Læknaneminn - 01.04.2010, Blaðsíða 38

Sautján ára stúlku er vísað á Bráðamóttöku barna af Lækna-
vaktinni. Hún veiktist með hósta, hita og hálssærindum fjórum
dögum fyrir komu og síðustu tvo daga hafði stúlkan svæsinn
höfuðverk auk vaxandi ljósfælni. A komudag var henni verulega
óglatt og hún hafði kastað upp. Við komu á bráðamóttöku var
stúlkan afar máttfarin og meðvitundarskert svo ekki var unnt
að fá frekari sögu frá henni. Stúlkan var áður hraust að sögn
foreldra, tók ekki lyf og var fullbólusett, þar með talið gegn
Meningococcum af hjúpgerð C. Hún hafði ekki verið erlendis
nýlega og enginn veikur af nánustu aðstandendum hennar.
Lífsmörkviðkomu voru eftirfarandi: Blóðþrýstingur 100/70
mmHg, púls 110 /mín, öndunartíðni 16 /mín, súrefnismettun
99% á andrúmslofti og hiti 39°C. Stúlkan var mjög slappleg að
sjá. Hún svaraði spurningum og hlýddi fyrirmælum en brást
að öðru leyti lítið við umhverfi sínu, þar með talið stungum.
Hún lá með hnén í áberandi beygðri stöðu og var ófáanleg til
að rétta úr þeim. Stúlkan var mjög greinilega hnakkastíf. Hún
hafði ekki húðblæðingar. Önnur líkamsskoðun var eðlileg.
Blóðrannsókn við komu sýndi hækkun á hvítum blóð-
kornum, einkum átfrumum og C-reaktíft prótein var
hækkað (166 mg/L). Annar blóðhagur og blóðsölt voru innan
viðmiðunarmarka. Stúlkan var mænustungin skömmu eftir
komu. í mænuvökva reyndust hvít blóðkorn verulega hækkuð
(4950 x 106 frumur/L, 83% neutrophilar), glúkósi var
lækkaður (1,3 mmól/L, blóðsykur var 5,8 mmól/L) og prótein
hækkað (4569 mg/L). Gramslitun af mænuvökva sýndi örfáa
gramjákvæða kokka, skyndipróf fyrir Streptococcus pneu-
moniae var talið jákvætt.
Stúlkan var því greind með heilahimnubólgu af völdum
baktería, sennilega vegna Streptococcus pnemoniae. Eftir að
ræktanir höfðu verið teknar fékk stúlkan 2 g af ceftriaxone
og saltvatnslausn í æð. Næstu klukkutíma breyttist meðvit-
undarástand hennar verulega til hins betra. Daginn eftir komu
var hún hitalaus og lét vel af líðan sinni utan vægra verkja-
kvartana frá höfði. Stúlkan var meðhöndluð alls í sjö daga
með ceftriaxone í æð. Hún útskrifaðist við góða heilsu eftir
fylgikvillalausa legu. Ur mænuvökva ræktuðust coagulasa nei-
kvæðir Staphylococcar og Streptococcus viridans. Því reyndist
meinvaldur í tilviki stúlkunnar óljós. Blóðræktun var neikvæð.
Nýgengi heilahimnubólgu af völdum baktería er nokkuð
á reiki. Erlendis er nýgengi heilahimnubólgu talið um 1,2-
1,4:100.000 fullorðna/ári1. Á íslandi reyndist aldursbundið
nýgengi 0-16 ára barna 12:100.000 börn/ári eftir að bólusetning
gegn Hemophilus influenzae hófst árið 19892.
Þrjú kjarnaeinkenni heilahimnubólgu eru höfuðverkur,
hiti og breytt meðvitundarástand. Þessi einkenni eru öll til
staðar í um 44% sjúklinga3. Hiti er algengasta einkennið og
höfuðverkur það næstalgengasta3. Sé hnakkastífleika bætt
við kjarnaeinkennin reynast 95% sjúklinga með a.m.k. tvo af
fjórum þáttum1.
Algengast er að mænuvökvi innihaldi fleiri en 1000 x 106
hvít blóðkorn/L, þar af er hlutfall neutrophila oftast yfir 80%.
Glúkósi er oft lækkaður og heildarmagn próteina í mænuvökva
aukið. Jákvæð ræktun úr mænuvökva fæst í um 74% tilvika og
blóðræktun er jákvæð hjá um helmingi sjúklinga2.
Dánartíðni og algengustu meinvaldar eru afar misjafnir
eftir aldri sjúklings og verða ekki kynnt nánar hér.
Ásgeiri Haraldsssyni, prófessor i barnalœkningum og yfirlœkni á
Barnaspítala Hringsins, er þökkuð yfirferð tilfellisins.
Martin Ingi Sigurðsson
kandidat
Heimildir
1. UpToDate.
2. Jóhannsdóttir IM, Guðnason T, Lúðvíksson P, Laxdal T,
Stefánsson M, Harðardóttir H, et al. [Bacterial meningitis
in one month-16 year old children at three Pediatric
departments in lceland during the period 1973-2000.
Laeknabladid. 2002 ;88(5):391-397.
3. van de Beek D, de Gans J, Spanjaard L, Weisfelt
M, Reitsma JB, Vermeulen M. Clinical features and
prognostic factors in adults with bacterial meningitis. The
New England journal of medicine. 2004 ;351(18):1849-59.