Helgarpósturinn - 25.02.1983, Blaðsíða 20

C^ipSSturinn.
Föstudagur 25
vandlifað hér í heimi. Þess vegna er full þörf á leiðarljósi eins
og Löðri”, segir hann.
Sápuóperur þær sem Löður er öðru fremur stæling á
þekkjum við Islendingar ekki nema að takmörkuðu leyti, því
Dallas er í rauninni nokkuð vandaðri en gengur og gerist með
slíka framhaldsþætti. í flestum tilfellum eru þetta ódýrir
þættir (sýndir eftir hádegið og því einkum stílaðir á heima-
vinnandi húsmæður) og í þeim er endalaust fjallað um fjöl-
skylduvandamál af öllu mögulegu tagi en á afar yfirborðsleg-
an og gjarnan væminn hátt.
Þessir þættir lúta allt öðrum lögmálum en einstakar sjón-
varpsmyndir eða stuttar seríur, og þar ráða peningarnir skilj-
anlega miklu. Ef sápuópera kemur illa út úr skoðanakönnun-
um (sem stöðugt eru gerðar um sjónvarpsefni í Bandaríkjun-
um, og auglýsingaverð fer að verulegu leyti eftir) þá er annað
hvort hætt við hana, eða hún hresst við á einhvern hátt t.d.
með því að ráða vinsælan leikara og skrifa fyrir hann hlut-
verk, eða með því að láta aðalstjörnuna verða fyrir skoti og
halda þannig áhorfendum í spennu í nokkrar vikur, eins og
gert var með JR í Dallas. Eins verður að taka tillit til óska leik-
aranna og einkamála þeirra. Ef leikkona verður ólétt verður
einhvernveginn að koma barni í hana í þáttunum, eða láta
hana hverfa. Og svo framvegis.
Og kannski er það einmitt kaldhæðni örlaganna að Löður
laut sömu lögmálum og sápuóperurnar sem það stældi —
og þau urðu banabitinn. Besta dæmið er sjálfsagt Benson,
þjónninn sem var farinn að stela senunni svo mjög að Colum-
bia taldi á það hættandi að taka hann úr Löðri og sjá Robert
Guilleume fyrir sjálfstæðri „Sápu”. Sú sápa lifir enn, að því
'er best verður vitað. Á hinn bóginn má svo nefna örlög Cor-
enne, sem einhverra hluta vegna var skrifuð út úr þáttunum.
Hún bara gufaði upp. Kannski hefur Diana Canova fengið
betra tilboð annarsstaðar frá og því sagt upp, kannski hefur
hún farið fram á of há laun og farið í fússi þegar hún fékk
þau ekki, kannski hefur hún veikst, eða kannski hafa skoð-
Þetta hófst allt með því að hálffertug kona, Susan Harris
að nafni, sat heima hjá sér og horfði á heidur lélegan, en vin-
sælan grínþátt í sjónvarpinu. „Allt í einu datt mér í hug að
ég gæti gert betur en þetta ef ég reyndi”, sagði hún síðar í við-
tali.
Næsta kvöld sat hún ekki fyrir framan sjónvarpið, heldur
við skrifborðið sitt og hóf að skrifa sitt fyrsta sjónvarpshand-
rit. Hún notaði kúlupenna, og smám saman fæddust þarna
á skrifborðinu systurnar Jessica og Mary, eiginmenn þeirra
Chester og Burt og börnin Eunice, Corenne og Billy og
Danny og Jodie.
Skömmu síðar gat hún selt handritið stórfyrirtækinu Col-
umbia Pictures Television, og eftir það skrifaði hún ekki bara
fjölda Löðursþátta, heldur skapaði aðra framhaldsþætti —
Loves Me, Loves Me Not og Fay og skrifaði einstaka þætti í
mörgum öðrum. Löður færði henni heimsfrægð, og mikið af
peningum.
Þættirnir urðu til um miðjan síðasta áratug, en að sögn
Elínborgar Stefánsdóttur var það 8.mars 1980 að þeir fyrstu
voru sýndir í íslenska sjónvarpinu, en þá voru þegar hafnar
sýningar á þeim í mörgum löndum Vestur-Evrópu. Þann sama
vetur voru síðustu þættirnir framleiddir í Bandaríkjunum, en
sem kunnugt er komu samtökin The Moral Majority í veg fyr-
ir að fleiri þættir yrðu sýndir. Draumur Susan Harris sem
rættist svona eftirminnilega var búinn.
í Bandaríkjunum var Löður aldrei neitt fyrirbæri eins og
Dallas til dæmis, sem tröllreið þjóðinni í vinsældum sínum.
Hún beitti húmor sem einkenndi þættina, sérstaklega í byrj-
un, en féll ekki í kramið hjá svo stórum hópi þjóðarinnar.
Þeir sem lifa sig inn í raunir Ewinganna i Dallas geta til dæmis
varla haft mjög gaman af Löðri, því í Löðri er einmitt verið
að skopast með þætti eins og Dallas og áhorfendur þeirra.
„Einn af grunntónunum í Löðri er einmitt ádeila á hið tvö-
falda siðgæði sem einkennir Bandaríkin — glansmyndin af
hinni glæsilegu þjóð í Guðs eina landi er brotin og bent á að
margt er rotið undir niðri”, segir Gunnlaugur Ástgeirsson,
leiklistargagnrýnandi Helgarpóstsins um Löður. Sjálf segir
Susan Harris að gott grín sé skemmtilegt að skrifa vegna þess
hversu grafalvarlegt það getur verið. „Eg skoða heiminn með
húmor í huga, og þannig skrifa ég líka”, segir hún.
