Helgarpósturinn - 06.06.1980, Síða 11

hefaarpásturinn Föstudagur 6. júní 1980.
FJÖRUFERÐIR
n
„Margt að sjá
ef menn hafa
augun hjá sér”
r
segir Arni Waag
„Þaö veröur aö stikla á stóru,
þegar á aö segja frá þvl sem hægt
er aö sjá i fjörunum I stuttu viö-
tali,” sagöi Arni Waag Hffræöi-
kennari og áhugamaöur um
náttáruskoöun.
Fjöruferöir eru þær göngu-
feröir, sem öll fjölskyldan getur
auöveldiega fariö saman. Og fjör-
urnar og lifiö þar dregur marga
til sfn. Arni kvaöst hafa fariö i
fjörur allt frá þvl hann muni eftir
sér og þar sé alltaf eitthvaö aö
gerast áriö um kring.
„Fjörumar eru ákaflega mis-
munandi eftir þvi hvar á landinu
þær eru. A suöurströndinni, þar
sem landiö er lltiö vogskoriö er
aldrei friöur fyrir þang og aörar
lifverurtil aö þrifast. Þess vegna
eru fjörur þar ekki eins frjóar og
fjörurnar hér á höfuöborgar-
svæöinu, sem sennilega eru meö
þeim frjósömustu á Islandi. En
því miöur hafa þær veriö
skemmdar mjög mikiö meö ár-
gangi. Þaö er til stórskammar
fyrir okkur, þvi fjörurnar eru
verömætastar i þéttbýli, þar sem
hvaö flestir geta notiö þeirra.”
Arni sagöi, aö ef menn heföu
augun hjá sér, mætti sjá fjöl-
margt áhugavert I fjörunum. Þar
væru alls konar skeljar og kuö-
ungar, þörungar af mörgum teg-
undum, krabbadýr, hriíöurkarlar
marflær, þanglýs og jafnvel full-
tróar æöri vera, svo sem sprett-
fiskur, sem oft er I pollum þöktum
þangi. Svo væri vel hugsanlegt aö
sjá hrognkelsaseiöi, sem soga sig
föst á steina. Auk alls þessa er
mikill fjöidi fugla á ferö viö fjör-
Arni Waag forvitnast undir stein i
fjörunni viö Kópavog, sem hann
segir aö þvl miður hafi veriö stór-
skemmd af úrgangi.
urnar, flestir þó vor og haust um
fartimann.
Þaö er þvi margt aö sjá i fjör-
unum fyrir utan öldurnar, sem
hægt er aö una sér timunum
saman viö aö horfa á.
Og i fjörunum má lika finna
ýmislegt matarkyns, svo sem
krækling, sem þykirgóöur matur.
„Ég vil ekki mæla meö neinu
ætilegu á höfuöborgarsvæöinu,”
sagöi Arni. „Kræklingurinn aflar
sér fæöu meö þvi aö soga inn i sig
sjó. Ef sjórinn mengast, þá
mengast likami hans llka. En þar
sem sjór er hreinn er I lagi aö
safna krækling. Otivist hefur
skipulagt feröir I Hvalfjörö á
hverju ári og þar er þetta I lagi.”
Fyrir þá, sem hafa hug á aö
fara I fjörurnar til aö fræðast um
lifiö þar, má benda á aö nokkrar
bækur, hafa veriö gefnar Ut um
þaö hér á landi: Greiningarlykill
um þörunga, Skeldýratauna ts-
lands og Lifriki fjörunnar eru
meöal þeirra. Auk þess er sjálf-
sagt aö hafa meö sér bækur um
fugla, ef menn ætla aö llta svolítiö
til lofts.
Litla dóttirin er strax farin aðhafa áhuga á hestunum og hýrnar öll, þegar hún sér þá.
____________HESTAMENNSKA
,HÉR RÍKIR EKTA SVEITAMENNING7
Hjónin Pjetur Pjetursson og Elsa Magnúsdóttir tekin tali
Ahugi á hestamennsku hefur
aukist mjög á höfuðborgar-
svæðinu siðustu árin og má segja
að margur skrifstofumaðurinn sé
nú I raun farinn að stunda búskap
I fristundum. Hestamönnum
finnst ekki nóg að eiga hesta og
skreppa endrum og eins á bak.
Þeir vilja sjálfir hirða hesta slna
og gefa þeim. Sumir eru jafnvel
farnir að heyja handa þeim.
t öldum I Hafnarfirði er lltið
hverfi hesthúsa. sem öll eru I
einkaeign. Þar hittum við hjónin
Pjetur Pjetursson og Elsu
Magnúsdóttur. Þau keyptu sér
þarna hesthús i haust i félagi við
önnur hjón og hafa síðan eytt öll-
um sinum frlstundum i að sinna
hestunum sinum.
