Heima er bezt - 01.08.2009, Blaðsíða 67

Björn G.
Eiríksson wT f
Biskupsörnefni
og deilur um Hólmastað í Reyðarfirði
Biskupsás. Myndin sýnir básinn sjálfan. Botninn er sendinn og auðvelt að
draga bát á land.
Biskupsörnefni eða örnefni
kennd við biskupa eins og
t.d. Biskupshlaup á Fagradal
(dal sem liggur milli Reyðarfjarðar
og Héraðs þar sem þjóðvegurinn
liggur) ofan við Skriður en neðan
við Neðstu-brú á Fagradalsánni.
Hiaupið kom að vestanverðu úr
fjallinu rétt ofan við Efri-Hrútá og
Hrútabotn, eitthvað nálægt 5-600
metrum norðan Hrútadals og rann
niður Hlaupahjallann og eitthvað um
50 metra upp í brekkuna austan megin
dalsins. Hlaupið hefur stíflað ána svo
þar hefur myndast lón unz ánni tókst
að grafa sig aftur niður. Vegagerðinni
hefur tekist að eyða öllum ummerkjum
um hlaupið austan megin árinnar nema
í jaðri þess.
Biskupsstóll
Lítil klöpp eða steinn innst á Hólmagrund,
nú að mestu horfinn ofan í jarðveginn,
svo illt er nú orðið að átta sig á hvar
hefir verið.
Ömefnið er dregið af því, eftir því
sem sögur herma, að þar hafi biskupar
og/eða prestar setið við lestur og íhugun
„helgra fræða“. Líklega hefir slíkt farið
dálítið eftir því hvemig veður hefir verið
hverju sinni. Þeir hafa þá væntanlega
kosið að draga sig í hlé írá ys og þys
heima á kirkjustaðnum, líklega hefir
verið mannmargt á bænum, einkum þó í
vísitasíuferðum. Venjulega fylgdi þessum
heiðursmönnum allnokkuð fylgdarlið í
þessum erindum.
Biskupsbás
er sandíjara, „bás“, á milli Hundasnaga
og Miðhrauns, enn er þar sandfjara eða
smámalarfjara og gott að draga þar báta
á land.
Básinn er austan við Hundasnagann og
innan við Innri-Leiðarhöfðavíkina.
Að sunnanverðu við Reyðarijörð
og spölkom innan við eyðibýlið Eyri
er Biskupshöfði og ofan við hann
Höfðavíkin. Þar er góð lending í sand-
eða smámalarfjöru. Víkin með sinni
löngu fjöru er góður lendingarstaður
fyrir smábáta, fjaran er í vari fyrir
utanfjarðaröldunni, landtaka því góð
nema þá helzt í norðvestanveðram,
en þá stendur upp á víkina. Við tvö
síðastnefndu ömefnin er tengd þjóðsaga.
Sögu þessa geymir Rauðskinna séra Jóns
Thorarensen.
Gvendarbrunnur og
Gvendarkirkja
A Utsveit, síðar Helgustaðahreppi,
nú Fjarðabyggð, í landi Högnastaða,
eru ömefnin Gvendarbrannur og
Gvendarkirkja. Gvendarbrunnur er nú
týndur og veit enginn hvar hann hefúr
verið. Gvendarkirkja á að hafa verið
lítið býli og á eina skriðustaðnum í landi
jarðarinnar í Ljósárgili.
Sagt er að þar séu óljósar rústir með
kyrrum kjöram. Munnmæli herma að
þar hafí Guðmundur biskup hinn góði á
sinni tíð vígt staðinn fyrir skriðuhlaupum.
Ömefnið er ævagamalt, það virðist því
að vígsla biskupsins á staðnum fyrir
skriðuhlaupum og fleiru hafi haldið
vel.
Sagan hemrir að á ofanverðri 15. öld,
líklega þá einhvem tímann á árabilinu
Heima er bezt 355