Helgarpósturinn - 27.02.1986, Blaðsíða 4

INNLEND YFIRSYN
Sjálfstæðisflokkurinn
víða sterkur í sveitarfé-
lögum við Faxaflóann.
Búist til bardaga
Það verða sveitarstjórnakosningar í vor.
Og eins og menn hafa séð og heyrt í fjölmiðl-
um undanfarnar vikur, þá eru flokkarnir
hver af öðrum að setja saman framboðslista
sína. Kastljósi fjölmiðlanna hefur eins og
venjulega einkum verið beint að Reykjavík,
en tíðindi af framboðsmálum annars staðar
fremur legið í láginni.
Það er hins vegar fróðlegt að líta yfir sviðið
og stöðu mála í sveitarfélögunum í nágrenni
við Reykjavík. Því hefur verið haldið fram að
framþróun mála í kosningabaráttunni í höf-
uðborginni ráði miklu um niðurstöður kosn-
inga annars staðar á landinu, þá sérstaklega
á suðvesturhorninu, en þó verður ekki fram-
hjá því horft að á hverjum stað eru sérmál og
séraðstæður sem ráða miklu um kosningaúr-
slit.
Sjálfstæðisflokkurinn er ekki aðeins með
hreinan meirihluta í henni Reykjavík. Flokk-
urinn er einnig með hreinan meirihluta á
Seltjarnarnesi, Garðabæ og Njarðvík. Þá er,
Sjálfstæðisflokkurinn í meirihlutasamstarfi í
Hafnarfirði (með Óháðum borgurum), í
Keflavík (með Framsókn), í Grindavík (með
Framsókn) og á Akranesi (með Alþýðu-
fiokknum). í stuttu máli sagt, þá fer Sjálf-
stæðisflokkurinn með stjórn mála í öllum
kaupstöðum á suðvesturhorninu, einn eða
með öðrum, að undanskildum Kópavogs-
kaupstað. Þar er Sjálfstæðisflokkurinn í
stjórnarandstöðu, en vinstri flokkarnir, AI-
þýðuflokkur, Framsóknarflokkur og Alþýðu-
bandalag í meirihlutasamstarfi. Til viðbótar
er Sjálfstæðisflokkurinn með hreinan meiri-
hluta í Mosfellshreppi.
Það er því ekki aðeins í Reykjavík, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefur verið sterkt afl
við stjórn mála, heldur og á öllu Faxaflóa-
svæðinu. Ef litið er á kosningatölur frá 1982
hvað varðar hina 8 kaupstaði á þessu svæði,
þ.e. Kópavog, Seltjarnarnes, Garðabæ, Hafn-
arfjörð, Grindavík, Keflavík, Njarðvík og
Akranes, þá hefur Sjálfstæðisflokkurinn 35
bæjarfulltrúa af þeim 68 sem til skiptanna
eru á þessu svæði. Flokkurinn er sem sagt
með meirihluta fulltrúa. En þegar saman eru
dregnar atkvæðatölur í þessum sveitarfélög-
um, þá horfir málið eilítið öðruvísi við, því
Sjálfstæðisflokkurinn er með minna en
helming atkvæða, eða 11380 atkvæði af
þeim 26886, sem greidd voru í þessum átta
kaupstöðum. Það er því dreifing atkvæða
milla hinna flokkanna, sem orsakar að hluta
til hina gífurlega sterku stöðu Sjálfstæðis-
flokksins hvað varðar fjölda bæjarfulltrúa og'
þarmeð stjórnarstöðu í þessum sveitarfélög-
um.
Ef litið er á hina flokkana varðandi full-
trúafjölda og atkvæðatölur í síðustu kosning-
um, 1982, þá lítur dæmið þannig út: Alþýðu-
flokkurinn er með samtals 4603 atkvæði og
10 bæjarfulltrúa, Framsóknarflokkurinn
4602 atkvæði og 14 bæjarfulltrúa og Alþýðu-
bandalagið 4061 atkvæði og 7 bæjarfulltrúa.
Þá eru Óháðir borgarar í Hafnarfirði með tvo
bæjarfulltrúa.
Ef saman eru lagðar atkvæðatölur vinstri
flokkanna svokölluðu, Alþýðuflokks, Al-
þýðubandalags og Framsóknarflokks, þá
hlutu þeir 13266 atkvæði samtals í þessum
sveitarfélögum eða tæpum tveimur þúsund
atkvæðum fleira en Sjálfstæðisflokkurinn,
en þó aðeins 31 fulltrúa á móti 35 bæjarfull-
trúum Sjálfstæðisflokksins. Mörg atkvæði
þessara þríflokka detta því augljóslega
„dauð“ vegna atkvæðadreifingar.
