Helgarpósturinn - 09.07.1982, Blaðsíða 17

irinn Föstudagur 9. júlí 1982
12
Ég hafði reyndar komist i samband við
útvarpið miklu fyrr. Það var liklega 1938
eða ’40, á þeim árum sem útvarpið var enn-
þá nýjung. Ég settist niður og skrifaði er-
indi um mál sem mér voru ofarlega i huga á
þessum árum, þetta hefur liklega verið hin
mesta sveitarómantik. Siðan sendi ég út-
varpinu erindið en fékk það endursent frá
Kristjáni Friðrikssyni sem seinna var
kenndur við Última, en sá þá um Útvarps-
tiöindi. Með erindinu fylgdi sá rökstuðn-
ingur fyrir þvi að útvarpið hafnaði þvi, aö
tillögur til úrbóta væru ekki viðunandi. Ég
á þetta erindi ennþá og hver veit nema ég
grafi það upp einhverntimann og láti flakka
i útvarpinu”,segir Einar og kimir.
S|ónlcikur á Ráöhúslorginu
Það var ekki fyrr en á hundrað ára af-
mæli Akureyrarbæjar að Einar telur sig
hafa hlotið viðurkenningu samborgara
sinna fyrir alvöru. Þá var hann beðinn að
semja sjónleik til að flytja á Ráðhústorg-
inu. En siðan hafa viðurkenningarnar orðið
fleiri. Meðal annars frá útvarpinu sem
endur fyrir löngu hafnaði erindi hans. Eitt
sinn hlutu þeir Gunnar Dal rithöfundur
viðurkenningu frá rithöfundasjóði útvarps-
ins, sem Einar þakkaði fyrir hönd þeirra
beggja á þessa leið: ,,Ég veit að við verð-
skuldum ekki þessa viðurkenningu. En þaö
væri heldur þunnur þrettándi ef menn
feng ju aldrei aöra viöurkenningu en þá sem
þeim ber”, og hefur liklega ekki i annan
tima verið þakkað fyrir þessa virðulegu
viðurkenningu á alvörulausari hátt. Enda
er Einar ekki einn af þeim mönnum sem
taka sjálfa sig allt of hátiðlega.
Þrátt fyrir rauða litinn bauðst honum að
fara til dvalar á „aðalsetri” sænsku sam-
vinnuhreyfingarinnar, Vár Gárd árið 1961,
en á þeim árum buðu sænskir Framsóknar-
menn árlega islenskum rithöfundi upp á
slika dvöl.
„Þetta var fyrsta utanlandsferðin min.Ég
var einn mins liðs, fávis m jög og litt heims-
vanur, en þetta var andskoti hreint fiott
hús, gamalt aðalssetur.eiginlega höll sem
þeir höfðu breytt i nýtisku skóla sem svarar
til Bifrastar hér”, segir Einar um þessa
fyrstu ferð sina útfyrir landsteinana. En
þær áttu eftir að verða fleiri, meðal annars
ferð til Sovét með þeim Oddi Björnssyni
leikritaskáldi og Sveini Einarssyni þjóð-
leikhússtjóra tiu árum seinna.
Menningarsendineind irá MÍR
„Þetta var boö frá MtR og okkur var ætl-
að að vera einskonar menningarsendi-
nefnd, til að sýna okkur og sjá aðra.
Okkur var meðal annars boðið á fund hjá
Islandsvinafélaginu og látnir kynna okkur,
segja frá afrekum okkar, sem voru ekki
mikil þá þótt við þau hafi bæst siðan. Þarna
voru tveir sem skildu alveg islensku og
einn sem talaði hana forsvaranlega, þannig
að það gekk vel að gera sig skiljanlegan.
Aþessum fundifór ég aö tala við formann
Islandsvinafélagsins og sagði honum að
dóttir min og tengdasonur væru við nám i
háskólanum i Moskvu. Hann varð alveg
uppveðraöur við að heyra það. „Nei, ertu
pabbi hennar Beggu?” hrópaði hann upp-
yfir sig og réð sér ekki fyrir fögnuði.
