Helgarpósturinn - 09.07.1982, Blaðsíða 14

14
F.ös.tudagur 9. júIí j982
JHeh
Jielgai-—
.postUririn
Reykjavíkur
júlfdjass
Þaö veröur nóg af djassi í
Reykjavik i júli. Fyrir utan
ágætan innlendan djass af hefö-
bundnari geröinni munu tveir af
þekktari meisturum nýdjassins
svarta leika á tónleikum i Fé-
lagsstofnun stúdenta. Þann 15.
júli verður trió trompetleikar-
ans Leo Smith þar á ferö og
þann 29. jUli verður einn af
máttarstólpum Art Ensemble of
Chicago meö tönleika i Félags-
stofnun. Sá er enginn annar en
saxafónsnillingurinn Roscoe
Mitchell. Þaö hugsa ábyggilega
margir sór gott til glóðarinnar
aö endurnýja kynnin frá þvi I
Broadway I april.
Nýdjassinn hefur veriö ágæt-
le'ga kynntur í Reykjavik hin
siöari ár og af þeim sem hafa
sótt okkur heim má nefna
hljómsveitir ss. George Adams-
Don Pullen kvartettínn og The
Art Ensemble of Chicago og ein-
leikara einsog John Tichai, Ted
Daniel, Evan Parker og Peter
Brötsman.
Nú verður boöið uppa hvoru-
tveggja: hljómsveitartónleika
hjá Leo Smith og einleikstón-
leika hjá Roscoe Mitchell.
Roscoe
Roscoe er einn af forvigis-
mönnum blásaraeinleikstón-
leika i djassi. Hann er óhemju-
fær blásari og spannar safn
hans alla saxafóna frá kontra-
bassa uppi sópranió svo og
klarinettur allskonar og flautur,
fagott og blistrur og pipur. Hvað
af safninu hann veröur meö i ís-
landsfarangrinum veit óg ekki
en óefaö veröur spennandi aö
hlusta á tónsköpunina.
Smith
Margir vilja telja Leo Smith I
hópi hinna frumlegustu tromp-
etleikara nýdjassins og eitt er
vlst aö hann fer ekki troðnar
slóöir. Hann er ári yngri en
Roscoe, fæddur í Mississippi ár-
iö 1941. Þar ólst hann upp viö
blús og enn meiri blús, íék I
blúsböndum um tima en hugur-
inn hneigöist aö annarri tónlist
og i gegnum Roscoe komst hann
i kynni viö AACM (Samtök
skapandi tónlistar). Hann lék
þar meö mörgum.. ma. Anthony
Braxton. Hann hefur unniö vlöa
i Bandarikjunum og Evrópu og
gefiö út margar hljómplötur. SU
þekktasta er vafali'tiö skifan
sem ECM gaf Ut: Divine Love,
og hefur hUn fengist i hljóm-
plötuverslunum hér. Þetta er
ein ljUfasta nýdjassskifa sem ég
hef heyrt og ljóðræn meö af-
brigöum.
Leo Smith leitar vlöa fanga og
spuninn (improvfsasjónin) er
honum hugstæöur: ,,Aö spinna
eraöskapa tónlistina um leiö og
hún er leikin, hvort sem ákveðið
stef er þróaö eöa unniö úr
rýþma eöa tónabyggingu. Tær-
astur er spuninn þegar ekkert af
þessu er lagt til grundvallar
heldur skapaö á augnablikinu úr
eigin Imyndun. Þögn, tónar og
rýþmi samofin I það sem
aldrei hefur heyrst áður og mun
aldrei heyrast aftur.”
Þaö verður spennandi að
hlusta á Leo og félaga hans i Fé-
lagsstofnun á fimmíudags-
kvöldið 15. júll. Meö honum
leika Bobby Naughton á vibra-
fón og Dwight Andrews á saxa-
fón. Allir taka svo til hendinni
við margvislegan slagverks-
leik einsog piltarnir i Art En-
semble gerðu. Forsala að-
göngumiða á Smith & Mitchell
verða i Gramminu, Vesturgötu
53b, simi: 12040.
Grétarsson
A fimmtudagskvöldið I siö-
ustu viku lék trió þeirra Friö-
riks Karlssonar og Tómasar R.