„Hér rikir hin heföbundna
sveitamenning,” sagði Pjetur.
„Allir heilsast, hvort sem þeir
þekkjast eöa ekki, rétt eins og
maöur kynntistlsveitinni I gamla
daga. Það sér maöur hins vegar
ekki annars staðar á höfuö-
borgarsvæöinu.”
Pjetur kvaöst hafa fengiö
áhuga á hestum sem strákur,
þegar hann var i sveit á sumrin.
Eftir það var hann meö hesta hjá
Fák, en hætti þvi meöan hann var
I menntaskóla. t haust var svo
þráðurinn tekinn upp aö nýju.
Hestamir voru aöeins tveir i
vetur, en nýlega tóku þau hjónin
aöra tvo upp i bil, sem þau voru
að selja.
„Viö förum á hverju kvöldi til
aö gefa hestunum og hiröa um
þá,” sögðu þau. „En þaö er alls
ekki bindandi, þegar veriö er i
félagi viö aöra. Viö skiptumst á
og hagræöum vinnunni eftir þörf-
um.”
— Er þetta ekki voöalega dýrt
sport?
„Alls ekki,” sagöi Pjetur.
„Þetta kostar þaö sama og aö
reykja slgarettupakka á dag,
fyrir utan fjárfestinguna vita-
skuld. Heyiö var óvenju dýrt i
haust. Vetrarfóörið kostaöi 140
þiisund fyrir hvorn hest og þá var
eftiraökaupa fóöurbæti, vitamin,
hafra og þess háttar. Hestarnir fá
sexréttað í hverja gjöf.”
Pjetur og Elsa kváöust hafa
mikiö getað fariö I útreiöar í
vetur og aldrei oröiö að hætta viö
vegna veöurs. Frá Oldum eru
margar stórskemmtilegar leiöir,
m.a. aö Kaldárseli og inn i Heiö-
mörk. A þessum slóöum er hægt
að fa ra fleiri kilómetra án þess aö
mæta nokkrum manni og friö-
sældin er eftir þvl.
„Þaö fara eiginlega allar okkar
fristundir I þetta,” sagöi Elsa.
„Viö fórum mikiö á skiöi áöur, en
siöan viö fengum hestana hefur
þaö alveg dottið upp fyrir.”
Fólk hefur safnað
frímerkjum í um 140 ár
Taliö er aö frfmerkjasöfnun
hafi byrjaö fljótlega upp úr 1840,
en 6. mal 1840 kom fyrsta frl-
merkiöút i heiminum. Þaö var I
Englandi og bar mynd af
Viktorlu drottningu 1. Þaö frl-
merki hefur gengiö undir nafn-
inu „penny black” meðal safn-
ara.
Fyrsta auglýsing eftir fri-
merkjum birtist svo i dag-
blaöinu Times, þar sem ung
kona auglýsir eftir frimerkjum.
Hennar söfnun var þó I þvi fólg-
in aö hún ætlaöi aö nota fri-
merkin til aö veggfóöra her-
bergi I íbúö sinni.
A stuttum tima þróast fri-
merkjasöfnun upp I aö veröa
áhugamál milljóna manna, og
varö fljótlega kölluö „Konungur
áhugamálanna og áhugamál
konunga”.
Frlmerkjaklúbbar eru stofn-
aöir og sérstakar verslanir meö
þessa vöru eru opnaðar. Fri-
merkjaverölistar og frimerkja-
albúm koma til sögunnar, svo
og ýmis hjálpartæki fyrir safn-
ara.
A lslandi kemur fyrsta fri-
merkiö Ut 1. janUar 1873. Siöan
hafa komiö út á Islandi yfir 600
mismunandi frimerki. Aö ná
heildarsafni frlmerkja frá Is-
landi er mjög erfitt og dýrt.
En hverju er þá hægt aö safna
sér til ánægju og gleöi á sviöi
frimerkjanna?
Viö skulum lita á nokkra
möguleika á þessu sviöi.
Landasöfnun: Þá er safnaö
frimerkjum ákveöinna landa.
T.d. frá íslandi, Danmörku,
Þýskalandi, Færeyjum, Græn-
landi eöa Utgáfur Sameinuöu
Þjóöanna.
Ef landasöfnun er valin, þá er
hægt aö flokka þá söfnun niöur 1
margar greinar. Ef viö tökum
Islensk frlmerki sem dæmi. Viö
getum safnaö merkjunum
óstimpluöum, eða stimpluöum
og tekið fyrir ákveöið timabil.
