Heima er bezt - 01.08.2009, Qupperneq 53

Hátt og títt var hófum lyft,
hvein í stinnum fönnum,
Brúns míns fljóta fóta-skrift
fjörug þótti mönnum.
Ekki lagði hann línu skakkt
- lengd á milli stafa
átján fet hafa sumir sagt,
sem það stigið hafa.
Þessi seinni vísa, þótt ekki sé hún lýtalaus, er sérstök
og næsta merkileg, því af henni má nokkuð ráða um kosti
Vakra-Brúns. Hún segir að klárinn hafi dregið 18 fet á milli
sporanna og munu þeir hestar mega snjallir kallast og vel
vakrir, sem draga 9 álnir á skeiðinu.
Vitanlega er þetta ekki einsdæmi. Síra Sigurgeir Jakobsson
presturtil Grundarþinga átti jarpskjóttan hest afburða stóran
og gæðing mikinn. Eftir hann var mælt eitt sinn, er hann
hafði legið áskeiðinu á Eyjaíjarðará og voru það 18 fet á
milli sporanna. Þetta sagði mér í vetur Stefán Stefánsson
alþingismaður í Fagraskógi.
Jón Grunnvíkingur hefir það eftir Páli Vídalín, að hann
„hafí átt þann skeiðhest bestan er dró 18 fet og annan er
dró 22 fet á skeiðinu og í logni var sem gola blési á móti
þegar sá hestur var á ferðinni. Sá hestur, eða máski annar,
stökk með Páli um vortíma þá hann rann á harða skeiði
á ísi, er lá á Arnarvatnsheiði, sjö álna breiða vök á miðju
skeiði. Einn hest átti Páll líka svo þýðan, að hann fékk
haldið á fullum vatnsbolla og skeplaðist
ekki út úr á meðan hesturinn lá á skeiðinu á spöl þeim,
sem er á milli íjóss og bæjar í Víðidalstungu“.
Vel má vera að einhverjum þyki þetta ótrúlegt, og skal ég
ekki neinn dóm á það leggja. Þó hefír Jón Grunnvíkingur
jafnan verið talinn merkur heimildarmaður. En það vita
reiðmennirnir, að það er ótrúlega langt, sem góðir vekringar
draga á skeiðinu þegar marka má.
Og vakur þótti Sóti vera, sem Grímur á Bessastöðum
átti. Enda minnist Grímur á það í einni af vísum þeim, er
hann kvað um Sóta. Hún er svona:
Glennir á skeiði gleiður sig,
grípur hann sporin reiðilig,
frýsar hart ogfreyðir á mig -
fallega klárinn greiðir sig.
Þá koma hér nokkrar vísur af handahófí um kosti ýmissa
hesta, ijör þeirra, gangfími, höfuðburð og fleira er prýði
þykir á öllum reiðhestum. Þykir mér þá hlýða, að Páll
Guðmundsson á Hjálmsstöðum í Laugardal ríði fyrstur
úr hlaði:
Hálsi lyfti listavel,
löppum klippti vanginn;
taumum svipti, tuggði mél,
tölti ’ og skipti ’ um ganginn.
Þessa vísu kvað Páll í hitteðfyrra, en íyrir nokkram áram
kvað hann svo um reiðhest sinn:
Séð hefi’ ég Apal fáka fremst
frýsa, gapa, iða.
Efaö skapið í hann kemst,
er sem hrapi skriða.
Sigurbjöm Jóhannsson, kenndur við Fótaskinn í
S.-Þingeyjarsýslu, en fór til Ameríku og dó þar, kveður
svo um brúna hryssu, er heima átti austur á Héraði:
Svifaði mökk af svitanum,
sindur hrökk úr augunum;
síst hugklökk í samreiðum;
sauð á dökku hárunum.
Þá er hér ein, sem mér hefír borist nýlega og hefí ég fyrir
satt að hún muni norðlensk vera; líklega úr Húnaþingi:
Skeifna þoldu skaflarnir -
skyrpti mold úr hófum.
Titraði fold, en taumarnir
tálguðu hold úr lófum.
Þó að flestir kjósi að reiðhesturinn sé fjöragur, eru þó hinir
fleiri, sem jafnframt fjörinu óska að hann sé taumliðugur.
Enda er það svo, að allir góðir reiðmenn kenna gæðingum
sínum að hlýða. Það er fyrsta boðorðið. Og þegar það er
fengið, að hesturinn hlýði hverri skipun húsbóndans, þá
fyrst verður sambúðin báðum til yndis og ánægju.
Síra Jakob Guðmundsson, siðast prestur á Sauðafelli í
Dölum, kvað svo um reiðhest sinn:
Taumar leika mér í mund,
minn þá Bleikur rennur.
Þetta veika léttir lund,
lífs meðan kveikur brennur.
Og Sigurbjörn í Fótaskinni orðar það á líkan hátt:
Hvíldir naumar sér gaf sá,
sýndi rétta snilli;
lék við taum og tánum á
tiplaði spretta milli.
Þó að skeiðið sé sá gangurinn, sem flestir lofa og all oftast
er nefndur í hestavísunum, þá er það þó ekki svo að skilja,
að annar gangur hestsins eigi ekkert lof skilið. Það þykir alla
jafnan prýði á hverjum hesti að hafa sem fjölbreyttastan gang.
Og öllum reiðmönnum þykir notalegt þegar gæðingurinn veltur
áffam á svifléttu töltinu á milli sprettanna. Enda hefír töltið
verið nefnt hýruspor og yndisspor og er það réttnefni.
En brokkið getur líka verið þægilega skemmtilegt, þegar það
er mikið og gott. Og það er mér kunnugt um, að harðviljugur
klárhestur getur orðið skriðdrjúgur á brokki.
Heima er bezt 341