Helgarpósturinn - 18.06.1982, Blaðsíða 13

13
~&asturinh Föstudagur,
Ur heimi_ kúgunar
ogfrelsisþrár
Eitt hið furðulegasta við Kathak
er að fingerður still hans skuli
rúma hvorutveggja, að sundur-
leit og strlðandi öfl skuli ekki
sprengja af sér allt form og
leysast upp i ægilegasta ósam-
hljóm. Kannski er skýringin sú
að hann er tjáning þeirrar vit-
undar sem hefur i lifi sinu lært
að brúa bilið á milli sömu and-
stæðna og við hér vestra höfum
fram til þessa látið tortima okk-
ur.
Shovana Narayan hefur náð
þvistigi i list sinni að hún virðist
gera allt án minnstu fyrirhafn-
ar. Hún er i senn stórfenglegur
danslistarmaður og afburða lát-
bragðsleikari. Á sýningunni i
Gamla biói sýndi hún dæmi um
ýmsar tegundir Kathak, hreinar
tækniþrautir, leikdans eða
mimu, og útskýrði þess á milli á
frábærlega skýran og skil-
merkilegan hátt það sem hún
var að gera. Hún var allan tim-
ann i nánu sambandi við áhorf-
endur sem hún hreif mjög með
elskulegri og brosmildri fram-
komu. Eins og hún sagði sjálf
veitti hún manni aðeins ofurlitla
innsýn inn i þessa auðugu list,
en það sem hún sýndi var engu
að siður nægileg visbending um
að Kathak er annað og meira en
glæsilegur forngripur og að
hann hefur veitt ýmsum nýrri
straumum viðtöku. Það atriði
sýningarinnar sem hreif mig
einna mest var t.d. rómantiskur
dans byggður á ástakveðskap á
Urdu frá siðustu öld, mimiskur
dans sem við undirleik seiðandi
tóna tjáði ólikar kenndir ástar-
innar: gleði og þrá, angist og
trega.
Það eru engin ný sannindi að
fornfræg list Austurlanda búi
yfir töfrum sem okkar list
skortir eða á amk. i mjög tak-
mörkuðum mæli. Hún viður-
kennir ekki gráma hversdags-
leikans, heldur tekurmann með
sér inn i heim ljóða og ævintýra
þar sem það eitt er sagt sem
máli skiptir. Maður fer glaður
og á einhvern hátt endurnýjaður
af fundi við slika list og trúir i
svip þeirri fornu speki að leik-
listin geti þrátt fyrir allt göfgað
sálina og gert manninn betri.
Hafi Shovana Narayan þökk
fyrir komuna!
Listahátið i Reykjavik 1982.
Rajatabla leikflokkurinn frá
Venezuela:
Bolívar eftir José Antonio Rial
með tónlist eftir Juan Carlos
Núnez i leikstjórn Carlos Gim-
énez.
Og
Senor presidente (Forseti lýö-
veldisins) byggt á sögu eftir
Miguel Angel Asturias. Leik-
stjóri Carlos Giménez.
Rajatabla leikflokkurinn er
kominn hingað alla leið frá
Venezuela i Suður-Ameriku.
Mér skilst að þar sé hann ein-
hverskonar frjáls leikhópur i
tengslum við eða á snærum
Þjóðleikhússins I Caracas, höf-
uðborgar Venezuela. Þessi
flokkur kvað vera frægur mjög
og rómaður um meginland Suð-
ur-Ameriku, þar sem hann hef-
ur ferðast vitt og breitt. Þó
grunar mig að hann eigi ekki
allsstaðar þar um slóðir uppá
pallborðið hjá valdhöfum, þvi ef
marka má þær tvær sýningar
sem hér voru bornar fyrir
áhorfendur þá er það stefna
leikflokksins aö draga skýrt
fram allar hliöar á stjórnarfari
og andrúmslofti sem rikir I rikj-
um Suður-Ameriku, og þá eink-
um þar sem fasiskar stjórnir
eru við völd. Rajatabla leik-
flokkurinn hefur einnig á und-
anförnum árum efnt til leik-
feröa til Evrópu og hvarvetna
getið sér gott orð.
Sagan sýnir okkur að oft er
það svo að á menningarsvæðum
þar sem þjóðfélagsleg ólga er
mikil leysist úr læðingi listrænn
sköpunarkraftur sem iðulega
dugar til þess að skapa listaverk
sem skara langt fram úr flestu
þvi sem annars staðar er ógert.
A okkar dögum er Suöur-Am-
erika slíkt svæði. Þar hafa til
dæmis verið skapaðar einhverj-
ar eftirtektarverðustu bók-
menntir þessarar aldar sem viö
erum svo lánsöm aö hafa fengið
smjörþefinn af í nokkrum frá-
bærum þýðingum.
