Helgarpósturinn - 27.02.1986, Blaðsíða 18

fimtudagur
sextándi
alveg er hugsun mannsins einsog mýri
mófuglabústaðir
innanum ófærar keldur
augu viðsjál
válegar tjarnir
voðaleg fen
fúin og svört með grænum þúfum á milli
en mannsins snilli
minnir á framræst vallgróin
vandlega slegin tún
með tunglsigð haustsins
hangandi uppyfir sér
heiðlóa sönglaus
safnast á velli þessa
þangaðtil hún fer
ÞORGEIR ÞORGEIRSSON RITHÖFUNDUR:
Lukkulega hefur það talsvert
fœrst í vöxt að bœkur komi út á öðr-
um árstíma en síðustu vikurnar fyrir
jól. Þetta á ekki síst við Ijóðabœkur
enda afskaplega ósennilegt að Ijóð-
unnendur dansi eftir sjónvarpsaug-
lýsingum fyrir jólin. Mál og menn-
ing hefur t.d. gefið út tvœr til þrjár
frumsamdar Ijóðabœkur síðastliðin
vor. Og nú er að koma út hjá For-
laginu ný Ijóðabók eftir Þorgeir
Þorgeirsson sem nefnist Kvunndags-
Ijóð og kyndugar vísur. Þorgeir hef-
ursamið jöfnum höndum skáldsög-
ur, Ijóð og leikrit en auk þess hefur
hann unnið ómetanlegt starf sem
þýðandi erlendra skáldbókmennta.
Hann hefur t.d. unnið það þrekvirki
að snara flestum verkum Williams
Heinesens yfir á íslensku. Síðasta
verkið sem birtist í þýðingu Þorgeirs
var Af jarðarför landsmóðurinnar
gömlu eftir Gabríel Garcia Marqu-
ez. HPhitti Þorgeir að máli í vikunni
sem leið.
„Mér er reyndar lítið um blaða-
viðtöl gefið," sagði Þorgeir, „einkum
í tengslum við skáldskap. Þeir sem
hafa raunverulegan áhuga á ijóðum
hafa skömm á auglýsingabraskinu
og smeðjuskapnum í sambandi við
þetta. Þetta fólk á að fá að vera í
friði.“
Þingmenn brjóta órlega
lög ó rithöfundum
„Nú — bókaútgáfa er eins og við
vitum fjárplógsstarfsemi," segir Þor-
geir kimileitur. „Það er til dæmis
hugsanlegt að ég fái 15 þúsund
krónur í ritlaun fyrir þessa ljóðabók
sem er að koma út núna. En fyrir
hverja krónu sem rithöfundurinn
þénar fær ríkissjóður 10 krónur. Því
ætti hann að hala inn 150 þúsund
krónur af ljóðabókinni. Hlutföllin
eru nokkurn veginn einn á móti tíu.
Af heildarverði hverrar bókar fær
höfundurinn 5,7% og ríkið u.þ.b.
50%. Ríkissjóður er því inni á manni
eins og hver önnur ómegð.
Þar fyrir utan brjóta þingmenn
lög á hverju ári þegar þeir skammta
fé í Launasjóð rithöfunda. Lögin
segja svo fyrir að í sjóðinn eigi að
renna þvi sem nemur söluskatti af
bókum árið á undan. Því fer fjarri að
svo sé.
En ekki yrkir maður ljóð pening-
anna vegna. Megnið af þessum ljóð-
um er ort í janúarmánuði og það var
afskaplega skemmtilegt. Eg hef
aldrei áður tekið í það heilan mánuð
að yrkja ljóð. Ljóðagos er svipað
Kröflugosi, það safnast í gosþróna
og svo verður gos um tíma þegar
jörðin rifnar ofan af þessu. En þá
þarf maður að hafa næði til að sinna
því. Ef maður hefur það ekki þá sér
enginn neinar afleiðingar gossins.
Og nú var ég semsé svo heppinn að
hafa heilan mánuð."
— Þú talar um heppni. Var þetta
nœði ófyrirséð?
„Sumpart. Þannig var að Mál og
menning hafði gefist upp á því að
gefa út Heinesen sem ég hef yfirleitt
setið við að þýða á útmánuðum. Ég
ákvað að hvíla mig á þýðingum,
kannski alveg það sem eftir er, þó að
mig langi til að þýða það litla sem er
eftir af Heinesen. En kannski fæ ég
mér annan útgefanda eða gef þetta
út sjálfur. Fyrst var ég dálítið sár út
í Mál og menningu fyrir úthaldsleys-
ið því úthaldsleysið er nú einu sinni
einkenni á allri íslenskri menning-
arstarfsemi. En ég held ég hafi kom-
ist yfir það núna.
Annað sem gerðist var að sak-
sóknari sem er búinn að vera að at-
ast í mér í hálft ár — það hefur varla
verið nokkur vinnufriður fyrir hon-
um — gerði hlé á ofsóknum sínum
eftir að Malagafanginn var kjálka-
brotinn. Þess vegna hafði ég frið fyr-
ir Heinesen og Þórði frænda allan
janúarmánuð. Samt koma þeir nú
fyrir í bókinni.
