Helgarpósturinn - 17.07.1981, Blaðsíða 9

9
__halrjarpnczti irinn Föstudagur 17. júií i98i _______________
________________________ ÚR HEIM VÍSINMNNá
Umsjón: Þór Jakobsson.
Hiti húöarinnar
Hitasjármynd af ungum dreng.
Sllkar myndir geta leitt i ljós
sjúkdóma sem ella hefðu ekki
uppgötvast.
Alkunnugt er að sumir hafa
hlýjar hendur, en aðrir kaldar.
Ennfremur er likamshitinn
breytilegur ytra sem innra eftir
heilsu mannsins. Heitt enni
barnsins er visbending um veik-
indi og hitasótt.
Við yfirborð húðarinnar fara
þvi fram hitaskipti. Innri varmi
hins 37 stiga heita likama sleppur
út I loftið, stundum óhindrað, en
stundum tefja fötin — sem við
hengjum utan á okkur m.a. til aö
koma i veg fyrir hitatap. Húðin
kólnar — og loftið næst henni
hitnar að sama skapi.
Margar staöreyndir um hitafar
húðarinnar hafa með öðrum
orðum verið almælt tiðindi frá
örófi alda, þrátt fyrir strangar
reglur hjá sumum þjóðum um
það, hver megi snerta hvern,
hvar, hvernig og hvenær. En nú
hefur tækniþróun siðustu áratuga
leitt i ljós, að landslag þessa
hylkis um mannslikamann er
mun margbreytilegra en
mönnum hafði hugsast.
Likt og tynglingar (gervitungl)
á sveimi umhverfis jörðina geta
skynjað hitabylgjur frá jörðinni
og kortlagt hitafar landa og hafa,
þannig má með annarri tækni fá
nákvæmar myndir af heitum og
köldum blettum likamans.
Ósýnilegur hlíföarhjúpur
Það var breskur lifeðlis-
fræðingur að nafni Harold Lewis,
sem sá að unnt mundi vera aö
notfæra sér svonefnda „schli-
eren”-ljósmyndun við könnun á
hitaútstreymi mannsllkamans.
Tækni þessi hafði upphaflega
veriö notuð við leit að rispum og
öörum göllum, þegar verið var að
smiða linsur og annað i ljósfræð-
inni („schlieren”: rákir). En hún
hefur lika verið notuð við ljós-
myndun á hvirflum og iðu-
straumum i lofti, þegar verið er
að gera tilraunir i hreyfiaflfræöi
eða verkfræði. Við skulum i þess-
ari grein kalla tæknina rákaljós-
myndun.
Lewis var árið 1968 i heimsókn
á rannsóknastofu þar, sem
kannaðar voru nýjar tegundir
flugvéla. Þar var verið að beita
fyrrnefndri „schiieren”-tækni
eða rákaljósmyndun til að taka
myndir af loftstraumum um-
hverfis flugvél, sem verið var að
prófa. Þegar Lewis virti fyrir sér
tilraunina, vildi svo til að einn
tæknifræöinganna á staðnum
stakk hendinni inn i ljósið, sem
notað var við myndatökuna.
Lewis veitti þvi þá athygli, að
mjóir, gráleitir taumar iiðu upp
eins og reykur frá fingurbroddum
Nátthúfur forfeðranna voru
hitatapi.
mannsins. Hann áttaði sig á þvi,
að hann sæi þarna „ósýnilega”
loftstrauma, sem myndast hefðu
við að snerta heita húöina á hend-
inni.
Lewis útvegaði sér siðan tæki
til aö kanna nánar útstreymi hit-
ans frá mannslikamanum. Fleiri
visindamenn hafa bæst i hópinn
og hafa rannsóknir þessar verið
kallaðar „lof t lif f ræði ”
(aerobiology). Áhugamenn um
þessa aðferð hafa keppst við aö
athuga hitageislun frá likama
mannsins og loftstraumana, sem
reynast leika um okkur öll i mis-
rikum mæli.