Ómar Ragnarsson hefur löngum verið á svipaðri skoðun,
enda segir hann verulega eftirsjá í Löðri. „Það er nefnilega
anakannanir leitt í ljós að mjög fáir áhorfendur höfðu áhuga
á persónu hennar og hún því látin hverfa.
Það er semsagt sama hvernig á það er litið: Löður eins og
aðrar sápuóperur laut lögmálum peningaaflanna. Það sem
greindi á milli Löðurs og annarra var hinsvegar að aðstand-
endur neituðu að láta þau öfl ráða viðfangsefni þáttanna. Þar
var haldið áfram þar sem leikurinn hófst: Með opinskárri og
á bandarískan mælikvarða beittri umfjöllun um kynlíf, sér-
staklega kynvillu, trúmál og trúarhræsni, stjórnmálasukk,
kynþáttaerjur, semsagt allt sem viðkvæmast verður í mann-
legum samskiptum — allt sem hinn „Móralski meirihluti”
vill ekki að sé minnst á.
Þegar kastaðist í kekki voru það peningaöflin sem sigruðu.
Með þrýstingi, sem nákvæm skilgreining hefur ekki fengist á,
tókst hinum Móralska meirihluta að fá auglýsendur til að
sniðganga Löður gjörsamlega og án peninga þeirra var fyrir-
tækið dauðadæmt.
Það þótti að sjálfsögðu sorglegt, en eins og Ómar Ragnars-
son benti á þá hefur aðstandendum Löðurs ef til vill ekki
sviðið það mjög. Píslavættisdauðdagi hefur ætíð þótt glæsi-
legur.
Arthur Peterson
sem lék Majorinn í Löðri tók sjálfur þátt í síð-
ari heimsstyrjöldinni og veit því hvernig
Majornum líður. Eins og hinir aðalleikararnir
í þáttunum er hann fyrst og fremst sjónvarps-
leikari. Hann byrjaði reyndar í útvarpinu, og
1937 var hann orðinn þekktur útvarpsleikari í
norðurríkjum Bandaríkjanna, en hann er ein-
mitt fæddur í Norður-Dakota. Síðar sneri
hann sér að sjónvarpinu og einnig kvikmynd-
um. Árið 1972 stofnuðu Peterson og kona
hans Norma lítið leikhús í Sherman Oaks í
Kaliforníu, þar sem þau búa, og sýna þar
nokkur leikrit á ári. Þau eiga tvö börn, Krist-
ínu sem er óperusöngvari og Paul sem er kíro-
praktor. Þau eru íhaldssöm, hjónin, og búa í
82 ára gömlu húsi.
Majorinn var alla tíð minniháttar persóna í
Löðri og stóð yfirleitt aðeins fyrir utan hið
hversdagslega amstur hinna persónanna, eins
og reyndar lífið í heild.
Jennifer Salt,
sem lék Eunice á fræga foreldra. Hún er fædd
og uppalin í Hollywood, dóttir hins þekkta
handritahöfundar Waldo Salt og leikkonunn
ar Mary Davenport. Hún menntaði sig vel, fór
síðan í blaðamennsku, en endaði loks í leik-
listarheiminum sem hún fæddist inní, fyrst í
leikhúsinu en fljótlega í sjónvarpi og kvik-
myndum einnig. Meðal þekktra kvikmynda
sem hún hefur leikið í má nefna Midnight
Cowboy, Brewster McCloud og Play It Again,
Sam. Hún býr nú ásamt sex ára gömlum syni
í Malibu í Kaliforníu.
Persóna hennar í Löðri, Eunice, hefur geng-
ið í gegnum verulegar breytingar. Til að byrja
með kom hún lítið við sögu, var yfirleitt á
ferðalögum sem viðhald þingmanns, en þá
kom Dutch í spilið og Eunice varð æ ruglaðri.
Roscoe Lee Browne,
sem tók við af Robert Guilleume í eldhúsinu
hjá Tate-fólkinu er jafn menntaður og fram-
burðurinn ber vitni um. Hann tók BA próf frá
háskólanum í Pennsylvaníu, las síöan frönsku
í Vermont, ítölsku og heimspeki í Flórensáíta-
líu og samanburðarbókmenntir las hann í
Colombia-háskólanum. Hann hefur kennt
við fleiri en einn háskóla. Og jafnframt því að
vera þekktur leikari og prófessor var hann á
sínum tíma einn fremsti áttahundruðmetra
hlaupari heimsins. Saunders er því meira
skemmtilegt hobby fyrir Lee Browne en lífs-
viðurværi. Hann hefur meiri áhuga á rétt-
indabaráttu svartra, og hefur leikstýrt og sam-
ið sérstakar „svartar” sýningar á Broadway,
og ein þeirra, „A Hand is on the Gate” var
nefnd til Tony verðlauna. Hann býr í Holly-
wood.
Billy Crystal
er giftur tveggja stúlkna faðir og hreint ekkert
líkur Jodie. Hann útskrifaðist á sínum tíma
frá háskólanum í New York með gráður í sjón-
varps-og kvikmyndaleikstjórn, og eftir að
námi lauk fékk hann tvo félaga í lið með sér
til að ferðast um Bandaríkin og segja brand-
ara. Á fjórum árum komu þeir fram í 75 há-
skólum og tugum veitingastaða. Nú er Billy
Crystal einn á ferð, og hefur snúið sér æ meir
að sjónvarpi, bæði sem gamanleikari og
brandarakarl. í fyrstu kvikmynd sinni „Rabb-
it Test”, sem Joan Rivers leikstýrði,lék hann
heimsins fyrsta ólétta karlmann.
Enginn í Löðri gekk i gegnum jafn hroða-
Arthur Peterson
Jennifer Salt
Roscoe Lee Browne
Billy Crystal
Cathryn Damon
Jay Johnson