Læknaneminn - 01.03.1956, Blaðsíða 19

LÆKNANEMINN
19
ferritin og getur það síðan á ný
gengið í samband við járn.
B. Útskilnaður. Um 1% rauðu
blóðkornanna eyðileggjast daglega
og losna á þann hátt um 25 mg
af járni við klofningu hemoglob-
insins, sem fer fram í reticulo-
endothelialfrumunum. Protopor-
phyrinkjaminn er, sem kunnugt,
skilinn út af lifrarfrumunum út
í gallið, eftir umbreytingu í bili-
rubin. Járnið hagnýtir líkaminn
aftur á móti næstum að fullu aft-
ur. Skal nú gerð grein fyrir helztu
leiðum, sem valda líkamanum járn-
tapi.
1. Með þvaginu. Járnútskilnað-
urinn er hverfandi, eða minni en
0,5 mg á sólarhring hjá heilbrigð-
um manni. 1 eftirtöldum fjórum
tilfellum getur hann þó orðið meiri:
1) Hækkun á serumjárni.
2) Hemoglobinuri.
3) Hemosiderinuri.
4) Sérstakar teg. af nephritis.
2. Með gallinu skilst venjulega
mjög lítið út, eða um 3% af því
járnmagni, sem losnar við þá eyði-
leggingu rauðu blóðkornanna, sem
alltaf á sér stað. Hins vegar reab-
sorberast þetta járn allt aftur úr
þörmunum og það á undan öðru
(exogenu) járni þar.
í hvaða kemisku ástandi gall-
járnið er, er umdeilt: sennilega á
einhverju millistigi milli hem-
járns og ólífræns járns. Eitt aðal-
einkenni þessa járns (fer biliaire
pseudohématinique) er, að auðvelt
er að kljúfa það frá molekulinu.
3. Gegnum húðina. Ýmsir (þ. á
m. Mitchell & Hamilton) hafa vilj-
að fullyrða, að járntapið með svit-
anum sé ekki óverulegt. En sam-
kvæmt nýjustu rannsóknum (m. a.
Finch & Haskins) er ekki um neitt
teljandi járntap að ræða gegnum
húðina.
4. Útskilnaður í þörmum. Ef
sá útskilnaður á sér stað, þá er
hann mjög óverulegur og er senni-
lega eingöngu um það járn að
ræða, sem tapast í dauðum slím-
húðarfrumum.
5. Menstruationsblæðing, gra-
viditet og lactation. Hjá konum er
járntapið allmiklu meira en hjá
körlum, því að við hverja men-
struation (um 50 ml af blóði) tap-
ast um 25 mg af járni. Við gra-
viditet fær fóstrið um 350 mg af
járni og við lactationina tapast um
1 mg á dag. Þar sem tíðablæð-
ingar liggja niðri á meðan konan
er mjólkandi, er járnmissirinn með
mjólkinni (um 30 mg á mánuði)
konunni engin aukin kvöð, að því
er varðar járnið.
n. Plasmajárnið.
I plasma finnst alltaf örlítið
jámmagn, eða um 125 /ig/100 ml
(50—180 /íg/100 ml), sem þýðir
um 3 mg hjá fullorðnum manni.
(Heilblóð inniheldur aftur á móti
ca. 50 mg af járni/lOOml). Það er
til staðar í plasma til flutnings á
járni innan líkamans, enda ekki svo
Íítið magn (25 mg/dag) sem losnar
við eyðileggingu rauðu blóðkorn-
anna.
Járnbindandi protein. Ekki
nema sáralítið brot af plasmajámi
finnst í ioniseruðu ástandi, heldur
er það bundið proteini. Það er
globulin af fractioninni IV-7 Cohn
og er kallað siderophiline (U.S.A.)
eða transferrin (Skandinavia,
Frakkland). Molþ. er 90.000, það
getur bundið tvö atom af þrígildu
járni hvert molekul og innihald
plasma er 0,27%, þannig að mesta
járnmagn, sem plasma getur flutt
er 350 /^g/lOO ml. (Transferrínið