Helgarpósturinn - 06.06.1980, Side 27

Helgarpósturinn - 06.06.1980, Side 27
27 helgarposturinn. Föstudagur 6. júní 1980. Skoðanakannanir um ólikustu málefni hafa æ frekar rutt sér til rúms hér á landi. Nokkuð er álit manna mismunandi á gildi þess- ara kannana og ýmsir telja þær ekki gefa rétta mynd af skoð- unum almennings. Engu að siður verður þvi vart neitað að ýmsar þær kannanir sem gerðar hafa verið fyrir kosningar hafa reynst furðu nærri endanlegum kosn- inganiöurstööum. Þó verða óvissuþættir ævinlega einhverjir. Miklu skiptir hvernig þessar kannanir eru framkvæmdar. Þær raddir hafa heyrst að sumar kannanir sem geröar hafa verið hafi ekki veriö unnar á visinda- blaðskönnunum verið staðið. „Visiskannanirnar hafa veriðall- sæmilegar i þessu tilliti.” sagði Haraldur, „þótt úrtakið hjá þeim Visismönnum hafi tæplega verið nógu stórt miöað við þær reglur sem þeir hafa fylgt.” Haraldur bætti þvi við, að enda þótt niðurstöður kannana yröu nálægt raunveruleikanum á stundum, þá þýddi það ekki endi- lega, að rétt að þeim væri staöið. Haukur Helgason ritstjórnarfull- trúi á Dagblaðinu lagði hins vegar aðaláherslu á, að niður- stöður skoðanakannana Dag- blaðsins, bæði fyrir þingkosn- ingarnar 78 og 79 hefðu verið urslöður fiarlegrár skoðanakónnunar Yisls um lorsetakosnlnoarnai VIGDIS OG GUOLAUGUR BERJAST A TOPPNUM! En mun nein spa pvl. ao Buðiaugur lan með sigur ai hóimi Önnur skodanakönnun D6 um f orsetakosningamar: Guðlaugur hefur náð forystunniaf Vigdísi j—AIb«rt oc Pétut ba<> bMir b«tt yii slg hlutt.Uiltu'j fT l trf tyni tUlnaun ÐagbUAslw J ITÍÍ "I bh.10 ] Þarf að setja reglur um skoðana- kannanir eins og þær sem sið- degisblöðin hafa gengist fyrir? KÖNNUN EÐA ÁRÓÐUR? legan máta. En er einhver ein leiö hin rétta þegar gera á könnun á skoðunum og vilja almennings? Ég spurði Gunnar Maack hjá Markaðs og skoðanakannanadeild Hagvangs um þetta atriði. Hann svaraði því til að I raun væri engin ein aðferð rétt þegar fram- kvæmdar væru skoðanakannanir. Það færi að sjálfsögöu eftir þvi hvað væri verið ab kanna. Úr- takið spilaði þarna stórt hlutverk „Skoðanakannanir eru ekki einfalt mál,” sagöi Gunnar. „Þaö eru til ýmsar aðferðir bæði hvaö varðár úrtaksstærðir og hvernig úrtakið er valið. Þá má lesa út úr niðurstöðum á mismunandi hátt.” Það eru þrjár aðferðir sem not- aðar eru þegar náð er til þeirra sem svara eiga, þ.e. i gegn- um sima, með heimsóknum eða bréfleiðis. Hjá Hagvangi munu allar þessar aðferðir hafa verið notaðar, en i þeim könnunum sem siðdegisblöðin — Dagblaðið og Visir — hafa framkvæmt er simaaðferðin notuð. Varðandi skoðanakannanir dagblaðanna vegna forsetakosn- inganna siðar i þessum mánuði, þá hafa heyrst raddir, að þær kannanir hafi ekki alfarið gefið rétta mynd af stööu mála. Auð- vitað er vonlaust að dæma um slikt, en ég sló á þráðinn til Har- alds Ólafssonar lektors i félags- visindadeild Háskóla Islands og bað hann segja álit sitt á þessum könnunum. Haraldur sagðist aö visu ekki hafa farið djúpt ofan i þær kannanir sem framkvæmdar voru um siðustu helgi, en fram að þessu hafi óvisindalega að Dag- Efnahagsbandalag Evrópu er orðiö starfhæft á ný. Ekki kemur til greiðslustöðvunar við upphaf nýs fjárhagsárs, dilkakjötsstrfð milli