Mjög margir sem hafa byrjaö
nú seinni árin hafa safnaö út-
gáfum eftir 1944, eöa frá Lýö-
veldisstofnun. Fyrir utan aö
safna þeim óstimpluöum eöa
stimpluöum er einnig hægt aö
safna þeim I svokölluöum fjór-
blokkum, þaö er fjögur merki
sem eru föst saman og mynda
ferning. Einnig eru margir sem
safna einnig fyrstadagsum-
slögum frá sama timabili. Þeir
sem vilja fjárfesta I frimerkjum
hafa margir safnaö lýöveldinu I
heilum örkum óstimpluöum. En
þegar menn byrja aö safna fri-
merkjum eiga þeir einungis aö
gera þaö fyrir ánægjuna og
horfa framhjá fjárfestingar- og
gróöasjónarmiöinu, þvi slíkt
eyöileggur mikiö fyrir þeirri
gleöi sem fylgir aö safna þess-
um litlu miöum, sem geta sagt
svo margt.
A næsta ári-þegar viö breyt-
um okkar krónu og tökum upp
aura aftur, þá veröa aö sjálf-
sögöu nýjar frimerkjaútgáfur.
Þá er hægt aö byrja á nýju
söfnunarsviöi, og þá má segja
aö frimerkin frá 1944 til 1980 sé
sjálfstætt safn.
En þaö eru fleiri möguleikar á
söfnun íslenskra frimerkja en
einungis söfnun merkja eftir út-
gáfuröö. Þeir sem lengra eru
komnir I söfnun íslenskra frl-
merkja hafa leitað inn á önnur
sviö. Þaö er söfnun umslaga og
póststimpla. Einnig söfnun svo-
kallaöra afbrigöa. en þau eru
fólgin I prentgöillum ýmiss-
konar I frimerkjunum.
Viö skulum lita nánar á þessi
atriöi.
Söfnun umslaga hefur aukist
mjög mikiö hin seinni ár. Gömul
umslög frá þvl fyrir aldamót
eru yfirleitt mjög verðmæt. T.d.
auramerkiá umslögum frá 1876
til 1900 eru verölögð frá 100 þús-
und krónum og getur farið upp i
nokkur hundruö þúsund. Þetta
fer eftir hvaöa verögildi eru á
frlmerkjunum, svo og hvaöan
bréfin eru send og hvert. Aftur á
móti eru skildingafrimerki á
umslögum ekki minna en 1 mil-
jón aö verömæti og getur verö
slikra umslaga fariö upp i
nokkrar milljónir. Þvi skal fólki
bent á aö rlfa ekki frimerkin af
umslögum sem þaö finnur,
heldur láta sérfræöinga lita á
þau. Þaö nægir I mörgum til-
fellum aö senda ljósrit af um-
slaginu til umsagnar sérfræö-
inga.
En margir safna umslögum
meö tilliti til aö rétt buröargjald
sé á merkjunum, en eins og
menn vita þá eru mjög örar
breytingar á buröargjöldum hér
á landi, sökum hinnar öru verö-
bólgu. Þetta gerir þaö aö
verkum aö nýjar frimerkjaút-
gáfur hafa ekki veriö I gildi
nema fáeina daga sem rétt
buröargjald. Sem dæmi má
nefna aö áriö 1973 komu út ný
frímerki aö verögildi 9 og 10
krónur til notkunar á prentaö
mál og almennan póst. Merkin
komu út 26. júní en 1. júll kom
nýtt buröargjald svo aö merkin
voru ekki nothæf til þess sem
þau voru ætluö nema nokkra
daga. Sllkt gefur söfnun þessari
aukið gildi fyrir umslagasafn-
ara.
Onnur tegund stimplasöfn-
unar er aö safna ákveönum
geröum stimpla og er þeim þá
safnaö á lausum frimerkjum
jafnt sem á umslögum.
Margar geröir stimpla hafa
veriö notaöará íslandi frá upp-
hafi. Upprunastimplar, svo-
kallaöir „Antiqua” stimplar
voru notaðir frá 1873 og
fram yfir aldamót. Þeir eru til I
21 mismunandi afbrigöum.
Margir þeirra eru sjaldgæfir og
seldist td. stimpill frá MIKLA-
HOLTI af þessari gerö á um 40
þúsund á uppboöi hjá Félagi fri-
merkjasafnara nýlega.
