Læknaneminn - 01.12.1979, Síða 26

volta tækni, Cobalt00 og síðar Iínuhraðara. Engu
að síSur skulum viS líta á nokkrar staðreyndir.
Ljóst er að í kjölfar róttækra skurSaSgerSa fá
15-25% sjúklinganna meinvörp í eSa nálægt aS-
gerSarsvæSi (local recurrence, recidiv) innan fárra
ára. Lengi vel var talið aS þessi „staðbundnu“ mein-
vörp stöfuðu af því, að ekki hefði tekizt við frum-
aðgerð að fjarlægja æxlið nægilega rækilega af
brjóstveggnum, en nú eru flestir sammála um að slík
meinvörp á brjóstvegg eru í nær öllum tilfellum
(>90%) hluti af mun víðtækari meinvörpum. Með
geislun á brjóstvegg í kjölfar skurðaSgerðar er
unnt að lækka tíðni slíkra „staðbundinna“ mein-
varpa niður í 5%. Hins vegar er mjög deilt um
hvort slík geislameðferS sé réttlætanleg þar eð
a) „StaSbundin“ meinvörp á brjóstvegg séu ekki
lífshættuleg.
b) Slík meinvörp svari vel geislameðferð, þegar þau
koma í Ijós (í 15-25% sjúkl.).
c) Sjúklingar, sem feng:ð hafa geislameðferS í
kjölfar skurSaðgerðar hafa ekki lifað lengur en
þeir, sem ekki hafa verið geislaðir.
d) GeislameSferS á brjóstvegg sé ekki áhættulaus,
bandvefsmyndun i lungum, erting í axlarlið, auk-
in bjúgmyndun á handlegg, áhrif á hjarta og
gollurhús og tímabundin lymphopenia og ónæm-
isbæling geti átt sér stað.
e) Hér sé hreinlega um ofmeðferð að ræða þar sem
tveim róttækum staðbundnum aSferðum sé beitt
gegn sjúkdómi, sem í raun sé oftar en ekki ut-
breiddur viS greiningu.
Sé skurðaSgerðin hinsvegar ekki róttæk, hafi æxl-
ið verið fast við brjóstvegg og ekki náðst frá. æxlis-
vöxtur verið í skurðbrúnum eða meinvörp orðið eít-
ir í holhönd, getur geislun orðið nauðsynlegur þáttur
í frummeSferSinni.
Jafnframt þeirri þróun, sem lýst er að framan,
að minnka skurSaSgerðirnar, hefur þáttur geisla-
lækninga í frummeðferS brjóstkrabbameina auk’st.
ÞaS þótti nokkur dirfska þegar Mc Whirter (1948)
innleiddi brottnám brjósts (simple mastectomia) og
geislun á brióstvegg og eitlasvæði sem frummeð-
ferð. Síðan hafa margar samanburðarrannsóknir
leitt í Ijós að ekki er marktækur munur á árangri
eftirtalinna aðgerða:
Extended radical mastectomia
Radical mastectomia
Modified radical mastectomia
Radical mastectomia -j- geislun
Simple mastectomia -j- geislun.
Þrátt fyrir að brjóstkrabbamein komi nú jafnan
fyrr til meðferðar en áður var, eru talsverð brögð að
því að sjúklingar leiti ekki læknis fvrr en æxlið er
orðið óskurðtækt, oft má með geislameðferð minnka
slík æxli svo að unnt sé í kjölfarið að gera róttæka
skurSaðgerð.
Loks ber að geta þess notagildis geislunar, sem
mest athygli hefur vakið á síðustu árum og miklar
vonir eru bundnar viS. Hér er átt við geislun sem
frummeðferð eftir að bnúturinn hefur verið fjar-
lægSur úr brjóstinu, sýni jafnan tekin úr holhönd
en brjóstið sjálft ekki fjarlægt. MeS hávoltatækni
og geislavirkum Iridium nálum, sem þræddar eru í
gegnum brjóstið má ná mikilli geislun á brjóstvef-
inn og forðast mjög lýtandi aðgerS. BráðabirgSa-
tölur benda til að árangur slíkrar meSferðar jafnist
á við það sem næst meS hefðbundnum skurðaðgerS-
um.
Þá má ekki gleyma því að geislameðferð getur á
mjög áhrifamikinn hátt dregið úr verkjum sem
hljótast af meinvörpum í beinum.
HormónálœUningar
Allt frá síðustu aldamótum hefur hormónalækn-
ingum verið beitt við meðferð á útbreiddum brjóst-
krabbameinum. Ekki er um það deilt að estrogen
hafa áhrif á vöxt brjóstkrabbameina, enda var brott-
nám eggjastokka fyrsta aðgerðin, sem bar árangur
gegn meinvörpum. Þriðjungur premenopausal
kvenna fær verulega bót við þessa aðgerð en engin
lækningu. Brottnám eggjastokka í kjölfar frummeð-
ferðar (mastectomiu) lengir nokkuS tímann þar til
meinvörp koma fram, en ekki líf umfram það, sem
fæst. ef eggjastokkar eru fjarlægðir þegar/ef mein-
vörp koma í Ijós. Unnt er með geislun að gera eggja-
stokka óvirka (geislacastration) og ná þannig sama
árangri og með brottnámi. Þriðjungur postmenop-
ausal kvenna meS meinvörp fá bót eftir brottnám
nýrnahettna, sama gildir um stóran hóp þeirra prem-
22
LÆKNANEMINN