Helgarpósturinn - 09.07.1982, Blaðsíða 21

-fík%t,,rinn- Föstudagur 9. júli 1982
21
öðru sjónvarpi, en þvi, sem einkarétt hefur
til slikrar starfsemi. Myndbandanefndin
giskaöi i sinni skýrslu til menntamálaráð-
herra á að á höfuðborgarsvæðinu væru
55—70 myndbandakerfi og um allt land eru i
nær hverju plássi eitt kerfi eöa fleiri. I
Hafnarfirði eru menn með hugmyndir um
að tengja saman allan bæinn — og við bygg-
ingu Hvammahverfis létu bæjaryfirvöld
leggja sérstakan kapal i jörðu — kapal, sem
biður eftir myndum og tónlist um sig og til
neytenda. Giskað er á, að daglega séu
leigðar út 1500—2000 spólur i Reykjavik
einni. Vídeóæðið er i algleymingi. Ekki sist
ijUli.
Og það er ekkert útlit fyrir að lát sé á.
„Það stefnir i að videó verði næsta heim-
ilistæki”, segir Steinar Berg. „Þetta er
hentugur miðill til þess og á eftir að nýtast
enn betur. Ég hef engar áhyggjur af þvi að
vídeó verði forheimskandi — ég hef trú á að
mannskepnan læri að nota þetta fyrir-
bæri.”
saman. Þegar maöur horfir lengra fram i
timann þá held ég að það sé óhjákvæmilegt
að kaplar fari viðar i jörð. Þegar kaplar eru
komnir er ekkert þvi til fyrirstöðu að flytja
bæði sjónvarp rikisins og annað efni inn á
heimilin með betri mynd og hljóðgæðum,
en við búum við i dag. Og þegar gervihnett-
irnir ná hingað verða settir upp skermar.
Það er timabundið ástand, að Póstur og
simi hafi þetta tangarhald á gervihnettin-
um OTS”.
Kerfin eru til —
notum þau!
Og framtiðarsýnin? Jónas, Steinar Berg
og fleiri sjá hana fyrir sér á svipaðan hátt:
tölvur og videó fara að gegna æ „ábyrgðar-
meira” hlutverki i samskiptum manna.
„Tölvan á heimilinu á eftir að hafa allt i sér
og fólk getur valiö hvað sem er til skemmt-
kvikmyndahúsanna. Framsýnarmaðurinn
Björn Vignir Sigurpálsson, ritstjóri á HP,
bendir á, að myndabandamálin bæði er-
lendis oghérheima séu „auðvitað hreinasti
frumskógur, og þvi allt annað en auðvelt að
átta sig á stefnum i þvi myrkviði. Það er
ekki nóg með að á neytendamarkaði berjist
3—4 kerfi myndsegulbanda innbyrðis held-
ur geta þau átt i samkeppni við tvær teg-
undir mynddiska (einskonar grammifón-
plata, mynd á plötu i stað spólu). Tækniþró-
unin er svo ör aö það er nánast útilokað að
spá um hvað verður ofan á. Einhvernveg-
inn hef ég það þó á tilfinningunni, að mynd-
böndin hafi betur i þessari baráttu vegna
þess að notagildi þeirra er viðfeðmara en
disksins.”
Björn Vignir er einn sjö manna, sem
stofnaö hefur fyrirtækið Framsýn. Hlut-
verk þess er að búa til skemmti- og fræðslu-
þætti, ýmist fyrir fyrirtæki, einstaklinga
eða stofnanir. Framsýn er svo að hluta til i
Lagabreytingar
væntanlegar
En hvað svo? Ingvar Giálason mennta-
málaráðherra biður eftir að myndbanda-
nefnd og útvarpslaganefnd skili áliti. Eins
og kom fram hjá Markúsi Einarssyni að
framan skilar útvarpslaganefnd yfirgrips-
miklum tillögum sinum meö haustinu. Dr.
Gaukur Jörundsson, formaður mynd-
bandanefndar, sagði nefndina eiga eftir að
skila lokaskýrslu til menntamálaráðherra
sem ætti að ákveða lifdaga nefndarinnar.
