Helgarpósturinn - 27.02.1986, Blaðsíða 2

ÚRJÖNSBÖK
Bréf úr dreifbýlinu
eftir Jón Örn Marinósson
Mikil guðsblessuð tilbreytni var það okkur kerl-
ingu minni að stauta í gegnum bréfið frá þér og
fregna hversu margt er á seyði í borginni og mannlíf
þar iðandi af önnum og uppákomum. Er á því glögg-
lega allur annar bragur en hér í kotinu um hávetur
þar sem sést varla nokkurt kvikt nema snjótittlingur
í hlaðforinni endrum og sinnum og skottur á baðinu
eftir að skyggja tekur. Ekki þætti okkur Boggu minni
ónýtt að stofna til kynna við suma þá höfuðborgara
sem þú hittir á hverjum degi. Fásinnið hér í sveitinni
er svo mikið orðið að menn rölta sig jafnvel út í
kirkjugarð til þess að losna við einmanakenndina og
hafa einhvern að tala við annan en sjálfan sig. Meðan
ég man: þakka þér kærlega fyrir hassið og vídeó-
spólurnar. Það kom sér hvort tveggja vel í norðan-
áhlaupinu í 24. viku vetrar þegar við hjónakornin
treystumst vart út fyrir húsdyr í þrjá sólarhringa að
sinna blessuðum skepnunum.
Tíminn líður, satt er það, og margt hefur breyst í
héraðinu síðan þú fórst á búnaðarþingið og kynntist
þessari konu í Súlnasalnum. Þú ert ekki einn um að
vera því búmarki brenndur að flytjast nauðugur í
mergðina fyrir sunnan. Aðalból, Stórholt, Miklibær,
Hvammur og Eilífsstaðir — allar þessar jarðir eru
ekki lengur í byggð og lánshæfu ástandi, húsin í nið-
urníðslu og túnin í órækt. Þar getur ekki að líta fram-
ar nein merki um íslenska bændamenningu nema
skakkhöll skiltin niður við brautina: „Rent a pony“.
Arfi og njóli eru að færa áburðarpokana í kaf og ryð-
brunnar heybindivélar smám saman að sökkva ofan
í jörðina. Þar heyrist enginn lengur taka í nefið í
kvöldkyrrðinni á vorin og bölva rukkun frá stofn-
lánasjóði. Þar sitja ekki framar stórhuga menn við
köflótta plastdúka á eldhúsborðum og leggja á ráðin
um að auka framleiðsluna og nýta styrkjakerfið. Þar
gnauða einungis vindar í ufsum og hriktir í stoðum
sem áttu að standa uns lán væru að fullu greidd. Sum
útihúsin hanga uppi á veðböndunum einum saman.
Sjálfsagt má finna skýringar á þessu öllu. En óneit-
anlega bregður manni í brún þegar finnst ekki
mykjulykt nema á einstaka bæ og telst til tíðinda að
reka bullurnar í kúadellu. Ég átta mig ekki fyllilega
á þessari nýju markaðshagkvæmni. Næst mjólkur-
búinu og á bestu grasnytjajörðunum er ýmist stund-
uð hrossa- eða fuglarækt, á sauðfjárjörðunum rækta
menn dýrbíta en á afskekktustu og grasminnstu kot-
unum er hangið enn við kýrnar. Sumir hafa sauðfé
á laun. Ekki undrar mig þó að landbúnaðaryfirvöld
hugleiði að setja háskólapróf sem skilyrði fyrir að
menn fái að byrja búskap. Ungur maður byrjaði að
búa hérna í sveitinni í fyrravor og var sendur í geð-
rannsókn um veturnætur; hann hafði bara gagn-
fræðapróf.
Mér líst illa á loðdýraræktina. Ég er einu sinni
þannig gerður að ég verð að komast á fjall, í réttir og
á hrútasýningar og geta æpt á búfé og bölvað kún-
um. Bóndinn unir sér hjá kindunum sínum, en það
myndast engin tengsl á milli manns og refs; það unir
sér enginn hjá minkunum sínum.
