Læknaneminn - 01.03.1970, Blaðsíða 23

LÆKNANEMINN
Z1
önnur fjölhringa kolvetni (poly-
cyclic hydrocarbone) geta eftir
einn skammt magnað framleiðslu
á þeim hvatakerfum (eða kerfi) í
míkrosómum lifrarinnar, sem
hydroxýlera 3,4-benzpýren í skað-
lausa (non-carcinogen) meta-
bólíta. Þessi mögnun á benzpýren
hydroxylasa verður ekki aðeins í
míkrosómum lifrarinnar, heldur
einnig í minna mæli í öðrum vefj-
um, svo sem nýrum, görnum, lung-
um, húð og fylgju.
Það er því líklegt, að þetta sé
aðlögunarsvar til varnar gefnum
fjölhringakolvetnum og öðrum
krabbameinsvaldandi efnum.
Krabbameinsvaldandi áhrif N-
metýleraðra amínoazo-litarefna, 2-
acetylamínoflúoren, 4-dimethyl-
amínostilben og 9,10 dimethyl-1,2-
benzanthracen eru hindruð, ef
míkrosóm hvatarnir eru magn-
aðir á viðeigandi hátt. Þessar nið-
urstöður hafa fengizt í tilrauna-
dýrum, en þar sem mögnun þeirra
hvata, er brjóta niður krabba-
meinsvaldandi efni, virðist vera
,,varnarsvar“ líkamans gegn þeim,
var forvitnilegt að athuga niður-
brot þessara efna í mannslíkaman-
um.
Eins og kunnugt er, inniheldur
vindlingareykur 3,4-benzpýren og
önnur fjölhringa kolvetni. Magn
og virkni þeirra hvata (benzpyr-
ene hydroxylase), sem brjóta nið-
ur þessi efni, voru athuguð í
fylgjuvef frá konum, sem reyktu,
og til samanburðar konum, sem
ekki reyktu (Conney et al). Hjá
þeim konum, sem ekki reyktu,
fannst enginn vottur um starfsemi
þessara hvata, en hjá þeim, sem
reyktu 10—40 vindíinga á dag,
voru þeir virkir.
Hjá þeim konum, sem reyktu 20
vindlinga á dag, fannst mjög
brejrtileg starfsemi á benzpýren
hydroxylasa, og var einstaklings-
frávikið meira en 25-falt. Það hef-
ur því vaknað sú spurning, hvort
fólk með lítt mögnunarhæfan
benzpýren hydroxylasa og sem til
langframa er í snertingu við fjöl-
hringa kolvetni, sé að öllu jöfnu
hættara við krabbameini heldur
en þeim, sem hafa hæfari hvata-
kerfi af þessu tagi.
Nýlega hefur verið sýnt fram á,
að reykingar auka niðurbrot nikó-
tíns í mönnum, og getur þessi upp-
götvun skýrt að nokkru nikótín
þol, sem kemur fram hjá reykinga-
fólki.
Það er svo ókannað, hvaða áhrif
langvarandi vindlingareykingar
kunna að hafa á niðurbrot lyfja í
mannslíkamanum, en frá tilrauna-
dýrum er bekkt, að f jölhringa kol-
vetni og nikótín magna a. m. k.
niðurbrot sumra lyfja.
VII. Hvatamögnun og
niðurbrot heima-
líkamans
Margt bendir til, að sömu hydro-
xvlasa hvatakerfin í míkrosómum
lifrarinnar brjóti niður stera
(steroida) og lyf. I tilraunadýr-
um hefur verið sýnt, að fenemal-
gjöf í nokkra daga eykur starf-
semi þeirra hvata, er hydroxýlera
androgen. oestrogen, progestagen
og glúkokortikoida. Reduction á
A-hring A 4,3-ketosteroida er þó
ekki aukin.
Mörg sameindarlega ólík lyf og
skordýraeiturefni, sem magna
niðurbrot lyfja í míkrosóm hvöt-
um. magna einnig niðurbrot (þ. e.
hvdroxylation) stera. Dæmi um
slík efni eru fenemal, fenvtóin,
klórcyclizín, orfenadrín, fenýl-