Helgarpósturinn - 06.06.1980, Qupperneq 20

20
Föstudagur 6. júní 1980. —hslQdrfDOSÝLirÍnrL-
Jordi Bulbena og Paca Soca.
KYNJAVERUR Á KREIKI
Fyrir flestum Reykvikingum
eru gatnamótin Lauga-
vegur—Snorrabraut ofur venju-
leg gatnamót. Það þurfti IifsglaOa
katalóniumenn til þess aö láta
sér koma I hugarlund aö þessi
gatnamót gætu veriö ágætis leik-
sviö.
Og hvaöa heilvita borgarbúi,
myndi láta sér detta i hug aö
fara aö kyrja óperuaríu á miöj-
um Laugavegi, ófullur um há-
bjartan dag? Enginn. En þeir
kalla nú ekki allt ömmu slna,
félagarnir i leikflokknum Els
Comediants og eru ófeimnir viö
aö hefja upp raust sína hvar og
hvenær sem er. Vegfarendur á
Laugaveginum vissu ekki hvaöan
á þá stóö veöriö þegar leik-
flokkurinn birtist, öllum aö óvör-
um upp á Hlemmi, einn eftirmiö-
daginn.
1 broddi fylkingar fór örugglega
sú kynlegasta lúörasveit sem
mennhafa augum litiö, en tónlist-
in var ekki verri þó hljóöfæra-
leikararnir klæddust hálf furöu-
legum búningum. Einn blásarinn
var t.d. I baöslopp og annar i skó-
siöum hvitum jakka, meö af-
dankaöa flugmannahúfu á höföi.
Og fleiri undarlegar figúrur
fylgdu i kjölfariö. Afkáraleg kyn-
bomba, meö risahöfuö blikkaöi
ljósmyndara Helgarpóstsins, al-
deilis ófeimin og baö um eld og lét
ekki þar viö sitja heldur bauö
honum lika upp I dans, hvaö hann
þáöi. Heföarfrú I Lúöviks 14. stil
tók sporiö ásamt annarri hávax-
inni veru sem sennilega hefur átt
aö fyrirstilla tungliö.
Læknir nokkur óö þarna fram
ogtil baka og teymdi, ýmist á
undan sér, eftir sér eöa I kringum
sig apa I bandi og blés jafnframt
örvæntingarfullt i flautu eins og
dómari á Iþróttavelli, þvi apinn
var honum tregur I taumi. Til aö
mynda slapp hann frá húsbónda
sinum ofarlega á Laugarvegi og
bjóst til aö leggja sér til munns
hálfstálpaöan stelpukrakka,
einum litlum áhorfanda til mik-
illar hrellingar. Lækninum tókst
samt aö handsama hann aö nýju,
og viö Kjörgarö sneru þeir sér aö
konu, sem þar ók á undan sér
bamavagni i mestu makindum,
fleygöu yfir hana glitrandi plast-
sneplum, en burstuöu þá svo
samviskusamlega af henni aftur
meö fjaöurkústi.
Trúöur á háum stultum rak
lestina og af og til rúllaði hann út
pappirshólk, sem hann haföi
meöferöis og á honum stóö: A
föstudagskvöld I Þjóöleikhúsinu,
Comediants sýna ,,SOL SOLET”.
Svo geystist hann áfram á stult-
unum, strlddi ökumönnum og
vegfarendum svolitiö þar til hann
hvarf snögglega inn i Sandholts-
bakari. Trúlega hefur hávaxnari
viöskiptavinur ekki sést þar
innan dyra. Sjálfsagt hafa þaö
veriö kökurnar I glugganum sem
heilluöu þennan glaöværa trúö til
sin.