Það á þvi ekki að þurfa að
koma manni á óvart að leiklist
þar i álfu búi yfir seiðmögnuð-
um kyngikrafti þar sem hún fær
á annaö borð aö blómgast.
Þó aö spænskukunnátta sé
ekki uppá marga fiska, þá þyrfti
bæöi heyrnarlausan og blindan
mann til þess að hrifast ekki
með á þeim tveimur sýningum
Rajatabla-flokksins sem okkur
var boðið uppá af Listahátið.
Bolívar
Leikritiö Bolívar hefur tvær
viddir i tima og rúmi. í fangelsi
i fasisku riki eiga fangarnir að
halda uppá hátið tengda frelsis-
hetjunni Simon Bolívar með þvi
að flytja leikrit sem segir frá
slðustu ævidögum hetjunnar.
Þar er hann að gera upp við for-
tiö sina og rifjuð eru upp atvik
úr ferli hans. En það fer svo að
leikararnir (fangarnir) halda
ekki aðskildu veruleika leikrits-
ins og þeim veruleika sem þau
lifa sjálf I. Þannig blandast
JVJ
á Listahátíð
skáldsins ýmist með eða án
bands. Sama er að segja um
hljóöfæraleikara. Afrisku áköll-
in beinast ýmist til Allah, Jesú,
náttúruvætta eða bara elskunn-
ar sinnar, en á móti kemur frá
okkur katólskur rétttrúnaður,
þótt stillinn teygist allt frá greg-
oriönskum söng til djassættaðs
rokks. Niðurstaðan er auðvitað
sú, að trúarþörf og tónlistar-
ástriða mannsins er I eðli sinu
ein og hin sama alltaf og
allstaðar, mismunur er yfir-
borðslegur og kenningakerfi
snúast um smámuni.
Það má endalaust deila um,
hvernig til tekst að blanda
þessu, en meginatriöiö hér og nú
er að þetta var bráðskemmti-
legt, hressilegt og á köflum hrif-
andi. Signý Sæmundsdóttir
(einn ungliðinn enn) söng mið-
lungsgott Faöir vor af þeim
hamslausa innileika, sem við á,
þegar leikið er i anda hinnar
náttúrlegu kristni, sem oft er
svo auðkennandi fyrir óbreytta
Afrikubúa og birtist einnig skýrt
i amerisku negrasálmunum.
Svo var einsog hún kæmi beint
frá mjöltunum. Þannig er hægt
aö imynda sér frumkristnina.
Sjálfur átti ég þess kost fyrir
nokkru að dveljast smátima
suður i miðri Afriku. Meöferð
þeirra á evrópskri kirkjutónlist
er i ágætu jafnvægi við þvilikar
tilraunir af okkar hálfu. En hjá
þeim er hún sjálfsögð og virðist
ekki krefjast mikilia heilabrota.
Kátt i hárri höll
A mánudagskvöldið voru svo
tónleikar þeir I Laugardalshöll,
sem komu i staö hinna fortöp-
uöu meö James Galway, sem i
krakkaleik braut eitt rif úr sinni
siöu, ef þá ekki lika viðbein og
miðhandarbein. Abyrgðarlaust
athæfi — og eiga að fara til Is-
lands. Stjórnandinn var þó hinn
sami, David Measham, sem
virðist einn af þessum bresku
góðlátlegu grinistum, sem eru
einna fjölmennastir þar og hér
og i Danmörku.
Þaö var byrjað á forleik Ross-
inisað Kjóanum.sem ég held sé
einfaldari þýðing en Þjófótti
skjórinn, og var auövitað upp-
lifgandi einsog allt annað frá
þeim safarika manni. Einnig
var spiluð sinfónia nr. 44 eftir
Haydn afmælisbarn. Um hann
má svipað segja og Rossini, og
hér sem endranær hefur hann
gætt þess að hafa lokaþáttinn
fjörugan til að freista þess að
vekja hirðpakkið, sem einatt
var farið að dotta undir Ad-
agio-kaflanum eftir át og
drykkju kvöldveröarins. Ekki
veit ég, hvort það var I viröing-
arskyni við Haydn, að Davið
notaði ekki tónsprota viö sin-
fóniuna hans, en þaö var a.m.k.
mjög við hæfi. Tónsprotar voru
nefnilega allsekki komnir til
sögunnar á dögum Haydns. Dá-
dýrasvitan eftir Francis Poul-
encrak lestina, og það var fal-
leg slaufa.
Ivo Pogorelitsj — hinn nýi
Múhameð Ali pianóleiks-
ins.