franskra og enskra bænda er úr sögunni og ákveðið er að bandalagsrikin komi sér upp sameiginlegri fiskveiöistefnu. Getur mótun þeirrar stefnu haft veruleg áhrif á aðstöðu islensks útflutnings á evrópskum fisk- mörkuðum, sér I lagi vegna þess að saltfiskinnflutningslöndin Spánn og Portúgal eru bæði á leið inn I Efnahagsbandalagið. En of snemmt er aö bollaleggja um fiskveiöistefnu EBE og afleiö- ingar hennar. Þaö sem nú hefur gerst er fyrst og fremst það, að málamiðlun hefur loks tekist milli Bretlands annars vegar og forusturikja bandalagsins á meginlandi Evrópu, Frakklands og Vestur-Þýskalands, hins mjög nærri kosninganiðurstöðum og þar af leiðandi réttmætar. „Það má eflaust lengi deila um bestu aðferöirnar viö svona kann- anir, en ég held að reynslan hafi sýnt, að okkar kannanir hafi verið mjög nærri þvi rétta og mun nær en kannanir Visis,” sagði Haukur Helgason. Dagblaðsmenn hafa valið sitt úrtak úr simaskránni, en Visir aftur á móti látið Reiknisstofnun Háskólans finna úrtak úr kjör- skrá eftir ákveðnum reglum. „Ég held að siðastakönnun okkar hafi verið eins visindalega unnin og hægt er,” sagði Ólafur Ragnarsson ritstjóri Visis. „Þ'VÍ má bæta við, að ' fulltrúar allra forsetaframbjóðenda fengu að fylgjast með framkvæmd skoðanakönnunarinnar og þeir luku allir lofsorði á framkvæmd hennar.” Það er rétt að nefna það, að úr- takið hjá Dagblaðinu var 600, en hjá Visi 1055. Hins vegar er það ekki endilega stærð úrtaksins sem ræður þvi hversu marktækar þær eru og i þvi sambandi er rétt að geta þess, að úrtakið hjá „þeim stóru” i Bandarikjunum, Gallup og Lou- Harris, er yfirleitt aðeins um 1500, þegar kanna á skoðanir allrar bandarisku þjóðarinar til ónefndra mála. Þetta er þó aðeins lokafjöldinn og áður hefur fí.rið fram mjög margslungin og umfangsmikil siunarstarfsemi. Þeir 1500 sem eru valdir til að túlka vilja allrar bandarísku þjóðarinnar eru t.d. teknir út með tilliti til aldurs, bú- setu, kyns, kynþátta, tekna og margra fleiri atriöa. Bandarisku kváöust ekki ræða fjármál þessi viö hana framar. Thatcher hafði visað á bug tilboöi, sem öllum þótti riflegt i Bretlands garð, af þvi þaö náöi til tveggja næstu fjarhagsára einungis en ekki þriggja eins og hún krafðist. Eins og oftar kom það I hlut Carringtons lávaröar, utanrikis- ráðherra Bretlands, aö finna leið út úr ófærunni.Það geröist á fundi utanrikisráðherra rikja EBE i Brussel I siðustu viku. Þar var I forsæti Colombo, utanrikisráö- herra Italiu, en itölsku stjórninni er mikið I mun að fjárlaga- rifrildiö sé úr sögunni fyrir fund æðstu manna bandalagsins I Fen- eyjumi næstu viku. Undirforustu hans tókst málamiðlun, sem byggst á þvi aö Vestur-Þýskaland borgi brúsann. Af fjármunum sem EBE fær til umráöa hjá aöildarrikjum fara stofnanirnar byggja á langri reynslu og hafa komið sér upp skotheidu kerfi. Skoðanakannanir eru ekki nýtt fyrirbrigði hér á landi. Torfi As- geirsson hagfræðingur mun hafa verið með fyrstu mönnum hér á landi, til að framkvæma slikar kannanir og er langt liðið á þriðja áratuginn siðan það gerðist. Hann vann að þeim könnunum i sam- ráði við Gallup-stofnunina. Ég spurði Gunnar Maack hjá Hagvangi hvort islenskar skoðanakannanir væru yfirleitt nokkurs konar fúsk i samanburði