá féll, er hún getur um.
Höfundur lætur ekki nafns síns getið að svo stöddu.
Og þá er þessum sprettinum lokið og skal hér staðar
numið.
Vona ég svo að ég hafi ekkert ofmælt í upphafi þessa
þáttar, er ég gat þess, að efni það, er ég hefi nú rakið um
stund, væri langt frá því að mega kallast ómerkilegt. Vel
má vera að vísnavalið sé nokkuð af handahófi gert, því
naumur var tíminn, en úr miklu að moða. Þó reyndi ég að
vanda það eftir föngum.
Vildi ég með þætti þessum, ennþá einu sinni vekja eftirtekt
á alþýðu-stökunum, á snilld þeirra og orðfimi og gildi þeirra
fyrir menningu þjóðarinnar. Ykkar, sem þáttinn lesið, er
svo að dæma um, hvernig mér hefir tekist það.
Vil ég svo enda með sömu bæninni og fyrri daginn. En
hún er sú, að sem flestir riti upp vísur þær er þeir kunna
og sendi mér, bæði hestavísur og aðrar, yfír höfuð allar
alþýðuvísur, hverju nafni sem nefnast. Lofa ég aftur á móti,
að halda öllu slíku til haga og sjá svo um, að vísnasafnið
komist á tryggan stað til varðveislu komandi kynslóðum.
Heiti ég ekki síst á hagyrðinga þá, er þetta lesa, að þeir
dugi mér vel í þessu efni.
Eg hóf þátt þennan með stöku, sem ég taldi sennilegt
að væri kveðin á skemmtireið. Þykir mér því hlýða að
enda með annarri stöku, sem víst er um að kveðin er á
hestsbaki. Höfúndur hennar er talinn að vera Nikulás skáldi,
Húnvetningur:
Höldum gleði hátt á loft,
helst það seður gaman.
Þetta skeður ekki oft
að við kveðum saman.
Selfossi, 30. maí 1921.
Heimild: Eimreiðin -1921.
344 Heima er bezt