Við bjuggum á Hótel Russia, sem er svo
stórt að það hefði getað rúmað alla Akur-
eyringa, en á þessum árum voru þeir um
tiu þúsund. Þegar þjónustukellingarnar
þarna komust að þvi að við vorum Islend-
ingar komst ég i mikið álit hjá þeim og þær
vilduallt fyrir mig gera. Ég var feginn þvi
þótt það væru bara kellingar!”
Vaniaði Sialnarmalninp
— Hvernigkom Moskva þér annars fyrir
sjónir?
„Mig langaði mikið til að vera kominn
með Sjafnarmálningu og sulla henni á
mikiö af byggingunum. Mér fannst
borgin heldur blökk yfirlitum, þótt innan
um væri dálitið afbjörtum byggingum. En
þarna var einhver alveg sérstök lykt sem
maður fann alltaf. Mér þótti hún ekki vond
og fannst að ég yrði ekki leiður á henni.
Þetta var einhverskonar kryddfnykur,
vægur þó. Leningrad,hún var miklu bjart-
ari yfirlitum en Moskva, meira af nýbygg-
ingum.
Við fengum leiðsögumann sem sýndi
okkur meðal annars listasafnið, leiddi
okkur gegnum þessa 60 sali þar sem allt var
vaðandi af fólki, ungu fólki, sem var að
skoða, teikna og spekúlera. 1 kompu i kjall-
aranum voru nokkur málverk eftir Picasso,
sem liklega hafa verið fengin aö láni, þvi
hermaður með byssu stóö vörð um þau. En
vopnaða verði sá ég hvergi annarsstaðar.
Fólkið virtist afskaplega þægilegt og
glaðlegt. Mér fannst það likt tslendingum
og var alltaf að sjá Akureyringa og sveita-
menn hér og þar. Ég heilsaði lika uppá Len-
in og varð að standa i strollu sem var eins
löng og frá Þingvallastræti útundir Glerá,
en þetta gekk greiðlega. Ég sá lika Stalin,
en það fór litiö fyrir honum. Hann var jarö-
aöur norðan viö og til hliöar viö Lenin og lá
þarna hvunndagslegur eins og sveita-
maöur, i samkvæmisskrúöa og hvitur og
finn. En ekkert öfundaöi ég hann nú samt! ”
,Ljótl með hann Einar...’
— Núertþúgamallkommi.Þú hefur ekki
snúist viö Sovétförina eins og komiö hefur
fyrir marga góða menn?
„Nei, ég er orðinn það lifsreyndur, aö ég
hefenga barnatrú, hvorki i stjórnmálum né
öðru. Þaö hafa veriö gerö kraftaverk i
Rússlandi, en það vofir yfir mikil hætta
þegar menn gera stjórnmál að trúar-
brögðum. Enmannsævinersvostuttað þaö
tekur Jjviekki aö skipta um skoðun. Þaö er
ekki timi til að vera nema i einum flokki og
mér hefur alla tið fallið afskaplega vel við
þetta rauða fólk.
Mér finnst, að þrátt fyrir allt séu mikiö
horfnir þessir fordómar sem voru gagnvart
kommunum. Þó bregöur þvi fyrir aö fólk
segiaðþaðsé „ljótt með hann Einar, svona
greindan mann, að hann skuli vera
kommi”. Alþýðubandalaginu er lika legiö á
hálsi fyrir að það sé ekki orðið nógu rót-
tækt. En mér likar vel við það eins og þaö
er. Eins og ég sagði áðan er hættulegt aö
vera svo viss i sinni trú,að tilheyra rétt-
trúarsöfnuði.
Bara „þeir rauðu”
Akureyringar hafa löngum verið taldir
kHkubundnir og fordómafullir og fyrst
eftir aö ég kom i bæinn komu hingað árlega
listamennfrá Sovétrikjunum. Við vitum, aö
Rússar senda ekki frá sér neitt meöalfólk
og bögubósa. En fordómarnir gagnvart
Rússunum voru svo magnaðir, að lengi vel
kom enginn nema þetta „rauða” fólk. En
þetta breyttist smám saman og fólk fór að
komast að raun um, að þetta voru menn-
ingarviðburðir. Nú komast færri að en
vilja.
Onnur breyting sem hefur orðiðjhérna er
breytt afstaða til Kaupfélags Eyfirðinga.