Auðvitað hefur margt breyst. Hver hefði svo sem
trúað því fyrir nokkrum árum að Bjössi á Jófríðar-
stöðum ætti eftir að hringsnúast kringum hænsn frá
morgni til kvölds. Manstu eftir honum, þessum sveit-
arhöfðingja, þar sem hann þeysti um héraðið á vökr-
um gæðingum með silfursleginn pískinn á lofti,
kóngur í ríki sínu. Hverjum hefði þá boðið í grun að
sá dagur ætti eftir að renna upp að heyrðist hvorki
hneggjað né baulað á Jófríðarstöðum. Ég segi þér
satt. Þegar komið er í hlaðið núna á Jófríðarstöðum
heyrist ekkert nema kurr og gagg í vélgeggjuðum
varphænum og kjöltrið í Bjössa framan við tölvu-
skjáinn að reikna út fóðurþörfina. Púturnar verpa
viðstöðulaust og sjá ekki dagsins ljós alla ævi og þá
ekki Bjössi heldur á þönum í kringum þær og kjúkl-
ingana enda orðinn óttalega pútulegur sjálfur. Hann
er ósköp grogginn með sig og selur kjúklinga frá Jó-
fríðarstöðum undir vörumerkinu „Joe Fried
Chicken".
Áslákur á Aðalbóli gafst upp núna í haust. Ég rétti
honum hjálparhönd við að bera búslóðina út í tengi-
vagninn sem flutti allt suður. Hann var bitur og sár.
Ég reyndi eftir bestu getu að rökstyðja fyrir honum
þá niðurstöðu markaðshagfræðinga búnaðarsam-
takanna að bændur væru of margir miðað við hrá-
efnisverð sem fengist samkvæmt eftirspurnarkúrvu
með tilliti til neyslu á innanlandsmarkaði í hlutfalli
við hagkvæmasta nýtnistuðul framleiðslufjármagns
og hámarksafköstun afskrifanlegra lausafjármuna
og bestu aðrbærni kvikfénaðar á fæti með hliðsjón
af jarðarrentu, þar sem tekið er jafnframt mið af
óvissum breytingum á teygnum efnahagsgildum, en
ég get ekki sagt að mér hafi tekist að veita Ásláki
nokkra hugsvölun. í fimmtándu ferðinni út að tengi-
vagninum sagðist hann vera bóndi yst sem innst og
í því efni breytti engu hvað skrifstofublækur væru að
þvaðra fyrir sunnan. Hann væri fæddur og uppalinn
á þessari jörð og tengdur henni órjúfanlegum bönd-
um, sagði hann og fórnaði höndum í geðshræringu
sem hann hefði ekki átt að gera því að fjögurra sæta
sóffinn, sem við bárum á milli okkar, skall niður á
fyrrgreinda jörð hans megin með þeim afleiðingum
að ég fékk hnykk á báðar axlir og gat eftir það ekki
liðsinnt honum neitt að ráði. Ég tíndi út Handbók
bænda frá upphafi og alla árganga af Frey og settist
síðan upp á heybindivélina og hlustaði á Áslák þusa
fram í myrkur. Hann væri sko meiri bóndi í sér en svo
að hann legðist svo lágt að breyta Aðalbóli í minka-
bæli og pútnahús hvað svo sem okkur hinum þætti
fullsæmilegt að gera á jörð forfeðranna. Ég reyndi að
malda í móinn og sagði sisona að við værum enn
nokkrir í dalnum með kýr og sauðfé, en Áslákur
hnussaði og spýtti í allar áttir og kallaði út um bíl-
gluggann, um leið og þau hjónin renndu úr hlaði, að
líkast til yrði þess ekki langt að bíða að við þessir fáu
yrðum farnir að lifa á tófu og tildurkellingum úti í
heimi. Þar með var Áslákur á Aðalbóli farinn suður.
Ég hef frétt að hann sé búinn að fá vinnu í eyrna-
pinnaverksmiðju í Hafnarfirði.
Blessuð sértu sveitin mín, sungum við hér áður
fyrr, og víst er hún blessuð, en sannast sagna, gamli
vinur, þá veit ég ekki hvað við Bogga mín þraukum
lengi á kotinu. En hér held ég sé best að láta staðar
numið. Klukkan er langt gengin tvö. Það er heiðskírt
og stillt, nóttin logar af norðurljósum og dalurinn
ómar af aggi og gaggi í tófu. Þú skilar kveðju til kon-
unnar og blessaður láttu mig vita ef losnaði vinna í
plastkútagerðinni hjá þér.
Þinn einlægur. . . .
HAUKUR I HORNI
MJÓLKUR-
KVÓTINN í
VERKI
„Ég mátti bara hafa
20 og hálfa mjólk-
andi"
2 HELGARPÓSTURINN