Úrval - 01.07.1965, Síða 29

UM MATAREITRANIR
27
bragðið, verið mengaður skaðlegum
bakteríum og eiturefnum þeirra.
Af þessum ástæðum er augljóst að
ekki er unnt að sjá af útliti mat-
vælanna eða finna af bragði þeirra,
hvort þau eru skaðleg til neyzlu
eða ekki. Ólífræn efnasambönd ern
sjaldan orsök matareitrana og sú
útbreidda skoðun, að niðursuðu-
vörur verði eitraðar, ef þær eru
ekki strax teknar úr dósinni eftir
að hún hefur verið opnuð, hefur
raunar ekki við rök að styðjast.
Niðursoðin matvæli geta að sjálf-
sögðu orðið eitruð eftir að dósir
hafa verið opnaðar, en slíkt skeður
ekki af þvi að eitruð málmsambönd
úr dósinni komist í matvælin,
lieldur af því, að sýklar berast i
matvælin venjulega af höndum
þeirra, sem dósina hafa opnað, og
á þann hátt geta matvæli orðið
eitruð á fáeinum klukkutímum, ef
önnur skilyrði eru fyrir hendi.
Matareitranir, sem orsakast af
citurcfnum sýkla.
Algengasta tegund sýkla, sem
þessum matareitrunum valda eru
klasasýklar (staphylococcar), en
sumar tegundir þeirra mynda eit-
urefni (enterotoxin), sem orsakar
matareitrun. Þeir eru mjög' lífscig-
ir og geta vaxið við skilyrði, sem
margir aðrir sýklar þola ekki, t.d.
geta þeir staðizt allmikið magn af
salti og sykri, sem hindrar rotnun
og vöxt á mörgum tegundum sýkla
og gerla. Klasasýklar geta því þrif-
izt í söltum mat og myndað þar
eiturefni, ef saltmagnið er undir
8%. Klasasýklarnir leyna á sér,
þeir geta vaxið í matnum án þess
að breyta útliti hans eða bragði.
Matareitrun af völdum klasasýkla
er algeng og flest fulltíða fólk hefur
einhvern tima komizt í kynni við
hana, en yfirleitt svo væga, að lækn-
is er ekki vitjað, tilfellin ekki skráð
og því erfitt að vita með vissu tíðni
sjúkdómsins. Af þeim matartegund-
um, sem oftast valda klasasýkla-
matareitrunum, má nefna ýmis-
konar kjötvöru, t. d. kæfu, salt-
kjöt, álegg á brauð, svið, einkum
pressuð svið og sviðasulta, ógeril-
sneidd mjólk, kökur með ýmis
konar kremi, sem búið er til úr
mjólk eggjum og rjóma, sósur, bjúgu
og fleira. Sjúkdómseinkennin koma
venjulega mjög snögglega, stundum
meðan máltíð stendur og oftast
innan 2ja klukkustunda frá því
máltíðar er neitt. Stundum geta lið-
ið allt að 5 klst. frá neyzlu matar-
ins. Fyrstu einkennin eru venjulega
ógleði, uppköst, sárir verkir i kvið
og siðar kemur stundum niðurgang-
ur. í hastarlegum tilfellum finnur
sjúklingurinn til mikils máttleysis,
og almennrar vnnlíðunar, einnig
fylgir svimi, jafnvel yfirlið og al-
gert lost. Eitrun þessi getur jafnvel
verið banvæn, en venjulega nær
sjúklingur sér að mestu á einum
sólarhring. Sótthiti er yfirleitt ekki
í sambandi við þessa matareitrun,
en það greinir hana frá hinum
raunverulegu matarsýkingum, sem
stafa af salmonella-sýklaflokknum.
Sumt fólk virðist ónæmt fyrir eitri
klasasýkla og sýkist ekki þó að
það borði mat, sem veldur eitrun-
um hjá öðrum. Eiturefnið nefnist
enterotoxin og myndast í matnum
þeg'ar klasasýklar ná að vaxa þar