Einarssonar I stúdentakjallar-
anum. Þeir hafa leikið þar oft
áður meö ýmsum trommurum
en i þetta skipti var trommarinn
dálitiö sérstakur. Viö höföum
frétt ýmislegt af honum siöustu
ár en ekkert heyrt. Pétur Grét-
arsson er kominn heim I fri eftir
rúmlega tveggja ára nám I
trommuleik viö Bef& ley og svo
sannarlega hefur hann mikið
lært. Gamli tréhesturinn horf-
inn og lipurt leikandi sveifluljón
komiö Ihans staö. Sólóar Péturs
voru melódiskir og hugmynda-
rikir og lausir við tæknilegt
stripptis án takmarks og til-
gangs. Aö þvi leyti minnti hann
á nafna sinn östlund. Pétur
veröur hér i sumar og aö sjálf-
sögöu veit maöur minnst um
hæfni hans eftir aö hafa hlustaö
á eitt kvölddjamm,en þaö lofaði
góöu.
Þaö veröur nóg aö gera I
djassinum viö Hringbraut i júli
og djassgeggjarar geta þar nært
bæði likama og sál.
Á sunnudagskvöldið kemur
leika þeir Pétur, Tómas og
Friðrik i siðasta skipti i Stúd-
entakjallaranum.
Karlmennskuvígsla
Jón Dan:
Viðjar — þættir úr þroskasögu
drengs.
Skáldsaga
156 bls.
Bókaklúbbur Arnar og Örlygs
1982
Viðjar eru sjöunda skáldsaga
Jóns Dan. Framan af var nokk-
uö langt á milli sagna hans en
hin siðari ár hafa þær komiö ör-
ar og siöastliöin þrjú ár hefur
hann sent frá sér bók á hverju
ári. Þær eru aö vfsu misjafnar
aö stærð og gæöum, en engu aö
siöur lýsir þetta fremur óvenju-
legri athafnasemi á ritvellinum.
Af seinni sögum Jóns finnst
mér Stjörnuglópar (1980) bera
af og sver hún sig töluvert i ætt
viö Atburöina á Stapa (1973)
sem einnig er einkar athyglis-
verö saga. Báöar þessar sögur
eiga þaö sameiginlegt aö per-
sónur þeirra og atburöir eru
ekki takmörkuö viö umgerö
heföþundins raunveruleika,
heldur leita útfyrir hann, um
leiö og ræturnar eru djúpar og
fast bundnar honum.
1 siðustu tveimur sögum sln-
um leitar Jón á önnur miö og nú
eru þaö unglingar sem eru viö-
fangsefni hans og eru þeim sög-
um settar strangar raunsæis-
skoröur. ÍSpellvirki sem kom Ut
i fyrra er fjallaö um unglinga-
afbrot en i nýju bókinni eru
breytingar gelgjuskeiösins við-
fangsefnið.
Ágúst er aöalpersóna sögunn-
ar. Hann er á fjórtánda ári og
lendir I þeim ósköpum aö veröa
kynþroska heldur fyrr en jafn-
aldrar hans og skólabræöur.
Breytingin sem hann finnur á
sér, bæöi hiö innra og ytra,veld-
ur honum miklum heilabrotum
og sárri angist. Hann veit hrein-
lega ekkert hvaö um er aö vera,
finnst hann vera i hæsta máta ó-
eölilegur og gott ef hann er ekki
aö breytast i górillu.
Agúst er alinn upp hjá móöur
sinni, sem var um þritugt þegar
hún eignaöist hann og tengsl
hans við fööurfjölskylduna eru
þrungin einhverri spennu sem
hann botnar litið I, en skýrist
undir sögulok. Faöirinn er á
ööru landshorni. Sögusviðiö er
þorp einhversstaðar viö sjávar-
slöuna sunnanlands.
Sagan skiptist I tvo hluta. 1
fyrrihlutanum býr Agúst hjá
móöur sinni. Þar er lýst helstu
persónum sem viö sögu koma og
viröist þar vera ýmisskonar
spenna undir niöri sem margt er
gefiö i skyn um án þess að frek-
ar sé fariö út I þá sálma. Aö öðru
leyti er mest fjallað um hugará-
stand og hugrenningar Agústs
og hvernig hann einangrast frá
fyrri félögum slnum.
