Póllinn - apr. 2024, Blaðsíða 46

HINN TILNEFNDI
Björn Gústav Jónsson
,,Forseti og varaforseti Bandaríkjanna eru settir í embætti þann 20.janúar fjórða hvert ár. Ár hvert
heldur forseti Bandaríkjanna stefnuræðu fyrir báðum þingdeildum að varaforseta, ríkisstjórn
Bandaríkjanna og þingmönnum beggja þingdeilda viðstöddum. Áður en athöfnin hefst útnefnir
forsetinn einn einstakling úr erfðaröð forsetaembættisins til þess að þjóna sem „hinn tilnefndi
eftirlifandi“ (e. Designated Survivor) sem dvelur á leynilegum stað fjarri þinghúsinu í DC og er í
stakk búinn að taka við embætti forseta ef svo hræðilega vildi til að gerð sé árás á þinghúsið á
meðan athöfninni stendur eða í tilviki náttúruhamfara. Bandaríska ríkisstjórnin er með neyðar-
áætlun um að tryggja áframhaldandi starfsemi ríkisins í tilviki hamfara og er hlutverk hins tilnefnda
eftirlifanda einn liður í þeirri áætlun. Það eru fleiri reglur í þessari áætlun en t.d. er ein þeirra er að
forsetinn og varaforsetinn mega alls ekki vera saman í flugvél. Allir sem eru í erfðaröð forseta-
embættisins njóta verndar bandarísku leyniþjónustunnar.
Það hefur þekkst frá lokum fimmta áratugarins að einn einstaklingur sé valinn til að halda sig fjarri
viðburðum á borð við innsetningarathöfn forsetans og stefnuræðu en ekki var talað opinberlega
um hugtakið Designated Survivor fyrr en árið 1981 þegar Ronald Reagan ávarpaði þingið í fyrsta
sinn sem forseti. Joe Biden ávarpaði þingið þann 7.mars síðastliðinn og Miguel Caradona var hinn
tilnefndi eftirlifandi kvöldsins.
Fyrstur í erfðaröð forsetaembættisins er varaforsetinn, síðan forseti fulltrúadeildarinnar, svo
forseti Öldungadeildarinnar og svo koma ráðherrar í ríkisstjórninni og er þeim raðað eftir því
hvenær embættið var stofnað. Ráðherraembættin eru 15 talsins og er Utanríkisráðherra-embættið
elsta ráðherraembættið og þess vegna er utanríkisráðherrann sá fjórði í röðinni.
Til þess að geta verið hinn tilnefndi þarf einstaklingur að uppfylla kröfur um kjörgengi til forseta.
Forseti og varaforseti Bandaríkjanna þurfa að vera fæddir í Bandaríkjunum, hafa náð 35 ára aldri og
búið í Bandaríkjunum í minnst 14 ár.
Ef forseta Fulltrúadeildarinnar er bolað úr embætti þá er bráðabirgðaforsetinn ekki talinn með í
erfðaröð forsetans og kæmi því ekki til greina sem Designated Survivor en annars er forseti
Fulltrúadeildar Bandaríkjaþings annar í röðinni.
Val á hinum tilnefnda er háð ákveðnum reglum en algengara er að einstaklingur neðarlega í röðinni
sé valinn til að gegna þessu hlutverki.
Þingflokkar Repúblikanaflokksins og Demókrataflokksins tilnefna einnig hvor um sig tvo
einstaklinga (einn úr hvorri þingdeild) til að vera hinn tilnefndi fyrir hönd þingsins til að tryggja
áframhaldandi starfsemi þingsins ef allt fer á versta veg. Þeir þingmenn sem um ræðir þurfa því að
taka ákvarðanir fyrir hönd Bandaríkjaþings þar til búið er að fylla í öll þingsæti á nýjan leik.
Ríkisstjórar allra 50 fylkja munu þurfa að fylla í Öldungadeildarþingsæti allra þeirra öldunga-
deildarþingmanna sem létust í árásinni en það er þeirra skylda að fylla í öldungadeildarþingsæti ef
öldungadeildarþingmaður fellur frá eða segir af sér, þar til kosningar eru haldnar um þingsætið.
Það er erfitt að segja hvað myndi gerast ef hinn tilnefndi deyr eftir að hafa tekið skyndilega við
embætti forseta en það eru nokkrir möguleikar til staðar. Ein lausn væri að annar af tilnefndu
eftirlifendum þingsins verði gerður að þingforseta í flýti og verði þar með forseti Bandaríkjanna.
45