Læknaneminn - 01.11.1969, Blaðsíða 11

LÆKN ANEMINN
11
orsökum til þessara hæðarbreyt-
inga, hef ég borið þær saman við
breytingar á mannfjöldanum, því
þær gefa hvað bezta heildarmynd
af því, hvernig þjóð vegnar í því
umhverfi, sem hún og náttúran
hafa skapað henni. Ég fer ekki
frekar út í það hér, hvernig þetta
línurit mannfjölda á íslandi er
unnið, þegar manntölum sleppir,
en þar er auðvitað um mörg
matsatriði að ræða (16).
Það sést af myndinni, að
nokkur samsvörun er á milli
mannfjölda og líkamshæðar,
— með þverrandi mannfjölda
lækkar líkamshæðin og hún
tekur aftur að vaxa með mann-
fjöldanum. Beinast liggur við
að leita orsakanna til breyt-
inganna meðal þess, sem hefur til-
svarandi áhrif á fjölgun og vöxt.
Verður manni þá fyrst hugsað til
fæðunnar, magns og gæða hennar.
Beinar upplýsingar um fæðu-
magnið fyrr á öldum er ekki að
hafa. Þess í stað hef ég notað
óbeinar heimildir, nefnilega fjölda
hungurfellisára á öld, og eru þau
einnig færð inn á myndina (ská-
strikaðar súlur). Þar sést, að á
17. öld eru hungurfellisárin lang-
flest. Þau eru þá 14 og 15 á öld
eða að jafnaði 6.—7. hvert ár, sem
jafngildir því, að engin kynslóð
þessara alda hefur sloppið við
hungurfelli á uppvaxtarárum sín-
um. Það fer því saman lægstur
líkamsvöxtur, minnstur fólks-
fjöldi og flest hungurfellisár og
þar af hef ég dregið þá ályktun,
að vaneldi í uppvexti hafi verið
meginorsökin til að draga úr
líkamsvextinum og að gnótt mat-
ar hafi leitt til aukins vaxtar á
19. og 20. öld. Ég tel, að sjúkdóm-
ar á vaxtarskeiði af öðrum orsök-
um en vaneldi hafi minni þýðingu
en fyrrgreind orsök til að draga
úr líkamsvexti. Ýmis fleiri atriði
hafa verið talin orsök til hins
aukna hæðarvaxtar á 19. og 20.
öld og skal ekki farið frekar út í
það hér, því ég álít þau öll minna
atriði en fæðumagnið.
Við skulum að lokum at-
huga á hvern hátt breytt
orkumagn fæðis hefur breytt
líkamshæð Islendinga. Er hér
eingöngu um lífeðlisfræðilega
aðlögun að breyttu orkumagni að
ræða, eða á erfðafræðileg aðlögun
einhvern þátt í þessum breyting-
um á líkamshæðinni ? Örugglega
verður ekki úr þessu skorið, en af
því, sem nú er kunnugt um erfða-
fræðilega aðlögun, þá þarf svo
sterkt úrval til að hafa áhrif á
tíma, sem aðeins svarar til fárra
kynslóða, að ég tel mjög ósenni-
legt, að breyting á konasafni
þjóðarinnar eigi nokkurn þátt í
hæðarbreytingunni. Það vill þá
segja, að á um 150 árum, svarandi
til 6 kynslóða, hefur orðið lífeðlis-
fræðileg aðlögun, sem er 8 cm
hæðarauki og þar af falla 3 cm á
síðustu kynslóðina. Þetta sýnir, að
líkamshæð er nálega gagnslaust
einkenni við mat á skyldleika ein-
staklinga eða þjóða, nema jafn-
framt liggi fyrir samanburður á
viðurværi þessara aðila, en því er
sjaldnast að heilsa.
Garöar (tori).
Gómgarður (torus palatinus)
er beinútvextir á gómhyrnum
kinnkjálka, þar sem þær mætast í
miðsaumi gómsins. Kjálkagarð-
ur (torus mandibularis) er bein-
útvöxtur innan á tanngarði kjálk-
ans, oftast á móts við for-
jaxla. Garðarnir eru breytilegir að
stærð og útliti, og hef ég flokkað
þá í þrjár stærðir, vott, greini-
lega og áberandi. Oft er það mats-