Meginniðurstöðurnar væru i áfangaskýrsl-
unni frá i desember. „Þetta er mjög vand-
meðfarið,” sagði dr. Gaukur, „hvort og
hvenær og hvernig á að nýta þessa tækni.
Það er augljóst að það þarf að gera ýmsar
lagabreytingar, eins og viö leggjumreyndar
til. En það er ráðherra og ráðuneytis að
ákveða aðgerðir.”
TOALL
COUNTERFEITERS
AND PIRATES!
NOTICE: On May 24,1982, Prcsident Reagan signcd into
law the Piracy and Counterfciting Amcndmcnt Act of
1982. This ncw law is designed TO PUT YOU OUT OF
BUSINESS AND INTOJAU.. Your illegal activities are now
felonies under Fedcral Law and for your first offensc
YOU CAN BF. PENALIZED UP TO 5 YEARS IN FEDERAL
PRISON OR UP TO $250,000 IN FINIiS OR BOTH. Wc
heartily applaud tltis decisive action by Congress and
the President and look forward to seelng you—flrst in
court and thcn In jail.
A Publit Scrvicc Announccmcnt sponsorcd jointly by thc
Recording Industry Association of America, Inc. and Billboard
Billboard
Bandarisk stjórnvöld hafa hert mjög baráttuna gegn ólöglegri
notkun hljóð- og myndbanda. Þessi auglýsing hefur aö undanförnu
birst i tónlistar- og sjónvarpsblöðum vestra. Texti auglýsingarinnar
er þessi I lauslegri snörun: Til allra falsara og sjóræningja! AT-
HUGIÐ5 24. mai 1982 staðfesti Reagan forseti lög um falsanir og
réttarstuld. Þessum nýju lögum er ætlað aö koma ykkur á hausinn
og i tugthús. Ólögleg iðja ykkar er nú refsivert brot samkvæmt al-
rikislögum. Fyrir fyrsta brot er hægt að dæma ykkur til fimm ára
fangelsisvistar, eða i 25 þúsund dala sekt eöa hvort tveggja. Við
fögnum þessari lagasetningu þingsins og forsetans og hlökkum til
aðsjá ykkur — fyrst fyrir rétti ogsvoí fangelsi.
Tólf rásir um
w
Breiðholt og Arbæ
JónasKristjánsson, ritstjóri D&V og einn
eigendaVÍcleósón hefúrekki sftur trú á fram-
tiðarmöguleikum myndbandanna: „Það
stefnir i að fólk. noti videó eins og kvik-
myndirnar áður — og geri það inni á heim-
ilunum. Þetta er einfaldari og heppilegri
tækni til þess. Það getur enginn ákveðiö
hvort þetta er gotteða vont —þaðgerist.”
Þaö er einkum kapalsjónvarp, sem Jónas
Kristjánsson og félagar hans i Vídeósón
hafa áhuga á. „Kapalsjónvarp á eftir að
hafa sinn gang hér eins og annars staðar,
þróunin leiðir i ljós hver niöurstaðan verð-
ur, ekkert annað fær þar um ráðið. Þetta er
útbreitt i Bandarikjunum og er að fara i
gang i Evrópu. Byrjunin er alls staðar sú
sama, menn byrja á að sýna biómyndir og
iþróttir, þaðsem er vinsælastog auðveldast
aðselja, en svo bætist meira viö. Svo er þaö
meðýmsumótihvernig þetta er rekið, ann-
að hvort með auglýsingum eða áskriftum
eða hvorutveggja.
Það er ágætt dæmi um þetta i Helsinki i
Finnlandi, þar sem við höfum helst fylgst
með,” segir Jónas Kristjánsson. „Þar er i
gangi kapalsjónvarp með nokkrar rásir.
Þeir sýna rikissjónvarpið ókeypis á
tveimur rásum, sjónvarp frá Eistlandi og
svo enn ein rás frá gervihnetti, auglýsinga-
rás og svo rás með blönduðu efni fyrir
áskrifendur. Fólk borgar bara fyrir eina og
færhinarókeypis.”