Fylkingin var ekki beinllnis
lágvær, tónlistin laðaði aö fólk,
ekki bara af Laugavegi heldur
einnig frá nærliggjandi götum og
menn réöu ekki viö sig heldur
þustu þeir á eftir hópnum. Af-
greiðslufólk I verslunum viö
Laugaveginn horföi undrandi út
um glugga og dyr, en erfitt var aö
henda reiöur á þvi sem var aö
gerast vegna þess aö leikararnir
voru á ferö og flugi. Umferöin um
Laugaveginn gekk ekki greiö-
lega, enEls Comediants settu þaö
ekkert fyrir sig þó óþolinmóöir
ökumenn þeyttu bilflautur sinar I
grlö og erg. Og áfram var haldiö
viö mikla kátinu áhorfenda niöur
á Bemhöfts-torfu. Þar brá sá I
hvita jakkanum með flugvélahúf-
una upp pappirsmiöa sem á stóö
„Bless”.
Þar meö voru leikararnir
horfnir á braut, niður I Búnaöar-
mannafélagshús, þar sem þeir
klifu úr gervum slnum I ásýnd
andanna og forvitinna krakka-
orma.
Viö náöum tali af tveimur úr
hópnum, sem er hér staddur á
vegum Listahátíöar, þeim Jordi
Bulbena, sem er nokkurs konar
stjórnandi leikhópsins og Paca
Soca, en þar reyndist vera kom-
inn læknirinn sem áöur haföi
teymt apann niöur allan Lauga-
veg.
Viö spuröum þau fyrst aö þvl
hvers vegna þau heföu valiö sér
þetta listform. Jordi sagöi þau
viljaskapa gleöi sem höföaöi ekki
eingöngu til skynseminnar, þau
vildu hrifa fólk meö og þetta list-
form væri þeim mjög nærtækt.
Þaö ætti slnar rætur aö rekja til
katalónskra heföa. Allt sem I
þessu listformi fæiist væri aö
Hún biikkaöi ljósmyndara
Helgarpóstsins og baö um eld.
finna I lifi katalóniubúa. „Þegar
þar eru haldnar hátiöir,”hélthún
áfram, „.hleypur fólk út á göt-
urnar, •. þaö er dansað, spilaö
og sungið, menn setja upp grlmur
og hausa. En viö höfum bætt viö
þetta leikræna þættinum. Þegar
katalónlubúar setja á sig þessa
stóru hausa þá gera þeir kannski
ekki annaö en betla peninga, en
viö leikum aö auki. Meö þessu
formi á leikhúsi fáum viö ekki þaö
bil sem venjulega er á milli leik-
ara og áhorfenda I hefðbundnu
leikhúsi. Viö erum nálægt áhorf-
endum og viljum fá þá til aö taka
þátt I leiknum og til aö gleöjast.
Og viö fullnægjum okkar þörf
fyrir vinnu og leik, þetta er okkar
aöferö til aö lifa.”
Aö okkur Islendingum
hvarflaöi sú hugmynd að erfitt
myndi vera að koma þessum leik
viö aö vetri til.
Þá hlógu þau og sögöu aö vetur-
inn hjá þeim væri eins og veöriö
væri hjá okkur I dag. Þau gætu
þvl hæglega leikiö úti áriö um
kring.
„Annars erum viö meö mörg
verk, sem hægt er að leika bæöi
úti og inni, meö smábreytingum”
sagöi Paca. „Viö getum leikiö
hvar sem er, I iþróttahúsum, leik-
húsum og úti á götum og torg-
um”.
Islendingar hafa ekki verið
annálaöir fyrir aö vera glaövær
þjóö og viö spuröum þau hvort
þeim fyndist Islendingar vera
þumbaralegir áhorfendur.
Ekki fannst þeim þaö. Aöallega
höföu þau oröiö vör viö mikla
undrun, fannst fullorönir íslend-
ingar taka uppátækjum þeirra
eins og börn gera annars staöar,
gapandi af undrun. Aö ööru leyti
kváöust þau ánægö meö hversu
vel heföi gengiö aö fá menn til
þess aö vera meö, þvi þau gætu
ekkert talaö viö þá, en venjulega
tala þau afskaplega mikiö viö
áhorfendur.
Aö lokum voru þau spurö aö þvi
um hvaö leikur þeirra SOL
SOLET, sem sýndur veröur I
Þjóöleikhúsinu á föstudagskvöld
fjallaði.
