Læknaneminn - 01.11.1969, Side 5

JÓN STEFFENSEN, prófessor:
Þœttir úr líffrœði íslendinga
Fyrirlestur fluttur í Félagi lækuanema 14. nóv. 1968.
Góöir lœknanemar!
Þegar ég lofaði að ræða í félagi
yðar um mannfræði Islendinga,
var mér vel ljóst, að efnið væri of
umfangsmikið til þess að unnt
væri að gera því skil í einum fyr-
irlestri, ef fara ætti út í einstök
atriði. Á hinn bóginn eru tölur
einar saman þurr lesning og til-
gangslaus, sé ekki gerð nánar
grein fyrir hvað leggja megi upp
úr þeim. Ég hef því kosið að
leggja málið niður fyrir yður á
sama veg og ég hef gert fyrir
mér sjálfum, er ég leitaðist við,
endur fyrir löngu, að skapa mér
heildarsýn yfir viðfangsefnið. Síð-
an mun ég reyna með fáum dæm-
um að varpa ljósi á þau vanda-
mál, sem við er að etja í sambandi
við mat á skyldleika þjóða og
breytingum á útliti þeirra.
Þeim, sem sitthvað hafa hugs-
að út í líffræði mannsins og
kunnir eru sögu íslendinga, er
Ijóst, hversu ákjósanlegur efnivið-
ur íslenzka þjóðin er til rannsókna
á sviði erfðafræðinnar og því, sem
áhugi minn hefur sérstaklega
beinzt að, þróunarsögu mannsins.
Fyrir 11 öldum settist hér að á
óbyggðu landi hópur manna, sem
var upphafið að íslenzku þjóðinni,
er síðan hefur búið í landinu án
teljandi innstrejmiis nýrra kona
(erfðaeind, gen). Þess vegna er
hægt að útiloka það sem orsök til
breytinga, er kynnu að hafa orðið
á þjóðinni.
Lífvera mótast af konasafni
hennar og ytra umhverfi allt frá
frjóvgun til dauða. Samkvæmt
þróunarkenningimni er úrval nátt-
úrunnar, eða ytra umhverfis, ann-
ar aðalþátturinn í þróun tegund-
anna. Að því er bezt verður séð,
eru rökin fyrir úrvali haldgóð, en
til þess að um úrval geti verið að
ræða þarf að vera úr einhverju
að velja. Þar er komið að himnn
meginþætti þróunarkenningarinn-
ar, breytileikanum (variation),
sem því miður er ekki eins ljós
og sá fyrri. TJrval mundi smám
saman draga úr breytileikan-
um, ef ekki væru fyrir hendi öfl,
sem ykju á hann. Þegar tegund
hefur búið um tíma í sama um-
hverfi, kemst á jafnvægi milli úr-
vals og aflanna, sem auka
breytileikann svo konasafn henn-
ar helzt óbreytt, meðan eng-
in breyting verður á umhverf-
inu. Það, sem viðheldur breyti-
leikanum, er nefnt stökkbreyting
(mutation) og má segja, að það,
sem mn það er vitað, sé lítið ann-
að en nafnið tómt, enn sem komið
er. Við vitum, að stökkbreyting,
eða skyndileg uppkoma nýs eigin-
leika meðal tegundarinnar, getur
stafað af tvöföldun eða tapi á
litningi eða litningshluta, umsnún-
ingi og rangri tengingu á litnings-
hlutum við „crossing over“, en um
það, sem er aðallinn, uppkoma nýs
kons í konasafni tegundarinnar,
er ekkert að gagni vitað. Nauð-