Jónas segir að Videóson sé með svipaðar
hugmyndir á prjónunum. „Kapiar sem nú
eru lagðir — og oft i mjög góðu samstarfi
við borgaryfirvöld — eru með allt að tólf
rásum. Við höfum keypt þrjá áfanga af
fimm frá Turku i Finnlandi, þ.e. tækni-
búnaðinn frá Finnum og svo kapal frá
Heimilistækjum. Breiðholtið hefur verið
tölvureiknað i þessu skyni og þar er verið
að leggja tólf rása kapal. Arbæjarhverfið
er reyndar lika i þessari mynd, þvi þessi 13
kerfi, sem við erum með núna, eru óheppi-
leg og verið er að reyna að tengja þetta
unar, fróðleiks og upplýsinga”, segir Stein-
ar Berg.
,,I framtiöinni sé ég menn fyrir mér
hamra inn óskir sinar á heimilistölvu sem
tengd er inn á stærra kapalsjónvarps-
kerfi”, segir Jónas Kristjánsson. „Með þvi
móti getur fólki framtiðinni verslað.skipt við
banka, spurt um laus sæti i ferðum, veörið,
verðið á púrtvini frá 1928, (eins og t.d. i
Bretlandi) og hverju einu, er fólki dettur i
hug. Þetta er hluti rafeindabyltingarinnar.
Það verður hægt að gera nánast allt án þess
að hreyfa sig. Likamlegar samgöngur eiga
eftir að verða miklu minna nauösynlegar
; en i dag. Það verður þvi, i ljósi þessarar
. þróunar, sem ég held að sé óumflýjanleg,
að setja lög til að staöfesta lögmæti kapal-
stjónvarps”.
Og Steinar Berg segir: „Kapalkerfin eru
til og fólk vill að þau séu notuð.”
Snældu- og diskastrið
Göttog vel. Enhvaðáaðskoða? 1 skýrslu
myndbandanefndar er kafli um efni á
myndböndum:
„Það gefur auga leið, aö efni á mynd-
böndum sem notuð eru til sýningar hér á
landi, er af hinu margvislegasta tagi. Sú
tækni, sem hér er fyrir hendi, gerir mönn-
um kleift að taka efni eftir sjónvarpi og eig-
ið efni með sérstökum myndavélum... Þá
hafa leigusölur myndbanda margs konar
efni á boðstólum. Yfirgnæfandi hluti alls
þessa efnis er hins vegar kvikmyndir,
gamlar og nýjar, og hvers konar skemmti-
efni, sem venjulegt er að telja af léttara
taginu. Ýmis dæmi eru um efni, sem kvik-
myndahúsum er óheimilt að sýna börnum
innan tiltekinna aldursmarka. Löglausar
klám- og ofbeldismyndir eru ekki óþekkt-
ar.”
Það eru ekki beinlinis klám- og ofbeldis-
myndir islenskar, sem nú eru komnar út á
myndböndum. Það er kvikmyndin Punkt-
ur, punktur, og 79af stöðinni. Og svo komu í
vikunni út tveir skemmtiþættir, alislenskir,
sem fyrirtækin Framsýn og Ismynd hafa
gert i 60 eintökum og selt Myndbandaleigu
eigu sömu aðila, og Ismyndar — en tsmynd
á tækin. Tæki, sem eru af háum gæöaflokki.
Réttinum margskipt
„Það er nauðsynlegt að skapa myndkerf-
unum lagalegan grundvöll hið fyrsta,”
segir Björn Vignir. „Og það er nauðsynlegt
við dagskrármótun kerfanna aö viöhafðar
séu almennar reglur um hlutfallsskiptingu
fræðslu- og skemmtiefnis, innlends og er-
lends efnis og auglýsinga, þvi að á þann
hátt einan geta þessi kerfi orðiö þokkalegur
atvinnuvegur. Möguleikar myndbandanna
eru nánast óþrjótandi, ég tala nú ekki um á
mennta- og fræðslusviðinu. Þar dreymir
okkur um að fá að taka til hendinni.”