við þá sem lengst væru komnir á þessari braut. Hann svaraði þvi neitandi og sagði skoðanakann- anir þær sem ábyrgir aðilar hefðu unnið að, flestar hafa verið all- visindalega unnar. „Ég vil þó taka fram” sagði Gunnar, „að fólk verður ætið að taka niður- stöðum með ákveðinni varúð. Fyrst og fremst eru yfirleitt margir sem hafa ekki gert upp hug sinn og einnig það, að tima- faktorinn getur spilað stóra rullu. Timafaktorinn gæti t.a.m. vegið þungt þegar niöurstöður skoðana- kannana um forsetakjörið eru kannaðatÞað er ennþá mán- uður til kosninga og aðstæður geta breyst mikiö og þannig oröið til þess að þessar skoðanakann- anir verði fjarri raunveru- leikanum þegar upp er staðiö.” Flestir viðmælendur minir voru á einu máli um það að áróðurs- gildi skoðanakannana gæti verið mikið. Ólafur Ragnarsson rit- stjóri Visis var þó á öðru máli og sagði hlutaðeigandi aðila geta lesið svo margt úr þessum könn- A fundinum árangurslausa i Lux emburg. Schmidt kanslari til vinstri, Giscard forseti i miðið, Thatcher forsætisráðherra til hægri. Italirnir Colombo (t.h.) og Cossiga snúa baki við myndavélinni. ÞJÓÐVERJAR TAKA Á SIG BYRÐI BRETA TIL AÐ BJARGA EBE vegar, um breytta skiptingu á gjaldabyröi rlkjai sameiginlegan sjóð. Eftir orrahrfö sem lamað hefur ákvarðanatöku I stefnu- markandi stofnunum EBE I hart- nær ár, fékk breska stjórnin þvt framgengt að af Bretlandi er létt útgjöldum sem nema hálfum öðr- um milljaröi sterlingspunda. Kemur i hlut Vestur-Þýska- lands að taka mestan hluta þeirrar fjárhæöar á sig. A siöasta fundi æðstu manna bandalagsins i Luxemburg sigldi deilan um hlutdeild Breta i kosn aði af starfsemi EBE i strand. Schmidt kanslari Vestur- Þýska- lands og Giscard Frakklandsfor- seti skildu i fússi við Thatcher forsætisráðherra Bretlands, og hartnær þrir fjórðu til að standa straum af sameiginlegri landbún- aöarstefnu bandalagsins. Sam- kvæmt greiöslulykli sem geröur var 1974, þegar Bretland gekk i EBE, skulu riki greiða I banda- lagssjóðinn gjald sem nemur mismun á verði ódýrrar búvöru sem þau flytja inn frá löndum utan bandalagsins og þvi veröi sem rlkir samkvæmt sameigin- legu landbúnaöarstefnunni á framleiðslu bænda i EBE-lönd- unum sjálfum. Þetta fyrirkomulag hefur bitnað hart á Bretum, sem lengi hafa haldið niöri matvælaveröi hjá sér meö innflutningi á ódýrri búvöru frá samveldislöndum. Fór svo um siðustu kosningar, að framlag Breta til bandalags- sjóösins varð þar mikið hitamál. Hét Margaret Thatcher þvi að knýja fram lækkun á álögum á Breta I þágu landbúnaöarstefnu EBE, ef Ihaldsflokkurinn ynni sigur. Efndir á þessu loforöi hafa kostað slik átök að EBE hefur leikiö á reiðiskjálfi siðustu miss- eri. Thatcher hefur getað sýnt fram á, að framlag Breta til EBE væri margfalt það sem vera ætti, ef framlög til bandalagsins færu eftir þjóöartekjum á mann i aðildarrikjunum. Meginlands- rikin hafa getað fallist á að rétta hlut Bretlands að nokkru, en ekki jafn rækilega og Thatcher krafð- ist. unum, að einstefnuáróður væri nær ómögulegur. Aörir sögöu þó, að niðurstöður þessara skoöana- kannana um forsetakjörið myndu að likindum gera baráttu þeirra tveggja neðstu erfiðari en fyrr. „Þetta leiðir að öllum llkindum til þess, að þeir sem voru óákveönir