í snöggri yfirferð um þetta svæði, þá er
hægt að afgreiða Seltjarnarnes og Garðabæ
sem „heiðblá" svæði. í þessum sveitarfélög-
um hafa sjálfstæðismenn nú 5 bæjarfulltrúa
af sjö í hvorum kaupstað og tryggan meiri-
hluta. Kunnugir telja sáralitlar líkur á stór-
breytingum í þeim efnum.
Ef litið er til Kópavogs, sem félagshyggju-
menn nefna gjarnan „vinina í eyðimörk
íhaldsins“ þá liggur það fyrir að Sjálfstæðis-
flokkurinn sækir fast á að ná meirihluta.
Flokkurinn hefur nú fimm fulltrúa en vinstri
flokkarnir í meirihlutasamstarfinu hver um
sig tvo. Eins og sakir standa er á brattann að
sækja fyrir Sjálfstæðisflokkinn í því efni.
Framsókn, Alþýðuflokkur og Alþýðubanda-
lag voru alltryggir með sína menn í síðustu
kosningum og kunnugir í Kópavogi telja ólík-
legt að á því verði stórar breytingar í kom-
andi kosningum.
Hvað Hafnarfjörð áhrærir, þá hefur fram-
boð Óháðra borgara ævinlega sett mark á
kjörfylgi flokkanna. Óháðir hafa boðið fram
frá 1966 og voru þá klofningsframboð frá Al-
þýðuflokknum og hafa jafnan setið í meiri-
hluta; lengst af með Sjálfstæðisflokknum. Al-
mennt er þó álitið að Óháðir, sem hafa haft
tvo menn, tapi nokkru fylgi. Spurningin er
hvert það fer. Möguleiki Sjálfstæðisflokksins
á hreinum meirihluta í Firðinum er hverf-
andi að mati langflestra. í þessu gamla krata-
eftir FriSrik Þór Guðmundsson
vígi eru alþýðuflokksmenn ennþá sterkir og
langstærsti minnihlutaflokkurinn.
í Grindavík urðu miklar sveiflur á kjörfylgi
flokkanna í síðustu kosningum og það hefur
gerst áður. Síðast voru það framsóknarmenn
sem ruku upp, mörgum að óvörum og náðu
þremur fulltrúum kjörnum, bættu við sig
tveimur. Almennt er talið að eitthvað af því
fylgi gangi til baka. Alþýðuflokkurinn sem
lengi var sterkur í Grindavík hlaut óvenju
slaka kosningu síðast og Alþýðubandalagið
sömuleiðis. Líklegt er að A-flokkarnir bæti
við sig. Sjálfstæðisflokkurinn er með þrjá
menn af sjö, en mjög ólíklegt er talið að hann
eigi möguleika á fjórða manni og þarmeð
hreinum meirihluta.
Njarðvíkingar hafa búið við hreinan meiri-
hluta sjálfstæðismanna; 4 af 7 bæjarfulltrú-
um. Þeir eru naumir og í síðustu kosningum
fengu tvö framboð, Alþýðubandalagið og
óháðir, samtals 180 atkvæði en engan mann.
Ef þau atkvæði hefðu nýst vinstri flokkun-
um, þá hefði meirihluti sjálfstæðismanna
staðið glöggt. Hins vegar er nú búist við
framboði Bandalags jafnaðarmanna í kaup-
staðnum og spurning er um áhrif þess á nið-
urstöður. Nú hefur Alþýðuf lokkurinn tvo full-
trúa og Framsókn einn í bæjarstjórninni.
í Keflavík hafa framsóknarmenn og sjálf-
stæðismenn haft meirihluta, sex fulltrúa af
níu. Kratar hafa tvo og Alþýðubandalagið
einn. Sáralitlu munaði á fjórða manni Sjálf-
stæðisflokksins og þriðja manni Alþýðu-
flokksins í síðustu kosningum. Um þann
mann verður m.a. tekist í kosningunum í
maí. Hins vegar er von á óháðu, þverpóli-
tísku framboði í Keflavík. Spurningin er um
áhrif þess.
Mörg ný nöfn verða á ferðinni í framboð-
um fyrir flokkana á Akranesi og menn velta
því fyrir sér hvort það geti orðið til að breyta
styrkleikahlutföllum flokkanna frá því sem
verið hefur.