En áður hafði þó trompinu
verið spilaö út, uppbótinni fyrir
James Galway, hinum nýja
Múhameð Ali pianóleiksins,
jafnaldra Signýjar áðurnefndr-
ar, Júgóslavanum Ivo Pogorel-
itsj. Og þaö er með hann einsog
Ali, að hvernig sem hann lætur
utan sviðs, þá er hann snill-
ingur, þegar komið er i hring-
inn. Ekki skil ég af hverju dóm-
nefndin i Varsjá fór að æsa sig
útaf túlkun hans á pianókonsert
Chopins I f-moll, sem hann lék
okkur. Þetta er ósköp penn pilt-
ur og spilar I rauninni ósköp
pent, en aö visu með þónokkurri
sérlund, sem sennilega er ein-
mitt I anda uppreisnarmannsins
og eldhugans draumlynda,
Chopins. En þetta er nú ástmög-
ur pólsku þjóöarinnar, og þar
kunna sumir aö vera ofurvið-
kvæmir fyrir hefðarlausri túlk-
un likt og til munu þeir okkar á
meöal, sem telja allt misþyrm-
ingu á Jónasi Hallgrimssyni,
nema sinn eigin smekk.
En um tiltektir Ivos þessa hjá
og frá slaghörpunni mætti með
nokkrum hugarsnúningi viöhafa
orö Jóns lærða um Staðar-
hóls-Pál, að hann „var ofbjóð-
anlegur i orðum og lét fátt
ótalað, allra manna ófalskast-
ur.”
saman hugmyndir Bolívars um
frelsi og réttlæti og von fang-
anna um það sama I heiftúðugri
andstöðu við fulltrúa yfirvald-
anna, fangaveröina.
Þessi blanda tima og rúms og
andstæöurnar sem teflt er fram
er magnað upp með frábærum
leik og frumlegri og mjög lif-
andi sviðsetningu. Einnig er i
þessu verki notuö mikil tónlist,
sem ekki var siður áhrifamikil.
Forseti lýðveldisins
Leikritiö Forseti lýðveldisins
er byggt á samnefndri bók eftir
Miguel Angel Asturias sem út
kom hér á landi áriö 1964 hjá
Máli og menningu I þýðingu
Hannesar Sigfússonar. Leikur-
inn er ekki eiginleg leikgerð
sögunnar heldur er byggt á
henni þannig að meginatriði at-
buröarásar og helstu persónur
eru úr sögunni.
Verkið fjallar um vald og
spillingu i Suöur-Amerikuriki.
Sýnt er hvernig valdhafarnir
beita öllum kúgunarráðum til
þess að halda fólkinu i ótta og
undirgefni.
Hér er ekki ástæða til þess að
rekja söguna frekar, en hitt er
vist að I leikverkinu tekst að
skapa magnaö andrúmsloft sem
heldur áhorfanda föngnum út
alla sýninguna.
Þaö er athyglisvert i báðum
þessum sýningum hvernig ytri
rammi sviðsins er sprengdur og
atriðin sem gerast eiga á mis-
munandi stöðum eru látin renna
hvert inn i annað. Þetta gerir
það að verkum að aldrei veröur
lát á þeirri spennu sem stig-
magnast út alla sýninguna.
Það eru greinilega margir
frábærir leikarar I þessum leik-
flokki. Bæði þeir og leikstjórinn
leyfa sér að ganga heldur lengra
i þvi að blanda saman raunsæj-
um og ýktum leik en maöur á að
venjast. Þessi aðferð heppnast
mjög vel i báöum sýningunum,
en er áreiðanlega mjög vand-
meðfarin.
Þaö er leiklistarlegur stórviö-
buröur að fá Rajatablaleik-
flokkinn til að sýna hér á landi.
Vert er að þakka stjórnendum
Listahátiðar sérstaklega fyrir
og með fylgir sú ósk að islenskir
leikhúsmenn megi eitthvað af
læra.
G.Ast.
' Efnisskrá: ^
Beethoven: Leonóra forleikur nr. 3
Mozart: Aria Leporellos úr óperunni
Don Giovanni
Verdi: Forleikur að óperunni Vald örlaganna
Recitativ og ariur Bankós úr II. þætti óperunnar
Macbeth
Söngur Filippusar II. úr óperunni Don Carlos
Hlé
Glinka: Atriði og aria úr óperunni Lif keisarans
Tsjaikovsky: Rómeó og Júlía
Mussorgsky: Dauði Boris keisara úr óperunni
Boris Godunov
Laugardalshöll sunnudaginn 20. júni
kl. 17.00.
Miðasala í Gimli við Lækjargötu
14.00-19.20 daglega.Sími 29055
Konungur bassasöngvaranna
BORIS CHRISTOFF
með Sinfóníuhljómsveit Islands
stjórnandi
GILBERT LEVINE
Listahátið 1982