Þaö hefur jafnvel komið upp úr
dúrnum, að það stendur hár
strókur upp af hvirflinum,
ósýnitegur berum augum. Væri
það kannski vel þess virði, ef
maður gæti dálitia stund skemmt
sér við að skoða önnum kafiö
mannfólkið i Austurstræti — allt
með sínn sérkennilega iðandi
strók upp af höfðinu. Þetta er
loftið, sem likaminn hefur hitað,
og leitað hefur upp á við vegna
þess að það er léttara en loftiö
umhverfis. Hver og einn hefur
yfir höföi sér ofurlitið „ský”, sem
myndast eins og bólstraský viö
ekki svo galin vörn gegn
uppstreymi i andrúmsloftinu sól-
rika sumardaga.
Sjúkdómar
Nú má spyrja, hvort menn geti
haft gagn af nýrri vitneskju af
þessu tagi. Getur það komið sér
vel að vita, hvernig loftlagið i
snertingu við likamann bregst við
og hreyfist? Hefur þaö nokkra
hagnýta þýðingu að gera „hita-
kort” af manni, með fersenti-
metra nákvæmni og jafnvel enn
meiri — finna hin misheitu svæði,
heita og kalda bletti á búknum?!
Dr. Ray Clark, sem var upphaf-
lega samstarfsmaöur Harold
Lewis, svarar þessu játandi.
Hann nefnir i fyrsta lagi skyn-
samlega gerð fata með hliðsjón af
þekkingu manna á loftstreyminu,
sem myndast og nú má kanna i
smáatriðum með hinni nýju
tækni.
Viö „kortlagningu” húðarinnar
hefur önnur tækni en hin fyrr-
nefnda rákaljósmyndun einnig
komiö að notum. Mætti nefna
hana hitasjá á islensku (thermo-
vision camera). Hitasjána má
t.d. nota til að taka nektarmyndir
i öllum regnbogans litum og gefa
ólikir litir til kynna hvar tækið
skynjaði misheita staði á likama
mannsins, allan kvaröann frá
þeim heitasta til hins kaldasta.
Hver litur táknar tiltekinn hita.
Hitamismunur á heitasta og kald-
asta stað er t.d. um 2 til 6 gráður.
Þvi miður er ekki hægt að
prenta hér slikar litmyndir en á
þeim virðast menn skjóttari en
nokkur hestur: þvi fer fjarri aö
menn séu jafnheitir um alian
skrokkinn. Það hefur lika komiö i
ljós, að menn kólna og hitna i si-
fellu. Ekki hefur enn verið unnt
aö útskýra fyllilega ástæðurnar
fyrir þessum hitasveifium i
húðinni. Þegar það tekst, verður
ef til vill hægt að reiða sig á
þessar nýjungar við sjúkdóms-
greiningar. Sum æxli eru t.d.
gjarnan litið eitt heitari en húðin i
kring. Fyrrnefnd tæki má þvi
nota viö leit að slikum meinsemd-
um. Ennfremur eru dæmi þess,
að læknar hafi með tækjunum
fundiö staði þar, sem blóötappi
leyndist i æðunum undir. Fleira
liklegt hefur verið nefnt sem gagn
yrði að, en of snemmt er aö full-
yröa margt um framtið þessarar
tækni. Sumir eru þó ákaflega
bjartsýnir.
Gleymdar flikur
Áðan var þess getið að upp-
réttur maður væri sveipaöur
hlýju lofti sem hans eigin iikami
frá hvirfli til ilja heföi hitaö upp.
Tveggja metra hár sivalningur
umlykur hann og er höfuðið vel
sett i miðjum vermihólknum. En
þegar náunginn hallar sér út af,
t.d til svefns, er höfuðið ekki
lengur hulið hlýjum hjúpnum.
Það tapar um 30% meiri hita en
þaö gerir, þegar maðurinn stend-
ur uppréttur.