Svokallaðir Lapitar stimplar
koma I notkun fljótlega, en þeir
eru ekki eins sjaldgæfir. Hinir
venjulegu stimplar, svokölluðu
brúarstimpiar eru mjög stórt
söfnunarsviö og hefur veriö
unniö aö handbók sem skráir
slfka stimpla
Kórónu stimplar voru I notkun
hér á landi fram yfir aldamót,
en I þeim er mynd af kórónu og
póstlúðri. Margir þessara
stimpla eru mjög verömætir, og
á umslögum eru þeir sjaldséöir.
Númerastimplar eru stimplar
þar sem einungis var númer I
stimplinum I staö nafns. Þetta
voru oft stimplar, sem voru
fluttir milli bréfhiröinga og
þurfti þvl ekki aö breyta áletrun
I stimpli, heldur einungis skrán-
ing hjá pósti breytt.
A flestum tilkynningum frá
bönkum og opinberum stofn-
unum eru ástimpluð buröar-
gjöld úr svokölluðum fri-
merkingarvélum. Þessum um-
slögum er einnig safnað.
Svokölluð tegundasöfnun
hefur orðið mjög vinsæl hin siö-
ari ár. Þá safna menn
frlmerkjunum eftir einhverju
sem tengir þau saman
tegundarlega. Búa má til sögu
Islands þannig að valin eru
ákveöin frimerki sem minna á
ýmis atriöi úr sögu þjóöarinnar
frimerki sem sýna merka
Islendinga o.s.frv.
Einn kunningi minn safnar
frimerkjum meö mannamynd-
um. En þar sem hann heitir Jón,
þd safnar hann einungis fri-
merkjum meö mönnum sem
heita Jón, og hann hefur náö
nokkuö skemmtilegu safni
merkja, þvl frlmerki hafa veriö
gefin út meö Jóni Sigurössyni,
Jóni Vldalin, Jóni Arasyni og
Jóni Eirlkssyni.
Vinkona mln sem safnar frl-
merkjum, hefur valiö sér mjög
sérstætt sviö. Þaö eru aö vlsu
ekki Islensk frímerki, en hún
safnar öllum þeim frimerkjum
sem hún finnur, þar sem hendur
sjást. Slöan flokkar hún þessi
merki niöur eftir þvi hvaö hend-
umar eru að gera. Biöjandi
hendur eru I einum flokknum.
Hendur aö skrifa I öörum.
Handtök sjást á mörgum
merkjum, og hendur aö vinna
ýmis störf. Þetta safn hennar er
nú meö nokkur hundruö fri-
merkjum I, og er sett upp á
mjög skemmtilegan hátt.
Eg nefndi fyrr i greininni af-
brigöi I frímerkjum. Þessi af-
brigöi geta veriö margs konar.
Vatnsmerki á papplr getur
snuiö á höföi. Frimerki getur
verið ótakkað fyrir mistök, eða
mjög skakkt takkað. Einn lit
getur vantaö I prentun,. Yfir-
prentun geturhafa oröiö tvöfóld
eöa veriö sett öfugt á frimerkiö.
Prentvillur i oröi geta komiö
fram, eins og áriö 1964
þegar frimerki meö Gullfossi
kom Ut I tilefni af 50 ára afmæli
Eimskipafélags tslands. Þá var
eitt frimerki i annarri hverri
örk meö þdrri villu aö kommu
vantaöi yfir e I félag. Þetta
merkier 10 sinnum verömætara
en rétta merkiö. Mörg afbrigöi
geta veriö mjög dýr, jafnvel
tugir þúsunda fyrir einstök fri-
merki. Frímerki eru mjög góö
landkynning, og þess vegna er
nauösynlegt aö vanda mjög til
útgáfu frimerkjanna. Einnig er
auglýsingahlftin af hálfu pósts-
ins mikils viröi. Þvi miöur hefur
sú hliö veriö mjög svo slök af
hálfu póststjórnarinnar hér, og
tilkynningar um nýjar útgáfur
dcki komið fyrr en mjög stuttu
fyrir Utgáfu. Hefur oft veriö
kvartaö Ut af þessu af Utlendum
söfnurum og frimerkjatimarit-
um en án árangurs.
Þessi þáttur er einungis rabb
um söfnun frimerkja almennt,
en ekki skrifaöur fyrir neina
sérfræöinga á söfnunarsviöinu,
þvl sllka þætti má lesa i frl-
merkjatimaritum. En ef ein-
hverjir áhugamenn eru meö
spurningar, má senda þær til
blaösins, og mun ég reyna aö
svara þeim á næstunni.
ITSl Skák: Guðmundur Arnlaugsson — Spil: Frlðrlk Dungal Söfnun: AAagni R. Magnússon — Bílar: Þorgrfmur Gestsson
l Söfnun
|% w f Jy. 1 dag skrifar Magnl R. Magnússon um söfnun
MlfciiidlHÍPrÆ