Póllinn - apr. 2024, Blaðsíða 28

Samskipti Alþýðuveldisins Kína og Taívanska lýðveldisins hafa alltaf verið erfið. Frá endalokum
borgarastyrjaldarinnar í Kína á síðustu öld og kalda stríðsins, þá hefur aldrei tekist almennilega að
binda enda á togstreituna milli ríkjanna tveggja. Lengi vel viðurkenndu ríkin ekki sjálfstæði hvors
annars og deildu um hvort ríkið væri réttmæta ríkisstjórn Kína.
Við endalok kalda stríðsins urðu vatnaskil í milliríkja samskiptum Kína og Taívan. Í kjölfar dauða
Chiang Kai Shek og Mao, glötuðu þjóðernissinnarnir völdum í Taívan og umbótasinnarnir komust til
valda í Kína. Alþjóðlega var kommúnistaflokkurinn í Kína viðurkenndur sem réttmæta ríkisstjórnin
og lagði nýi leiðtogi Kína, Deng Xiaoping, minni áherslu á að leggja undir sig Taívan og meiri áherslu
á að betrumbæta viðskiptatengsl Kína við vesturlönd. Einnig taldi Deng að með aukinni
efnahagslegri velsæld í Kína, og að leggja meiri áherslu á diplómatískum og viðskiptalegum
samskiptum við Taívan myndi það leiða einn daginn til að Taívan myndi sameinast Kína á
friðsamlegum máta undir svipuðu fyrirkomulagi og var í Hong Kong (eitt ríki, tvö kerfi). Á sama tíma
í Taívan var meiri áhersla lögð á lýðræðisleg þróun og með árunum jókst áherslan á að Taívan væri
ekki réttmæt ríkisstjórn Kína, heldur sjálfstætt lýðræðislegt ríki sem ætti enga samleið með
kínverskum löndum sínum (litu meira á sig sem Taívana heldur en Kínverja).
Hins vegar gat þetta skeið ekki enst. Með tilskipun Xi Jinping til forseta Kína árið 2013 þá varð algjör
stefnubreyting í samskiptum Kína við Taívan. Xi var á því mati að núna væri kominn tími til að sýna
umheiminum styrk Kína og eitt af fyrstu skrefum hans var að draga úr sjálfræði Hong Kong. Þetta
gerði það að verkum að öll sú vinna sem hafði verið sett í að fá Taívan til þess að sameinast Kína
undir sama fyrirkomulagi fór í vaskinn, þar sem að Taívanar sáu harkalegu viðbrögð kínverskra
stjórnvalda á mótmælendum í Hong Kong sem varð til þess að hugmyndir um sjálfstæði og
þjóðerni urðu ennþá sterkari. Þessi viðbrögð Taívans fóru ekki framhjá kínverska ríkinu sem varð til
þess að nýja stefnan í samskiptum Kína við Taívan væri að ná þá á sitt vald með hvaða leiðum sem
væru möguleg, með sérstaka áherslu á hernaðarlegum mátum. Diplómatísk samskipti milli þessara
tveggja ríkja hafa ekki verið svona slæm síðan endalok borgarastyrjaldarinnar og flótta
þjóðernissinnanna til Taívan. Mætti eiginlega segja að samskiptin séu verri þar sem að þrátt fyrir
vilja Maó til þess að sigra þjóðernissinnana endanlega þá var aldrei neinn vilji til þess að leggja
undir sig Taívan ef það leiddi til stríðs við Bandaríkin. Núna hefur orðræðan í flokknum þróast í það
að árekstrar við Bandaríkin séu óumflýjanleg og hafa einstaklingar úr flokknum sem hafa ekki verið
nógu miklir harðlínumenn verið settir til hliðar eða látnir hverfa. Einnig væri það mikilfengleg
arfleifð fyrir Xi Jinping ef að hann gæti verið leiðtoginn sem myndi binda endanlega enda á
borgarstyrjöldina og þjóðernissinnana, og sameina Taívan loksins við meginlandið. Það má líka
benda á það að Taívan stendur í vegi fyrir vilja Kína til að verða sjóveldi í Asíu þar sem að Taívanska
eyjan lokar fyrir allar leiðir til að stækka sjávarlandamæri Kína austur á bóginn (þrátt fyrir
sandskerjabyggingu Kína í Suður-Kínahafi).
KOSNINGAR Í TAÍVAN, NÝ STJÓRN,
ERFIÐIR TÍMAR Auðólfur Már Gunnarsson
27