Illt er til þessa að vita og eru
góð ráð dýr. Til allrar hamingju
þarf þó ekki lengi að leita, þvi að
forfeðurnir vissu þetta fyrir löngu
og kunnu ráðin við. — Sem fræði-
menn mæla nú með: við setjum á
okkur nátthúfu þegar við förum I
háttinn! Góðar nætur.
um. Fullvi'st er talið að armarnir
tveir innan sambandsins (sem
ekki eru þó alveg bundnir við per-
sónur Gunnars og Geirs) muni
reyna að seilast til sem mestra
áhrifa i öðrum embættum innan
stjórnarinnar. Jön Magniisson,
fráfarandi formaður SUS, hefur
lýst yfir stuðningi við Geir, —
með nokkrum semingi þó, þar eð
sumir teljahann til hins armsins,
og hyggjast Jón og hans lið, sem
hliðhollari hafa verið Gunnari og
Albert en Geir og flokkseigendun-
um, ná öðrum valdaembættum
sambandsins til sin...
® NU getum við sem kunnum að
kokka farið að kokka eins og fina
fólkið kokkar. Vaka, bókaútgáfa
Ólafs Ragnarssonar er sögð
hyggja á Utgáfu kokkabókar, þar
sem nafnkunnir borgarar leggja
til uppskriftirnar. Það er Axel
Ammendrup, blaðamaður á Visi
sem þefar uppi kokkana I bestu
eldhUsum landsins. Það verður
fróðlegur kokk-táll...
• Talsverð skálmöld er nU sögð
rikja i bæjarmálum Garðabæjar
og veruleg óánægja með stjórn
meirihluta Sjálfstæðismanna,
einnig meðal kjósenda hans. Sem
dæmi um óstjórn eru nefnd
kreppan sem Hafnarfjarðarveg-
urinn er kominn i, og lóðaUthlut-
anir sveitarfélagsins. Hefur
heyrst að i undirbúningi sé þver-
pólitiskur borgaralisti til fram-
boðs i næstu kosningum og jafn-
vel sameiginlegur listi vinstri
flokkanna...
0 Þá hefur Njála veriö filmuð,
og mátti eiginlega ekki seinna
vera. Fimmtudaginn 6. ágúst
verður frumsýnd i Háskólabiói 25
minUtna löng 16 miliimetra kvik-
mynd gerð eftir hinni klassisku
sögu. Það er Friðrik Þór Frið-
riksson ritstjóri kvikmyndablaðs-
ins m..m. sem á heiðurinn af gerð
myndarinnar, og er höfundur
hennar, en Viðar Vikingsson sá
um kvikmyndatökuna. A frum-
sýningunni, sem reyndar verður
eina opinbera sýning myndarinn-
ar, mun hljómsveitin Þeyr leika
undir.og halda siðan hljómleika á
I eftir. Að auki munu liklega fleiri
i hljómsveitir koma fram, þannig
j að frumsýningin veröur með
óvenjulegra móti. Og ef við l
þekkjum Friðrik Þór rétt þá er !
myndin það li'ka... |
9 Einkaviðtal blaðamanns
Helgarpóstsins I NEW York við
leikkonuna heimsfrægu Liv 1)11-
mann i blaöinu um næstsiðustu
helgi vakti mikla athygli, og eins
og við var að bUast veltu menn
þvi mjög fyrir sér ummælum
hennar um islenska flugmanninn
sem var fyrsta ástin hennar.
Hverskyldi þettavera? Ekki höf-
um við enn fengið svar við þvi.
Hins vegar höfum við haft spurnir
af þvi að maöur nokkur úr flug-
mannastétt hafi stundum haft orð
á þvi' á góðra vina fundum að
hann hafi eitt sinn verið með Liv
Ullmann. Æ, blessaöur láttekki-
sona! sögðu vinirnir og tóku sem
hvert ánnað fyllerismont. JU.vfst
var ég einu sinni með Liv Ull-
mann!