„Jú”, svaraöi Jordi, „þaö er
ævintýri um sólina...”
„Þaö er erfitt aö segja hvernig
þaö er” bætti Paca viö, „menn
veröa aö sjá það, en það er gjör-
ólikt þvi götuleikhúsi sem viö
sýndum I dag”.
E.I.
VAKANDI SOFUM VIÐ
FRÁ OKKUR DAGANA
Pjetur Lárusson
Mannlif milli húsa, 1 jóö.
Myndir: örn Karlsson
Ljósbrá 1980
79 bls.
Pjetur Lárusson er tvlmæla-
laust með athyglisverðari
höfundum yngstu skáldakyn-
sióöarinnar.
Hann hefur þegar sent frá sér
sjö ljóöabækur: Leit að linum
1972, Faöir vor kallar kútinn
1974, Babúska 1975, Túkall á
rönd 1976, A djúpmiðum 1977,
Undir vængjum svartra daga
1978 og Mannlif milli húsa 1980.
Fyrstu bækur hans eru
reyndar æði misjafnar. Þar er
hann viöa býsna hávaðasamur
og slær um sig meö stórum
oröum I margskonar ádeilu sem
stundum hittir i mark. En oft er
skotiö yfir markið þvl stór orö
eru vandmeöfarin I ljóöi. Það
sést á aö skáldiö beitir sig tak-
markaðri ögun og hefur ekki
náö fullu valdi á málinu. Þrátt
fyrir þetta er I þessum bókum
aö finna mörg góö ljóö sem bera
vott um frumleika I hugsun og
næma tilfinningu fyrir
umhverfinu.
Þaö eru þrjár siöustu bækur
Pjeturs sem skera úr um að
hann er I hópi athyglisveröustu
ungra skálda. 1 þessum bókum
er greinlega mikil framför.
Skáldið hefur náö miklu valdi á
ljóömálinu og beitir sig ögun
sem kemur fram I þvf að ljööin
eru yfirieitt hljóölátari en áöur
en að sama skapi magnaðri.
1 A djúpmiðum kemur greini-
lega fram þetta aukna vald hans
á málinu, einkanlega I seinni
hluta þeirrrar bókar. Hinsvegar
eru ljóðin I Undir vængjum
svartra daga yfirleitt dýpri I
hugsun en kemur fram i fyrri
bókum.
Þetta tvennt sameinast mjög
vel I slöustu bók Pjeturs, Mann-
lif milli húsa, sem er áreiðan-
lega hans langbesta bók og meö
betriljóðabókum sem ég hef séö
I seinni tiö.
Bókin skiptist i fjóra kafla
sem heita Bernska, Verka-
mannasæla I borginni viö
Sundin, Þjórhátiöarsumariö
mikla 1974 og Auövitaö veit
maöur það, svo sem
auðvitaö...
1 fyrsta kaflanum er i fimm
stuttum ljóðum brugöiö upp ein-
földum en skýrum myndum úr
lifi Reykjavikurbarns.
I.
Götustrákarnir buöu mig
velkominn I hverfiö.
Nokkrum perum var splundraö
úr ljósastaurum
til aö innsigla vináttuna
og vera má
aö kvartaöhafi veriö
vegna brotinnar rúöu.
Seinna komu kranabilar
með kúlur
og jöfnuöu braggana viö jörðu.
Eg tek mig stundum á eintal
þar um slóöir.
Pjetur Lárusson — hefur náö
mjög góöu valdi á þvi aö byggja
upp myndir i ljóöum sinum,
segir Gunnlaugur m.a. i umsögn
sinni.
Götustrákunum var holað niður
I ný gettó,—
ferhyrnt steingettó.
Mér skilst að perur
splundrist enn
úr ljósastaurum
og jafnvel sé kvartaö
vegna brotinnar rúðu.
Þetta fyrsta kvæði bókarinnar
er gott dæmi um þann hógláta
stll sem Pjetur hefur tamiö sér.
