Fróðskaparrit - 01.01.1987, Blaðsíða 137

Fróðskaparrit - 01.01.1987, Blaðsíða 137
TVÆR FØROYSKAR DOKTARARITGERÐIR 141 tarer til præses’ omtale - eller snarere man- gel pá samme - af samfundets ándelige og intellektuelle baggrund og forudsætninger. Der indgár nødvendigvis i enhver samfunds- mæssig totalitet andre elementer end men- nesker og fisk. Graden af oplysning og vi- den er ikke uden betydning for menneske- nes muligheder for at udnytte de til rádig- hed stáende ressourcer og for formidlingen og modtagelsen af udefra kommende im- pulser, som altid - omend somme tider lidt forsinket - náede Færøerne. Ikke mindst indtrængelsen af sádanne mere eller mind- re modeprægede tidsbevægelser afliver den før nævnte myte om færingernes isolation. Færingerne var et oplyst folk. Det fremgár til overflødighed af kilderne - især hos ud- enlandske (norske, danske, engelske, ty- ske) forfattere. Jeg mener - ud fra studier, jeg er i gang med - at i centrum for denne »dannelse« (om man vil) stod den latinske skole i Tórs- havn., som første gang omtales i 1547. Der- for er jeg ikke tilfreds med, at denne insti- tution i Jóan Pauli Joensens sammenfatten- de værk kun betænkes med to linjer og be- tegnes som »en beskeden latinskole«. Den var aldeles ikke beskeden. Ved den fik de færøske embedsmænd deres grundlæggende uddannelse, præster, provster, sorenskrivere, lagmænd, landfo- geder, embedsmænd ved handelen, syssel- mænd, lagrettesmænd o.s.v. Studenterne fra Latinskolen i Tórshavn sendtes enten »cum Testimonio Academico« direkte til Universitetet, eller de gennemførte sidste klasse - mesterlektien - ved en anden la- tinsk skole i Sjællands stift. Elevtallet i La- tinskolen kunne variere mellem 5 og 12. Denne skoles beydning lá ikke kun i ud- dannelsen af en social elite. Med de elever, som ikke fortsatte ved Universitetet, men vendte hjem til deres bygder efter endt læs- ning, bredtes viden og kundskab til læsning og skrivning omkring i landet-sá meget, at provsten og rector scholae Lucas Jacobsøn Debes i sit store værk »Færoæ & Færoa Re- serata« (1673) skriver, at »den største part af mandfolket i landet kan læse udi bøger«. Vi ved ogsá, at de mere end almindeligt belæste Nolsøe-brødre havde fáet deres grundkundskaber fra en ung mand som havde været elev i Latinskolen. Latinskolens ophør i 1794 betød et alvor- ligt tilbageslag for færingernes muligheder for at fá en højere uddannelse og derved færøske embedsmænd. Fra i hvert fald til tider at have haft over- skud af akademikere, producerede Færøer- ne i perioden 1794-1850 kun fem studenter (af hvilke de to døde som unge). Disse for- hold er en del af forklaringen pá fremvæk- sten af et totalt dansk embedsvælde i første halvdel af det 19. árh. Ogsá dette embeds- vælde berørtes af Latinskolens ophør. J.H. Schrøter, der regnede sig som skolens sid- ste elev, skriver, at embedsmændenes ikke- eksisterende muligheder for at give deres sønner en latinskoleuddannelse pá Færøer- ne bevirkede, at de fleste - i modsætning til tidligere - kun opholdt sig pá Færøerne i kort tid og aldrig rigtig blev bekendte med specielt færøske forhold. Imod dette dan- ske embedsvælde opstod den første nati- onale færøske reaktion senere i árhundre- det. Alligevel overlevede det, som jeg plejer at kalde et »oplyst miljø« i hovedstaden, med baggrund i det gamle latinskolemiljø og med kurs frem imod nationalbevægel- sen, hvis fremvækst og gennembrud ud over de økonomisk-sociale forklaringer
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160

x

Fróðskaparrit

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.