Vinnan og verkalýðurinn - 15.02.1951, Blaðsíða 35

GUNNAR BENEDIKTSSON:
Lífið kallar
Kvæði eftir
Kristján Einarsson frá Djúpalœk
Hér er ungt skáld á ferðinni, fyrsta kvæðabók höfundarins koni
út fyrir 7 árum, en þessi er sú fjórða í röðinni.
Það er fagnaðarefni nú á tímum að heyra ungt skáld gefa yfir-
lýsingu um, að það hafi heyrt kall lífsins. Og bókin ber þess
vitni, að höfundurinn hefur í raun og sannleika heyrt þetta kall
og vill sinna því sem einn úr hópi íslenzkrar alþýðu á tímum mik-
illa þrenginga og örlagaþrunginna veðurboða.
Bókin vitnar !íka um mikla hæfileika til að sinna þessu kalli.
Hvergi vottar fyrir þeirri „linattþoku heilans“, sem hefur verið
alláberandi í kvæðum niargra yngstu skáldanna okkar. Öll fram-
setning er einföld og ljós, höfundur virðist ekki haldinn neinni
ástríðu til að leggja orku sína í erfið form, sem hylja alla hugsun
fyrir alþýðu manna. Honum liggja á tungu arfgeng form íslenzks
Ijóðamáls. I þeirn fornutm leggur hann frarn hugrenningar sínar
og tilfinningar. Og það eru blik af hugrenningum og tilfinningum
fólksins á Islandi, sem þessi bók færir því svo í hendur í því orðs-
ins formi, sem flestum alþýðumönnum á Islandi er ljósast og hug-
þekkast í gegnum mörg hundruð ára kynni. Það er formið hans
Hallgríms Péturssonar, Eggerts Ólafssonar, Kristjáns Fjallaskálds,
Þorsteins Erlingssonar og annarra, sem af mestum hreinleika hafa
gefið íslenzku þjóðinni allt sitt hjarta í sorg og gleði, trú og lífs-
skoðun, örvæntingu og baráttuhug.
Kristján frá Djúpalæk er hagur á stuðlað mál. Stytztu kvæðin
hans, byggð af nokkrum ferhendum, ættu að hafa mikla mögu-
leika til að nema land á vörum Islendinga. Þegar það formið leik-
ur við hann, þá er rokið út í veður og vind allt þunglyndi, von-
deyfð og ergi, sem annars gætir nokkuð í sumum kvæðanna. Þá
nær hann tökum á hinni léttu, ástríðulausu og stórlátu tjáningu,
sem um allar aldir hefur verið eitt höfuðeinkenni íslenzkra bók-
mennta. Islendingnum er það ekki sársaukalaust, að erlent stór-
veldi er að ásælast Hvalfjörð. En það er rammíslenzkur háttur
að afgreiða þess konar hjartans mál á yfirlætislausan hátt:
Eg veit þeir girnast vígi,
og vatn er hér yfrið nóg.
að fara héðan í kvöld. Gjörið svo vel að sjá um,
að flutningur hans kornist í lestina klukkan sex
og fjörutíu."
Síðan strunsaði hún hátignarlega út úr stof-
tinni. Biskupinn snéri sér geislandi að Lancelot.
„Þá hef ég rétt aðeins tíma til að skrifa ávísun
handa þér, drengurinn minn.“
Hann laut áfram og tók Webster í fang sér.
Lancelot leit lauslega á þá, og læddist síðan hægt
út úr stofunni — þessi helga stund var ekki ætluð
augum hans.
Asm. Jónsson
þýddi.
En Helga Haraldsdóttir
hefur vígt þennan sjó.
Kristján er í hópi þeirra íslenzkra skálda, sem hugsa og skynja
í myndum íslenzkrar náttúru og íslenzkrar sögu:
Er ekki Hvítáin hljóð í dag
og hverfisteins sefjandi galdralag?
Er ekki fjallshlíðin föl á svip
og flótti í hjarðanna augum?
segir liann í bréfi til vinar síns í sveitinni á því ægilega ári í ís-
lenzkri sögu 1949.1 því bréfi grípur hann á formi, sem honum ætti
að vera rnjög tiltækt, frásögn í ljóðum, hugrenningar á víð og
dreif, streymandi fram í bundnum vísuorðum, lengri eða styttri,
án fyrirfram settra lögmála, tilbreytni í hrynjandi og innbyrðis
afstöðu rímorða, og sveigja þó hvergi frá kröfum íslenzkra brag-
forma.
Fyrsta kvæði bókarinnar, „Uggur“, er ef til vill bezt ort. Þar er
hann greinilega undir áhrifum eins listfengasta Ijóðasmiðar okk-
ar nú á tímum. En Kristján getur leyft sér að yrkja undir áhrifum
háns án þess að glata nokkru af sínu eigin. Enn er hver setning
svo látlaus, sem barn tali við móður. I því eina kvæði hefur Krist-
jáni tekizt að klæða vanmáttartilfinningu í listrænt form:
Byrg þú ekki myrkur
bláum augum ljósið.
Vindar blásið hægar,
ég er vatnið lygnt.
Blóm er ég á engi.
Barn er ég á vegi.
Næð ei um þau kuldi
í nótt.
Sannleikur skal vinna
sigur fyr en lýkur.
Góðvild rýma hatri
og grimmdarhug.
Fegurðin er guð minn.
Frelsið er hans boðorð.
Bræðralagsins fána
ég ber.
Annars vona ég, að barnsleg vanmáttartilfinning verði ekki eft-
irlætisyrkisefni Kristjáns í framtíðinni. Nú er hann líklegastur
allra ungra skálda til að verða íslenzkri alþýðu skáld hvatningar
og baráttu. Kvæði eins og „Fyrirsát“ og „Að þora í stað þess að
þrá“ eru öruggar og látlausar hvatningar, sem hitta mark á sínu
sviði. Þess háttar kvæði eru ekki hátt skrifuð af „bókmenntafræð-
ingum“ borgaranna. En færi svo, sem ég vil sízt af öllu efa, að al-
þýðan í landinu finni og skilji ábyrgð sína á framvindu tímans
og gefi sig að þeim átökum, sem eru rökrétt ályktun þar af, þá
mun að því koma, að þeirri sömu alþýðu þættu kvæði af þessu
tagi nokkurs virði.
Brúðguminn veitti því athygli að einn brúð-
kaupsgestanna var eitthvað daufur í dálkinn, og
til þess að hafa úr honum ólundina segir ltann
við gestinn að hann muni ekki ennþá hafa kysst
brúðurina.
Jú, oft, en ekki síðasta missirið, var svarið.
VlNNAN OG VERKALÝÐURINN
29