En jafnframt er það dæmi um
aöferö sem hann notar oft: að
bregöa upp mynd þar sem gætir
allt aö þvi angurværöar og bera
hana saman viö kaldan nútima-
veruleikann og ná þannig fram
ádeilu sem er áhrifameiri en
mörg stór orö.
Verkamannasæla i borginni
við Sundin er sex ljóö. I þeim er
ákveöinn ádeilutónn um stefiö
stimpilklukka — vélagnýr tann-
hjóla — drykkjuafþreying.
I.
Hverjum stimpilklukkan
glymur
Lá
Bókmenntir
eftir Gunnlaug Astgeirsson

Við undirleik sargandi véla,
þaö er spurning dagsins
verkamaður.
Fljótt fljótt æpir færibandið.
Gleymdu ekki að kasta á það
von þinni og þrá
aö þær megi berast
styrkum hagfæti
út I tómið.
II.
Astin er dimmur hjúpur
næturinnar
uns birtir af degi
og spyrjandi augu
ganga á vit tómlætis.
Astin er afborgunarskilmálar
og húsaleigustreö.
Ástin er:
Eigum viö að detta i þaö
eða borga simareikninginn?
Astin er króna fallandi gengis.
1 þessum kafla beinist ádeilan
aö vinnuþrælkun og þeirri and-
legu þrælkun sem henni fylgir
og kemur fram i meðvitundar-
leysi fólks og andlegum dauöa:
Oskrandi vélarnar
kyr ja sama sönginn:
Fram fram aldrei að hugsa.
Þriöji kafli bókarinnar, Þjór-
hátiðarsumarið mikla 1974, eru
minningar frá þvi sólrika sumri
þegar þjóöin lá þjórandi i hrifn-
ingarvimu yfir sjálfri sér. Hér
eru enn notaöar einfaldar og
skýrar myndir til aö kalla fram
andrúmsloft þessa sumars
veðurbllöu, oröagjálfurs og
hræsni:
Þetta sumar var himinn
óvenju heiöur.
Sól skein frá vori
til hausts,—
vindar stilltari en elstu menn
rakminni til.
Slik tið var þjóðinni hátiö
aö dópa sig 1100 ára
gamalli lýgi
um skáld og hraustmenni
af konungakyni.
Ég man að nokkrir
voru handteknir
á bökkum Almannagjár
fyrir aö minna landslýð
á frelsisvonir liöandi stundar.
Siðasti kafli bókarinnar er
samsafn ýmisskonar ljóöa sem
flest eiga þaö sameiginlegt aö
yrkisefni þeirra er meö ein-
hverjum hætti tengt Reykjavik
og mannlifinu sem þar er lifaö.
Sum ljóöanna eru endur-
minningar úr fortiöinni með
svipuðum hætti og ljóöin i fyrsta
kafla, en önnur lýsa okkar
næstu nútlö. 011 eiga þessi ljóö
það sameiginlegt að I þeim er að
finna næma tilfinningu fyrir
lifinu og borginni og skáldiö er
fundvis á myndefni sem túlkar
vel viðhorf hans til umhverfis-
ins:
Ætla mætti að göturnar
skömmuðust sin
fyrir útlitiö.
Aö minnsta kosti
hylja þær ásjónu sina
Ef til vill eru þær aðeins
aö foröast skósóla okkar
enda vafalaust leitt aö vera
sifellt fótum okkar troöin.
I þessari bók kemur glöggt
fram að Pjetur hefur náð mjög
góöu valdi á þvi aö byggja upp
myndir i ljóöum sinum. Þegar
þaö fer saman meö öguðu máli
' og frumleika i hugsun og hug-
myndum verður úr skáldskapur
sem stendur fyllilega fyrir sinu.
Það er ekki hægt að tala um
ljóöabækur Pjeturs Lárussonar
án þess aö’minnast á félaga
hans Orn Karlsson myndlistar-
mann sem hefur myndskreytt
bækur hans af stökum frum-
leika.