1 seinnihlutanum er móðir
Ágústs flutt noröur i land og
varö aö ráöi aö AgUst yröi eftir I
þorpinu til vors, lyki skólanum
og fermdist. Hann er vistaöur
hjá Rósu, ungri ekkju og vin-
konu móðurinnar, en hjá henni
haföi Agúst verið um ti'ma fyrir
fáum árum og lék hún stórt
hlutverk i draumförum hans.
En fóstur Agústs hjá Rósu
þróast brátt yfir i annarskonar
samband. Hún skilur þau til-
finningalegu vandamál sem
hann á viö aö striða og tekur til
sinna ráöa og leysir hann undan
þeim viöjum sem fjötra huga
hans. Breytir honum úr dreng i
fullorðinn mann eins og þaö er
kallaö. Þegar umhverfinu verö-
ur ljóst hvaö um er aö vera
bregst þaö aö sjálfsögöu illa viö
og kemur þá um leiö fram
margvislegur mannlegur
breyskleiki, sem upplýsir og
skýrir margt um forsögu per-
sónanna og þá undarlegu
spennu sem lá I loftinu.
Þessi frásagnarflétta er mjög
haganlega gerö hjá höfundi.
Hann byggir upp spennu sem á
fyrst og fremst rætur I breysk-
leika þeirra fullorönu persóna
sem viö sögu koma. Jafnframt
Viðjar Jóns Dan — „haganlega
gerð frásagnarflétta og lifandi
persónusköpun”.
er lýsing höfundar á tilfinninga-
lifi Agústs trúveröug og vel gerð
þó finna megi bresti i forsend-
um hennar. Hliöarpersónur eru
dregnar skýrum dráttum og
krydda þær söguna verulega.
Þaö er engin ný saga aö
breytingar gelgjuskeiðsins
valdi unglingum hugarróti og
skapi margvislegar vangavelt-
ur um tilveru þeirra. Asæknar
eru til dæmis spurningar um
hvort þau séu eölileg eöa ekki.
Hvernig þau eru miðaö viö jafn-
aldrana og þá er eitt höfuö-
vandamál ef viðkomandi sker
sig úr á einhvern hátt.
öllu þessu lýsir Jón Dan á
býsna trúveröugan hátt. Hins-
vegar held ég aö fullkomin fá-
fræöi Agústs um kynferöismál
sé fremur veikur hlekkur i per-
sónusköpun hans. Það aö hann
elst upp meö móöur sinni og aö
tengsl þeirra eru fremur stirö
nægir ekki til aö þessi fáfræöi sé
skýrö.
En þarna getur einnig veriö
svolítil spurning um tlma, þ.e.
hvenær sagan á að gerast, en
það er nokkuð óljóst. Sumpart
virðist sagan eiga aö gerast i
eöa nærri nútimanum. Til þess
bendir ýmislegt i' umhverfinu,
tæknileg fyrirbæri o.þ.h. og
einnig ýmis oröatiltæki ungling-
anna. En að ööru leyti viröist
timi sögunnar vera fyrir nokkr-
um áratugum. Málfar ungling-
anna er ekki nútimalegt, nema
aö fyrir koma ýmsir frasar sem
veröa stilbrjótar og yfirbragö
þorpsins og andrúmsloft bendir
ekki til nútimans. Þessi misvis-
un er að mi'nu áliti megingalli
sögunnar. Heföi sagan bersýni-
lega átt aö gerast fyrir nokkr-
um áratugum þegar kynferöis-
mál voru helst ekki rædd nema i
skúmaskotum væri fáfræði að-
alpersónunnar e.t.v. skiljan-
legri. En þar sem þetta er svo
mikið grundvallaratriöi i sög-
unni heföi þurft aö búa traustar
um hnútana.
Meginstyrkur sögunnar er
eins og áöur er sagt haganlega
gerð frásagnarflétta og lifandi
persónusköpun. Samband
Ágústs og Rósu er gert eðlilegt
og sjálfsagt, jafnvel fallegt, ein-
mitt vegna þess að það á rætur I
persónugerö og tilfinningalegu
ástandi þeirra beggja. Höfund-
ur gerir sér mikiö far um aö
lýsa sálarástandi og tilfinning-
um persóna sinna og á þaö ekki
aðeins við um aðalpersónurnar
heldur einnig um aðrar persón-
ur, sem sumarhverjar veröa
einkar eftirminnilegar. Þaö er
safarikt og breyskt fólk sem
gengur fram á siöunum i þess-
ari bók Jóns Dan. G.Ast.