Goðasteinn - 01.09.2009, Page 60

Goðasteinn 2009
greinir á þessu svæði er sonur Hrafns hins heimska, Jörundur goði sem áður var
nefndur. Um landnám hans segir aðeins að hann hafi byggt „fyrir vestan Fljót, þar
er nú heitir á Svertingsstöðum; hann reisti þar hof mikið.“
Ekki kemur fram hvar bær hans hafi staðið en vísbending um það er gefin í
Landnámu þar sem segir í framhaldi af frásögn um landnám hans og byggingu
hins mikla hofs fyrir vestan Fljót: „Bjórr lá ónuminn fyrir austan Fljót milli
Krossár og Jöldusteins; það land fór Jörundur eldi og lagði til hofs.“
Meginhluti bújarðar Jörundar goða, bær hans og hof, var vestan Fljótsins en
austan við Fljótið bætir hann við sig að tiltölu lítilli landræmu sem þar var ónumin
(bjór merkir þarna lítil, misbreið landræma) og leggur til hofs, þ.e. það sem sú
landspilda gefur af sér skal renna til viðhalds hofsins og annarra þarfa sem því
fyigja.
Talið er að þessi landræma austan Fljótsins sé þar sem nú eru svonefndir
Smáafréttir sunnan Krossár. Landnáma nefnir þó ekki Goðaland og í fyrri tíma
heimildum virðist oft talað um Goðalandsafrétt þar sem nú heitir Goðaland.
Afréttir eru yfirleitt kenndir við jörð eða hrepp sem þeir liggja undir, fremur en
við ömefni á afréttinum sjálfum.
Af frásögn Landnámu verður helst ráðið að landræman sem Jörundur goði nam
austan Fljótsins hafi verið sem næst gegnt landi hans vestan þess. Land
Svertingsstaða hefur þá legið austur af Þórólfsfelli og tekið yfir austurhluta þess
lands sem upphaflega var landnám Þórólfs, svo sem áður var nefnt.
Vafalaust hefur á þeim tíma verið gróið sléttlendi þar sem nú eru víðáttumiklir
svartir aurar eftir landbrot af völdum Markarfljóts. Þar sem Fljótið fellur fram úr
gljúfrinu myndar framburður þess hækkandi aurkeilu sem vatnið leitar út af til
beggja hliða og eyðir aðliggjandi gróðurlendi. Sú landeyðing hélt svo áfram á
síðari öldum út með allri Fljótshlíð, eftir að Fljótið hafði brotið sér leið vestur með
Þórólfsfelli og síðan allt vestur í Þverá. (Sbr. Guðrún Larsen o.fl.: Jökulhlaup til
vesturs frá Mýrdalsjökli. Ummerki um forsöguleg hlaup niður Markarfljót, jarð-
vegssnið við Lausöldu, bls. 80: „Aurarnir hafa verið mun lægri fyrir 2000
árum ...“).
Ekki er ólíklegt að sonur Jörundar goða sem tók við búi og goðorði eftir hann
hafi fengið viðurnefni sitt af eyðingarmætti Fljótsins en hann er nefndur Ulfur
aurgoði bæði í Landnámu og Njálu. Sonur hans var Svartur Úlfsson og gæti af
nafni hans verið komið bæjarnafnið Svertingsstaðir, sem höfundur Landnáma-
bókar gefur til kynna að ekki hafi heitið svo í upphafi byggðar („... þar er nú heitir
á Svertingsstöðum“). (Samkv. Landnámu og Njálu erfði Runólfur (eldri) sonur
Úlfs aurgoða goðorðið og færði sig um set, austur yfir Fljótið og bjó í Dal. Kemur
hann við sögu ki'istnitökunnar sem einn helsti málsvari hins forna átrúnaðar).
I það verður ekki ráðið hversu lengi bær hafi staðið á Svertingsstöðum og
Fljótið hefur jafnað út öll ummerki hafi hann verið niðri á sléttlendinu.
58