Framsýn/lsmynd segist vilja varast að
fara inn á brautir þar sem eitthvað vafa-
samt gæti verið á feröum. Þannig muni
fyrirtækið ekki eiga frumkvæði að þátta-
gerð fyrir vidókerfin á meðan réttarstaða
þeirra væri jafn óljós og nú er. A meðan
geti Framsýn, sem starfaöi með lista-
mönnum i verulegum mæli og tæki að sér
að gæta hagsmuna þeirra, svo sem höf-
undarréttar, ekki att slikt fordæmi. Fyrir-
tækið sé hins vegar verktakafyrirtæki og
geti tekið að sér verkefni sem slikt.
Þar er enn komið að hagsmunum. Veru-
legur þáttur i þessum „frumskógi” eru
réttinda- og hagsmunamál. Mjög margir
aðilar eiga hagsmuna að gæta gagnvart
hverri einstakri myndsnældu. Og ekki auð-
veldar það máliö, að mjög margvisleg rétt-
indi geta fylgt hverri og einni spólu. Hún
geturverið seld einum aðila til að leigja út
og öðrum til að sýna i lokuðu myndbanda-
kerfi. Sá þriðji kaupir sér átekna snældu til
aö eiga i myndbandasafninu sinu. Og svo
getur einn réttur verið háður öðrum, það
má t.d. ekki sýna myndina i húskerfi fyrr
en hún hefur verið i tvo mánuði á mynd-
bandaleigunum eða þá að ekki má sýna
hana i sjónvarpi fyrr en eftir að einhverjar
aðrar spólur hafa lokið tiltekinni hring-
ferö.”
Dr. Gaukur sagði stærsta vandann á
borði útvarpslaganefndar. Það hefði mest
að segja fyrir framvindu þessara mála
hvaða tillögur kæmu þaðan. „Þaö er ekki
þaö, að reglur um þessa notkun séu ekki til.
Menn hafa heldur viljað nota nýjar i stað
þeirra gömlu. Og aö þvi leyti til er starf
myndbandanefndar varanlegt verkefni”,
sagði dr. Gaukur.
Þegar nefndirnar hafa báðar skilað
endanlegu áliti er útlit fyrir að frumvarp til
nýrra útvarpslaga verði lagt fyrir þing.
Einnig má búast við tillögum um breytt
ákvæöi réttarfars og refsiákvæða i höf-
undarlögum, til frekari verndunar höfunda
og annarra rétthafa. Þá verður og væntan-
lega lagt fram sérstakt lagafrumvarp um
hljóðkassettur, auðar og áspilaðar. 1 þeim
efnum er ekki siður „vaðandi lögleysa og
sjóræningjaháttur”, eins og einn viömæl-
andi okkar orðar þaðað framan.
Peningar
Á meðan heldur videóvæðingin áfram að
þróast og taka á sig fastari mynd. Og pen-
ingarnir — þvi vitanlega snýst þetta allt um
peninga — halda áfram að skipta um
hendur. Og safnast upp. Tæki seljast, sjón-
vörp seljast, allskonar tæknibúnaður,
myndbönd bæði heiðarlega framleidd og
með stolnu efni, halda áfram að fara um
borg og bi. Tiðin er önnur, lög og reglur eru
með öðrum hætti en hinn skrifaði laga
stafur mælir fyrir um.
Það hvarfler ekki að nokkrum manni að
videóbyltinginsé yfirstaðin.Hún er ung og
fersk og spennandi. En afskaplega dýr.
„Það þarf mjögsterkarherðar til að l|era
þetta fjárhagslega,” segir Jónas Kristjans-
son. „Það er dúndrandi tap á þessu. I Hels-
inki var tap á fyrirtækinu i heilan áratug og
fyrri eigendur misstu það úr úr höndunum
á sér. En i fyrra fór loks dæmiö að snúast
við.”
— Svo þú trúir þvi að Videósón fariáend-
anum að sýna hagnaö?
,,Já, til hvers eru menn aö þessu?”