fara varla að ónýta atkvæði sitt á þann hátt að kjósa menn sem eru nær vonlausir samkvæmt skoðanakönnunum,” sagði einn viðmælenda minna. En skyldi vera nauðsynlegt að setja löggjöf um skoðanakann- anir og framkvæmd þeirra, til að varna óprúttnum áróðurs- mönnum að misnota þær i þágu sinna manna. Það skal á það minnt, að á stundum heyröust þær sögur, að margar vinnu- staðakannanir sem fram hafa fariö á undanförnum vikum vegna forsetakosninganna hafi verið framkvæmdar af stuðnings- mönnum ákveðinna frambjóð- enda og þvi lítt marktækar i mörgum tilvikum. Ég leitaði til fjögurra þing- manna frá jafnmörgum stjórn- málaflokkum og spurði þá, hvort þeir teldu nauðsyn á löggjöfog/ eða reglugerð um skoðanakann- anir. Svavar Gestsson félagsmála- ráðherra kvaðst telja það mjög eðlilegt, að settar yrðu sam- ræmdar reglur um framkvæmd skoðanakannana, og sagði hann að samþykkt hefði verið þingsá- lyktunartillaga á sinum tima sem gekk i þá átt. „Þvi verður t.d. ekki neitað,” sagði Svavar, ,,að skoðanakannanir siödegisblað- anna hafa mjög verið misjafnlega unnar. Sumar bókstaflega óvand- aðar og litt marktækar.” „Ég held að ekki sé fráieitt að setja almennar reglur um skoðanakannanir,” sagði Þor- valdur Garðar Kristjánsson ai- þingismaður. „Þar þarf að fylgja viðurkenndum leikreglum, enda geta skoðanakannanir haft tals- verð áhrif á gang mála við ákveðnar aðstæður.” Vilmundur Gylfason alþingis- maður kvaðst ekki hafa verið þeirrar skoðunar, að setja ætti neinar hömlur á þá aðila sem stæðu að skoðanakönnunum. „Hins vegar hafa skoðanir minar á þessu breyst nokkuð upp á sið- kastið,"sagði Vilmundur siöan. „Mér fyndist ekki óeðlilegt að setja rúma rammalöggjöf um YFIRSÝN skoöanakannanir, en þess yröi vandlega gætt, að setja ekki beinar skoröur á slikar kann- anir.” Þingmaðurinn bætti þvi við, að það væri ekki endilega aðalat- riðið að setja strangar reglur um framkvæmd kannana, það væri nægilegt aö þeir sem stæðu aö könnunum skýrðu greinilega frá þvi hvernig að þeim hefði verið staðið um leið og niðurstöður væru birtar. „Hins vegar finnst mér koma til greina að óheimila skoðanakannanir um kosninga- úrslit, eins og mánuði fyrir kosn- ingar. Niöurstöður hafa of áróðurslegan blæ á sér, sérstak- lega þar sem persónukjörer við- haft, eins og i forsetakosningun- um,” sagði Vilmundur Gylfason. Menntamálaráðherra, Ingvar Gislason sagöist vera inn á þvi aö setja samræmdar reglur um skoðanakannanir. „Það er flókið mál að framkvæma þessar kannanir ef vel á að vera og mér þykir eðlilegt að samræmdar reglur gildi um framkvæmdina.” Ekki fannst Hauki Helgasyni á Dagblaðinu nauðsynlegt að setja sérstaka reglugerö um skoðana- kannanir. Hann sagði að það myndi fljótt upplýsast ef óheiðar- lega væri að slikum könnunum staðið og sá framkvæmdaraðili yrði þar meö ekki marktækur lengur á þessum vettvangi. „Það er ekki ástæða til að setja nein höft við þessu, enda er heiðarlega að þessum könnunum staðið,” sagði Haukur. ölafur Ragnarsson á VIsi taldi hins vegar að það kæmi til mála, að setja einhverjar lágmarks- kröfur um framkvæmd slikra kannana, þó án þess að slikt yrði á nokkurn hátt heftandi fyrir ábyrga aðila. „Ég tel að rétt sé, aö setja ákveðnar reglur hér á landi um