Þá ákvað ég að gera nokkuð sem
ég hef aldrei gert áður: að yrkja í
heilan mánuð. Allt var fullt af gos-
kviku og þetta var afskaplega
skemmtilegt viðfangsefni. Ég vona
að sú stemmning skili sér í einhvers
konar notalegheitum."
Þórður frændi þrengir að
öllu tjöningarfrelsi
— Nú hefur Stefán Benediktsson
lagt fram á þingi fyrirspurn frá þér
varðandi þetta sakamál. En hver
voru tildrögin?
„Upphaf þessa máls var kærubréf
frú Svölu Thorlacíusar á hendur
mér vegna greinar sem ég hafði
skrifað í Morgunblaðið um lögregl-
una og almenningsálitið. Kæruna
sendi frúin til ríkissaksóknara fyrir
hönd Lögreglufélagsins sem raunar
hefur ekki fengist til að staðfesta að-
ild sína að málinu á síðari stigum
þess. Kæran er vitaskuld byggð á
misskilningi og takmarkaðri lestrar-
getu kæruaðilanna. í grein minni
óbrenglaðri er hvergi neinn flugu-
fótur undir slíka kæru. Það skildi
saksóknari undir eins, en vildi þó
einhverra hluta vegna reyna sig við
málið og ráðlagði frú Svölu að
brjóta höfundalögin og slíta ein-
staka setningarhluta út úr ritverk-
inu og skeyta þá saman upp á nýtt til
að fá þannig sakarefni. Það er göm-
ul og löngu úrelt aðferð ritskoðara.
Á þetta ráð brá frú Svala og byggði
Þórður síðan ákæruna á því broti.
Það er ástæðulaust að rekja allan
gang málsins hér en í hnotskurn
hefur þetta lítilsiglda mál á hendur
mér orðið til aö leiða í ljós bresti í
réttarkerfinu, bresti sem minna
óhugnanlega mikið á lögregluríkið.
Ég lenti reyndar í miklum vanda
þegar ákæra saksóknara barst mér í
ágúst síðastliðnum því mig heíur
lengi langað til að kíkja inn fyrir
fangelsismúra hér og hefði því raun-
verulega átt að gera sem mest úr
sekt minni til að fá þar góðan tíma.
Á hinn bóginn rifjaðist það upp fyrir
mér að dómurinn í Spegilsmálinu
hafði í raun verið punkturinn aftan
við allt ritfrelsi í þessu landi. Og
Þórður frændi okkar var einmitt í
forystu fyrir því sem upp á síðkastið
hefur verið að þrengja að öllu tján-
ingarfrelsi í landinu. Nú vil ég ekki
tala illa um Þórð eftir að hafa kynnst
honum í þessum málaferlum. Þórð-
ur er áreiðanlega greindur maður
en gjörspilltur. Svona eins og dekur-
börn eru spillt af langri setu í dóms-
kerfi þar sem áreiðanlega hefur
ekki lengi verið gætt nauðsynlegs
þrifnaðar. Og manni sýnast þeir
eins og síamstvíburar, dómarinn og
saksóknari. Það er hráslagalegt að
sjá.
Eftir því sem liðið hefur á þessi
réttarhöld hefur prinsíphlið mál-
anna orðið þyngri í huga mér. Við-
brögð kolleganna skelfdu mig líka
um tíma, minntu dálítið á hegðunar-
mynstur listamanna austantjalds, en
smám saman hefur mér skilist að
það er bara meiri eftirspurn eftir
öðru en tjáningarfrelsi í samtökum
rithöfunda. Skýringin trúlega pen-
ingaleysi eins og jafnan í íslenskri
menningarumræðu."
— Hefurðu verið með þetta mál á
heilanum?
„Já, um tíma var ég gjörsamlega
með það á heilanum, paranóískur
og hálfsturlaður. Öðruvísi er ekki
hægt að verja sig. Það er ekki hægt
að teikna hús án þess að fá hús á
heilann, ekki hægt að yrkja ljóð án
þess að fá ljóð á heilann, ekki hægt
að verjast Þórði Björnssyni án þess
að fá Þórð á heilann. En nú er þetta
mestmegnis að baki og ég er bara
sáttur við að vera einfari í þessu
máli og kannski líka sáttari við að
vera einfari yfirleitt eins og mér
finnst að rithöfundur eigi að vera.
En það er síður en svo að ég hafi
einhverja þörf fyrir að gera mig að
píslarvotti. í þessu máli hef ég ekk-
ert aðhafst annað en það sem sam-
viska mín segir mér að ég geti ekki
látið ógert. Það verður að berjast
með einhverjum hætti gegn þessari
ritskoðunarviðleitni sem nú er í
vexti. Þögn listamanna gagnvart
Spegilsmálinu var háskaleg, valda-
hrottar magnast ef þannig er kysst á
vöndinn. Nú eru líka draugar á
kreiki í útvarpsráði og leiklistar-
stjóri víst orðinn mjög draughrædd-
ur. En hvaða kröfur getum við svo-
sem gert til embættismanna þegar
rithöfundar sjálfir mynda varð-
hundasveitir tií að gjamma á félaga
sína? Annars voru Birtingsmenn
18 HELGARPÖSTURINN
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur mynd Jim Smart