Eftir eiðtökuna skipaði
Corazon Aquino í valda-
stöður flóttamenn úr
stjórn Marcos.
Forsetaskiptin ein lægja ekki
ólguna á Filippseyjum
ERLEND YFIRSYN
Almenningur á Filippseyjum hefur sigrað
tveggja áratuga gamalt kúgunarvald. Marc-
os forseti dirfðist ekki að beita mannfjöldann
á götunum og stofnanir kaþólsku kirkjunnar
vopnavaldi, eftir að bæði Filippseyingar og
öll heimsbyggðin með þeim hafði átt kost á
að fylgjast með fölsun manna hans á úrslit-
um kosninga. Álappalegar tilraunir Reagans
Bandaríkjaforseta til að koma Marcos vini
sínum til hjálpar gerðu aðeins illt verra. Þeg-
ar Bandaríkjaforseti sló því fram að kosn-
ingasvik á báða bóga mætti leggja að jöfnu,
og frambjóðendur ættu að sættast og taka
höndum saman undir forustu harðstjórans,
fékk Corazon Aquino tækifæri til að skír-
skota til þjóðarmetnaðar landa sinna.
Viðbrögð Bandaríkjaþings og bandarískt
almenningsálit knúðu Reagan til að snúa við
blaðinu. Þá var ekki að sökum að spyrja í
Manila. Valdsmenn tóku að yfirgefa Marcos
og fylgja fjöldanum til liðs við Corazon Aqu-
ino. Fremstir voru í flokki landvarnaráðherr-
ann og varaforseti herráðsins. Herstyrkur
þeirra var lítill í fyrstu, en yfirburðir Marcos
í vopnum og mannafla nýttust honum ekki.
Liðið var deigt að berjast fyrir harðstjórn í
upplausn, og mannfjöldinn sló skjaldborg
um bækistöðvar uppreisnarmanna.
Corazon Aquino er orðin forseti Filippseyja,
en raunverulegt vald stjórnar hennar er í
höndum samstarfsmannanna. Salvador
Laurel, varaforseti og forsætisráðherra, er af
stjórnmálamönnum og stórjarðeigendum
kominn langt fram í ættir. Svipuðu máli
gegnir um Juan Ponce Enrile landvarnaráð-
herra, sem þar að auki gegndi sama ráð-
herraembætti í stjórn Marcos. Enrile sat í
stjórn forsetans fallna frá upphafi, og tók nú
síðast virkan þátt í að falsa kosningaúrslitin
honum í hag í Illocos, heimahéraði beggja.
Nýi yfirhershöfðinginn, Fidel Ramos, hef-
ur lengi verið næstráðandi í hernum á eftir
Fabius Ver, þeim sem talinn er hafa skipulagt
morðið á Benigno Aquino fyrir Marcos. Á
síðustu mánuðum hefur Marcos tvívegis lát-
ið í veðri vaka að hann hygðist gera Ramos
yfirhershöfðingja í stað Ver, en í bæði skiptin
látið sitja við orðin tóm.
Stuðningslið Ramos er hreyfing ungra her-
foringja, sem myndast hefur fyrir illa stjórn
fráfarandi forseta á hernum. Marcos hefur
látið tugi hershöfðingja halda stöðum sínum
langt fram yfir eftirlaunaaldur, svo eðlileg
forfrömun lægra settra foringja hefur stöðv-
ast. Þar á ofan hafa Ver og menn hans gert
herinn að verkfæri forsetans til morða á and-
stæðingum hans og háð baráttuna gegn Nýja
alþýðuhernum, skæruher kommúnista, með
því að brytja sveitafólk niður hvar sem til
bardaga kemur.
Laurel, Enrile og Ramos eiga því hver sinn
bakhjarl í hefðbundnu valdakerfi á Filipps-
eyjum, en Aquino forseti á engan slíkan. Hún
er af ættum stórjarðeigenda eins og Laurel,
og það var Benigno maður hennar líka, en
mestallur ættbogi þeirra hefur verið hliðholl-
ur Marcos. Forsetinn hefur því ekki við að
styðjast samstæðan og stjórnmálavanan hóp
fylgismanna. Styrkur hennar felst í almennri
lýðhylli annars vegar og stuðningi kaþólsku
kirkjunnar hins vegar.