Aður fyrr var andúðin á þessum ágæta
félagsskap býsna mikil frá báðum hliðum,
náttúrlega frá ihaldinu en lika frá sósi'al-
istunum. Og þótt KEA yfirtæki verslunina
Kaupvang hér á móti þar sem ég bý, sem
góður sjálfstæðismaður rak, kvartar eng-
inn. Og hann bauð Kaupfélaginu meira aö
segja að kaupa sig. Sjálfum finnst mér það
hafaverið til bóta þvi áöur fannst mér ég
borga með mér ef ég verslaði þar. Éf ég
gerði helgarinnkaup þar kostaði það mig 4-
500 gömlum krónum meira en verslaði ég
hjá KEA. En vöruúrvalið var kannski
meira i Kaupvangi”.
— Hvers vegna heldurðu að þessar breyt-
ingar hafi orðið?
„Það hefur verið mikið aðstreymi af fólki
hingað, ekki minnst ungu fólki sem hefur
lagt undir sig nýju hverfin. Það hefur sjálf-
sagt gert sitt til að breyta viðhorfunum”,
segir Einar, og við risum úr sætum til að
horfa yfir bæinn af svölunum þarna á efstu
hæð uppiá brekku.
„Rðla ekki lengur"
„Það er hvergi fallegra útsýni en héðan;
við höfum allan fjallahringinn og bæði
morgunsól og kvöldsól. Eöa heldur þú aö
þaö séu margir sem hafa fallegri miö-
nætursól út um stofugluggann sinn?”
Einar bendir út fjörðinn þar sem sólin er
aö hniga til viðar, en lágþokubakki byrgir
kvöldsólina að þessu sinni, og talið berst
aftur að nýbyggðinni.
„Ég gekk með Sveini Einarssyni fyrir
stuttu inn i eitt af þessum nýju hverfum
eftir aö hann hafði setið hérna hjá mér, og
ég komst að þvi,aö ég er alveg hættur að
rata á Akureyri. Þetta hefur þanist svo
óskaplega mikið út,” segir Einar.
— Hvernig hefur menningarlifið þróast
með þessari útþenslu á byggðinni?
„Yfirleittfinnstmérsvo mikið framboð á
öllum sviðum, bæði frá innanbæjarfólki,
Reykvikingum og fólki annarsstaðar frá,
að það er frekar of mikið á boðstólum.
Maöur er alltaf að missa af einhverju sem
maöur vildi sjá en kemst ekki yfir.
Það er ekki hægt að segja annað en við-
leitnin sé mikil i menningarmálunum. Hér
viröist vera mikill áhugi á málaralistinni,
fólk vill bæði gerast málarar og kynna sér
verk annarra. Þaö hefur lika orðið óhemju-
mikil breyting á tónlistarlifinu i bænum.
Hér var lengi vel ekkert annað en kórar,
aðallega karlakórar, sem voru náttúrlega
góðir svo langt sem þeir náðu. En nú fer
fram svo mikil tónlistarkennsla, mest á
hljóöfæri, að hér á eftir að koma upp mikið
tónlistarlif. Leiklistarlifiö er liklega ifram-
för lika. Þegar leikhúsiö hér var gert að at-
vinnuleikhúsi fannst mér fátt benda til þess
að það yrði leiklistinni til framdráttar. En
það hefur að minnstakosti farið batnandi”,
segir Einar Kristjánsson frá Hermundar-
felli og slær svo út i aöra sálma: „Ég held
sveimér að ég ætti að selja aðganginn að
sólarlaginu héðan. Hvaö finnst þér um
fimmkall á minútuna?”
Svo er hann sestur niöur, hefur dregið
upp gömlu tvöföldu harmónikkuna og er
farinn að spila „hristingslög” eins og hann
kallar þau og útský rir það þannig að vegna
mismunandi tóna eftir þvl hvort nikkan er
dregin úteða henni ýtt saman sé þetta spili-
ri hálfgeröur hristíngur. En hann kann að
haldleikahana, hefur meira aðsegja spilað
inn á plötu, og hljómarnir berast út i kvöld-
kyrrðina á Akureyri.