Eins og allir muna lagöi rik-
isstjórnin hart að lánastofnunum
jj idsins að létta vanda hUsbyggj-
ciida með þvi að fá þær til að
breyta skammtimalánum i 8 ára
verðtryggö lán. Lánastofnanir,
bankar og sparisjóðir, hafa
hrundið þessu i framkvæmd og
þar sem þetta fyrirkomulag hefur
almennt verið túlkaö þannig af
þeirra hálfu að aöeins sé um
breytingu á fyrri lánskjörum að
ræða, hafa þær ekki hirt um að
hirða nýtt lántökugjald af þessum
lánum, eins og um nýtt lán væri
aö ræöa. En rikið aftur á móti ætl-
ar greinilega ekki að missa neinn
spón Ur aski sinum, þvi að fjár-
málaráðuneytið hefur sent lána-
stofnunum erindisbréf upp á að
stimpilgjald skulitekið af þessum
lánum engu að siður. HUsbyggj-
andinn blessaðursem vill notfæra
sér löngu lánin, þarf þess vegna i
tvigang að borga stimpilgjald —
af sömu lánsfjárupphæðinni...
0 Undirtektir Luxemborgar-
manna undirforystu Josy Bartel,
samgönguráðherra við áfram-
haldandi stuðning við Atlants-
hafsflug Flugleiða voru svo já-
kvæðar, að Flugleiðir munu hafa
ákveðiö að fjölga feröum á þess-
.ari leið næsta vetur frá þvi sem
var i fyrravetur. Verða ferðirnar
fjórar i stað þriggja ifyrra. Vélar
Flugleiða hafa verið troöfullar aö
undanförnu á leiðinni New York-
Keflavik, og þéttsetnar Keflavik-
Luxemborg. Og einnig mun i bi-
gerð að fjölga ferðum á fleiri
flugleiðum...
0 llaukur Hjaltason, veitinga-
maður með meiru hefur keypt
húseign J. Þoriáksson og Norman
við SkUlagötu, eins og Helgar-
pósturinn skýrði frá á sinum
tima. NU getum við bætt við þvi,
aðHaukur mun hafa þær áætlanir
a prjónunum að nýta þetta stóra
húsnæði undir hótelrekstur og eru
þegar tilbúnar teikningar að inn-
réttingum...
0 Heyrst hefur að Björgvin
Guðmundsson hyggist ekki halda
til starfa hjá Bæjarútgerðinni
fyrr en um áramót og þá fyrst
láta af stöðu sinni i borgarráöi.
Hann er sagöur bera viö önnum i
viöskitaráðuneytinu...
Helgarpóstinum hefur borist
eftirfarandi athugasemd frá rit-
stjóra Timans með eftirfarandi
fyrirsögn:
,, Hlbúningur leiðréttur
Helgarpósturinn sýndi ritstjórn
Timans nokkurn áhuga i siðasta
tölublaði, þótt ekki sé sá áhugi af
góðvildartaginu. Blaðamanni
hefurþaraf stakri eljusemi tekist
að setja saman röö af röngum
fullyrðingum i fáeinum linum.
Þar sem að mér er vikið i klaus-
unni tel ég rétt að upplýsa, að öll
þau ummæli, sem mér eru eignuð
i þessari klausu, eru tiibúningur
frá upphafi til enda. Þætti mér
vænt um ef minni persónu yrði
framvegis sleppt við að gegna
hlutverki I skáldverkum Helgar-
póstsmanna.
Elias Snæland Jónsson,
ritstjóri.”
Helgarpósturinn getur þvi
miður ekki sleppt Eliasi Snæland
Jónssyni úr þvi hlutverki sem
hann er i. Það getur aðeins hann
sjálfur. Um „skáldverk Helgar-
píóstsmanna” þarf ekki að hafa
fleiri orð en þau, að blaðið hefur
góöar heimildir fyrir þvi aö fyrr-
nefnd klausa er rétt. Réttar
upplýsingar eru ekki skáld-
skapur. — Ritstj.