Undir forustu Jaime Sin, kardinála í Man-
ila, hefur kaþólska kirkjan á Filippseyjum
gerst sjálfstætt þjóðfélagsafl. Með mannúð-
arstarfi og fréttaflutningi hefur kirkjan leitast
við að halda harðstjórn Marcos í skefjum
Prestarnir hafa átalið illvirki valdhafanna úr
prédikunarstólnum. Kirkjan er sama sinnis
og vinstri menn, að brýnasta verkefni í þjóð-
málum Filippseyja sé að rétta hlut örbjarga
og réttlausrar sveitaalþýðu. Þar vill kirkjan
taka upp þráðinn sem féll niður við lát Mags-
aysay forseta á sjötta tug aldarinnar. Hann
sigraði skæruher kommúnistahreyfingar
sem kallaði sig Hukbalahap, var kjörinn for-
seti en féll frá áður en hann gat efnt fyrirheit
sín um að aflétta ánauð landeigenda með
lagasetningu. Á fyrsta kjörtímabili sínu hafði
Marcos svipuð fyrirheit á lofti, en af fram-
kvæmd varð lítið.
Tveir þriðju 50 milljóna Filippseyinga eru
sveitafólk, og tæpur helmingur þess fjölda
telst til leiguliða og landbúnaðarverka-
manna. Mestur hluti þessara stétta býr við
örbirgð og öryggisleysi, háður landeigend-
um í hvívetna. Tilraunum leiguliða og land-
búnaðarverkamanna til að mynda samtök til
að rétta hlut sinn er mætt með morðum og
brennum.
Úr þessum jarðvegi er Nýi alþýðuherinn
sprottinn. Haft er fyrir satt í bandarískum
heimildum, að hann skipi nú 12.000 til
20.000 skæruliðar, sem séu að staðaldri und-
ir vopnum, auk'hjájparliðs sem kalla má til
vopna í viðlögum. A þeim þrem eyjum sem
einkennast af stórjarðeignum og stórrekstri
eftir Magnús Torfa Ólafsson,
í landbúnaði, Luzon, Mindanao og Negros,
er talið að Nýi alþýðuherinn ráði yfir fimmta
hluta landsins. Á mörkum yfirráðasvæðanna
hefur her stjórnar Marcos herjað undanfarin
ár með báli og brandi, með þeim afleiðing-
um að yfirráðasvæði Nýja alþýðuhersins
færist stöðugt út. Stanley Karnow, sem verið
hefur fréttamaður bandarískra fjölmiðla frá
Filippseyjum í aldarfjórðung, segir að skæru-
liðar láti nú til sín taka í 62 héruðum Filipps-
eyja, en þau eru 74 alls.
Ástandið í borgum Filippseyja er litlu
skárra en á landsbyggðinni. Kreppa ríkir í at-
vinnulífi og atvinnuleysi er yfir 20%. Skuldir
ríkisins við erlenda lánardrottna eru komnar
yfir 24 milljarða Bandaríkjadollara. Banda-
rísk efnahagsaðstoð hefur á liðnum árum
runnið í vasa fjölskyldu Marcos og gæðinga
hans.
Síðan herlögum var aflétt hefur myndast
öflug stjórnmálahreyfing vinstri manna, sem
nefnist Nýja þjóðernisbandalagið, eða Bayan
á máli þarlendra. Að Bayan standa samtök
verkamanna, stúdenta og bænda, alls tvær
milljónir manna að sögn forustumanna
bandalagsins. Bayan lét verulega til sín taka
í mótmælaaðgerðum og ólgu síðustu vikna,
einkum í Manila.
Átökum er því ekki lokið á Filippseyjum,
þótt Marcos fari með skylduliði sínu til
Bandaríkjanna. Corazon Aquino hófst til
valda á fyrirheiti um að losa þjóðina við
harðstjórn og óstjórn. Stefna hennar í viður-
eign við djúpstæð þjóðfélagsvandamál er
enn óráðin. Sumir af nánustu samstarfs-
mönnum forsetans bera að sínum hluta
ábyrgð á, hversu komið er, þótt þeir hafi yfir-
gefið sökkvandi skip fráfarandi forseta á síð-
ustu stundu.
LEIÐRÉTTING
í síðasta pistli var ranghermi vegna brengl-
aðrar heimildar. Það var Philip E. Culbert-
son, aðalframkvæmdastjóri NASA, banda-
rísku Geimferðastofnunarinnar, sem lét af
starfi, ekki William R. Graham starfandi að-
alforstjóri eins og hermt var.
4 HELGARPÓSTURINN