skoöanakannanir,” sagöi Harald- ur ölafsson. „Það er hægur vandi að misnota þessar kannanir i áróðurslegum tilgangi. Það hefur verið of algengt að kastað sé til höndunum við framkvæmd Islenskra kannana, og þó þær hafi kannski ekki verið mis- brúkaðar vitandi vits, þá hefur slikt verið gert óviljandi.” Samkomulagiö sem Carrington lávaröur gerði viö utanrikisráð- herra hinna EBE-landanna felur I sér að næstu tvö ár verður sú fjárhæö sem Bretland greiöir i Bandalagss jóðinn umfram endurgreiöslur úr sjóönum til breskra aöila einungis einn þriðji af þvi sem veriö heföi samkvæmt greiðslulyklinum frá 1974. Fjár- hæöin sem Bretar spara sér er heldur lægri en sú sem Thatcher hafnaði á fundinum I Luxemburg I siðasta mánuði, en á móti kemur að fyrirheit er gefiöum eftirgjöf á þriðja fjárhagsári hér frá, þótt ekki sé samiöum upphæðina á þvi ári. Jafnframt lausn á fjarlagadeil- unni samdist i Brussel um önnur ágreiningsefni, sem verið hafa I sjálfheldu meðan aðaldeilan um greiðslubyrðina var óleyst. Nú kemur til framkvæmda verð- hækkun á búvörum sem nemur fimm af hundraði I aðildar- löndum EBE, en Bretland stöðv- aöi aö hún gengi i gildi meöan ósamið var um sjóðsframlögin. Lengi hafa Bretar krafist þess að Efnahagsbandalagiö mótaði heildarstefnu I fiskveiöimálum, setti til aö mynda veiðireglur til að hamla gegn ofveiði. A þetta hafa meginlandsrikin litt viljað hlýða, heldur haldiö fram rétti sinum til að fiska að vild I 200 mílna fiskveiðilögsögu Bretlands. Nú er fastmælum bundiö I Brussel-samkomulaginu, að und- inn verði bráöur bugur að mótun sameiginlegrar fiskveiðistefnu. Það gerist samtlmis þvi að breskir fiskimenn halda uppi að- geröum til aö vekja athygli á að þeir telja samkeppni fiskimanna frá meginlandinu vera að leggja breskan sjávarútveg i rúst. Franska stjórnin hefur um eftir Magnús Torfa Ólafsson skeið hindrað innflutning á bresku dilkakjöti til Frakklands aö kröfu franskra fjárbænda. Dómstóll Efnahagsbandaiagsins hefur dæmt aögeröir Frakka ólöglegar, en franska stjórnin hefur frekar kosiö að greiöa sektir en baka sér mótmælaaö- geröir fjárhirða og smalastúlkna. Nú er afráðið aö þessi þræta leys- ist á þann hátt að dilkakjöt færist á listann yfir búvörur sem sjóður Efnahagsbandalagsins tekur ábyrgð á að skili tilteknu lág- marksveröi til bænda, en þess hafa Frakkar lengi krafist. Ekki voru allar hindranir yfir- stignar meö gerð samkomu- lagsins f Brussel. Þegar Genscher, utanrikisráðherra Vestur-Þýskalands, kom heim til Bonn með plaggið, snerist Matt- höfer fjármáiaráðherra önd- verður og taldi byröina sem lögö er á rikissjóö Vestur-Þýskalands alltof þunga. Hefur staöið I stappi I vestur-þýsku stjórninni i nokkra daga út af máli þessu, en niöur- staða fékkst á fundi i fyrradag, hinum lengsta sem vesturþýsk rikisstjórn hefur haldið. Matt- höfer varö að láta i minni pokann, og má búast við að ný skatt- lagning verði að koma til að standa straum af auknum út- gjöldum Vestur-Þýskalands til EBE. Þar með ætti málið að vera komið I höfn, en jafnöðum hefst samkvæmt reynslunni togstreita innan EBE um eitthvert annaö efni. Hætt er til að mynda við að mótun fiskveiöistefnu valdi erjum.

x

Helgarpósturinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.