Læknaneminn - 01.11.1969, Side 35

LÆKNANEMINN
81
af diazepam eru geysistórir og
banvænn skammtur ekki þekktur.
Skyld síðasttöldum tveim lyfj-
um eru oxazepam (Serapax) og
nitrazepam (Mogadon), sem hefur
verið auglýst mikið sem svefnlyf,
en virðist ekki sérlega kröftugt.
Það er hættulítið með tiliti til
eitrunar eins og diazepam, en hef-
ur örugglega ávanahættu, e. t. v.
sambærilega við diazepam og
klópoxíð.
Gagnlegt er að gera samanburð
á áðurtöldum róandi lyfjum. Ýms-
ir höfundar hafa haft horn í síðu
mepróbamats vegna ávanahættu.
Það er staðreynd, að alvarlegar
eiturverkanir þess fara að koma
fram eftir 7-faldan dagskammt, en
af diazepam eftir 50-faldan dag-
skammt (10). í „Tidskrift for
den norska lægeforening" sept.
1969 (12) gerir prófessor Nils
Retterstol nokkuð ítarlegan sam-
anburð á þessum lyfjum í sérlega
athyglisverðri grein, einni af mörg-
um góðum í heilum greinaflokki
í bví blaði (9, 10, 11, 12). Hann
telur diazepam og klópoxíð sam-
bærileg hvað ávanahættu snertir.
Síðan reynir hann að gera saman-
burð á þessum lyfjum annarsveg-
ar og mepróbamati og barbituröt-
um hinsvegar. Þær tölur, sem
hann hefur þar, eru að vísu ekki
tölfræðilega áreiðanlegar til að
álykta beint út frá þeim. Þær sýna,
að neyzla diazepams og klópoxíðs
fer stöðugt vaxandi og sömuleiðis
sá fjöldi sjúklinga, sem lagður er
inn vegna ávana í þessi lyf. Árið
1962 var enginn sjúklingur lagð-
ur inn á Universitetets Psykia-
triske Klinikk vegna ávana í þessi
lyf, en 20 vegna ávana í mepró-
bamat eða 53% af öllum ávana-
sjúklingum þar. Árið 1968 var 31
sjúklingur lagður inn vegna mis-
notkunar diazepams og klópoxíðs
eða 45% af öllum misnotendum,
en fyrir mepróbamat voru tölurn-
ar 5 sjúklingar eða 7%. Samt
hafði sala á mepróbamati í Noregi
ekki minnkað við tilkomu
diazepams og klópoxíðs, heldur
höfðu þessi lyf aðeins bætzt ofan
á (13).
Þessi aukna notkun diazepams
og klópoxíðs á síðustu árum hlýt-
ur að hafa í för með sér aukna
misnotkun. Margt bendir til, að
ennþá sé hún hlutfallslega minni
en misnotkun barbítúrata og
mepróbamats, en sá munur kann
að hverfa með lengri notkun þess-
ara lyfja.
Áðurtalin lyf hafa einkum ver-
ið notuð við hugræna taugabilun
(neurosis). Prófessor Retterstöl
og fleiri telja algjörlega rangt að
nota þau við langvarandi tauga-
bilun, heldur aðeins til að fleyta
sjúklingnum yfir tímabundna
erfiðleika eða til að rjúfa víta-
hring (12).
III. Örvandi lyf.
Elzta og virðulegasta lyfið í
þessum flokki er kókaín, en það
var hinn opinberi vímugjafi Ink-
anna í Perú. Kókaín minnkar
þreytu, hefur vekjandi áhrif og
veldur vellíðunarkennd. Neytand-
inn verður ræðinn og æstur, en
ekki illskeyttur. Hann getur líka
orðið órólegur, kvíðinn og ótta-
sleginn og getur fengið skynvillur.
Við langvarandi notkun verður
hann dáðlaus og kærulaus og
stundum sést geðveiki, sem ein-
kennist af skynvillum, ranghug-
myndum og ofsóknarhugmyndum,
og afbrigðilegt kynlíf er algengt.
Kókaín er eitthvað notað í augn-
sjúkdómafræði sem staðdeyfilyf.
Misnotkun þess er alvarlegt vanda-
mál í S.-Ameríku og var algeng í