Helgarpósturinn - 06.03.1986, Blaðsíða 4

INNLEND YFIRSYN
eftir G. Pétur Matthíasson
í byrjun vikunnar tók stjórn verkamanna-
félagsins Dagsbrúnar sig til og fordæmdi
Þjóðviljann vegna skrifa blaðsins um samn-
ingamálin. Formaður Dagsbrúnar, Guð-
mundur 1 Gudmundsson, lét hafa það eftir
sér á þriðjudegi að „fréttaskrif Þjóðviljans
væru algjört siðleysi". Það er einstakt í sögu
Þjóðviljans og Dagsbrúnar að stjórn verka-
lýðsfélagsins fordæmi blaðið. Mjög algengt
hefur verið að einstakir menn, og er Guð-
mundur J. þar ofarlega á blaði, hafi gagnrýnt
harkalega ritstjóra og blaðamenn Þjóðvilj-
ans í gegnum tíðina. Guðmundur J. mun t.d.
reglulega hafa skammast útí Svauar Gests-
son, Kjartan Olafsson og EinarKarl Haralds-
son fyrrverandi ritstjóra.
Guðmundur J. hefur hingað til látið nægja
að skammast útí einstaka menn í gegnum
þriðja aðila en ekki notfært sér Dagsbrún.
Mun fordæming stjórnarinnar vera að undir-
lagi Þrastar Ólafssonar framkvæmdastjóra
Dagsbrúnar. Blaðamenn Þjóðviljans eru æfir
útaf þessu máli enda hefur að mestu leyti
verið ráðist að blaðamanninum sem fjallaði
um samningamálin en ritstjórnarstefna
blaðsins ekki gagnrýnd að sama skapi og
hefur þetta þjappað saman ritstjórn blaðsins
að baki ritstjóranum Össuri Skarphéðins-
syni.
Þótt eflaust megi deila á faglegan frétta-
flutning Þjóðviljans af samningaviðræðun-
um, þá eru það ekki blaðamennskuviðhorf
sem hafa æst Dagsbrúnarforystuna upp. Hún
er einmitt vön því að Þjóðviljinn sé málgagn
pólitískrar baráttu en ekki óhlutlægur frétta-
miðill. Dagsbrúnarforystan er vön því að
Þjóðviljinn túlki skoðanir hennar á málun-
um. Þess vegna er það ekki fréttaflutningur-
inn sem fer fyrir brjóstið á Dagsbrúnarfor-
kólfunum heldur ritstjórnarleg túlkun Öss-
urs Skarphéðinssonar á niðurstöðum samn-
inganna. Og Össur dansar ekki eftir pípu
Guðmundar J., Þrastar Ólafssonar, Ásmund-
ar Stefánssonar og Svavars Gestssonar sem
er alvarlegt mál í þeirra augum. Þjóðviljinn
Forkólfar Alþýöubanda-
lagsins vilja Ossur feigan
sem ritstjóra. Fjórða
sætið í forvalinu er hins
vegar pólitísk líftrygging
hans.
Sjálfstæði Þjóðviljans ógnar
verkalýðsforingjunum
er að verða siðlaust blað að þeirra mati
vegna þess að blaðið er að verða sjálfstætt
blað með frjálsa pólitíska túlkun ritstjóra.
Það er ekki rétt sem komið hefur fram í
blöðum að Guðmundur J. og Dagsbrún hafi
sagt upp áskrift að Þjóðviljanum eftir kjara-"
samningana. Það gerðist miklu fyrr. 29. janú-
ar birtist eftirfarandi klausa í Þjóðviljanum
vegna þáttarins A lídandi stundu: ,,. . .byrj-
uðu á kosningasjónvarpi fyrir Davíð Odds-
son við misjafnar undirtektir, og fyrir réttri
viku síðan beindu þau kastljósinu að Guð-
mundi J. Guðmundssyni og Dagsbrún. Sá
síðarnefndi lukkaðist heldur betur en sá
fyrri, og munaði þar að sögn margra mikið
um innlegg Bubba Morthens í umræðuna.
Hann kom skemmtilega á óvart og lífgaði
upp á annars dauft yfirbragð þáttarins." Þessi
annars sakleysislega klausa kom svo illa við
Guðmund J. og Þröst í Dagsbrún að Guð-
mundur J. sagði upp sínu blaði og Þröstur
sagði upp blaðinu fyrir Dagsbrún. Þetta er 36
dögum áður en stjórnin fordæmir blaðið; í
fimm vikur höfðu hvorki Guðmundur J. né
verkamannafélagið verið áskrifandi að Þjóð-
viljanum.
Þetta sýnir að fordæming stjórnar Dags-
brúnar á Þjóðviljanum er ekki einungis
vegna samningamálanna heldur persónu-
legrar óvildar og sérstakrar óánægju með
Össur sem ritstjóra. Það mál nær enn lengra
aftur, allt til þess er Össur var ráðinn sem rit-
stjóri. En Össur hefur staðið allt af sér. Þegar
gera átti Helga Gudmundsson að ritstjóra við
hlið hans og til að hafa stjórn á honum, hót-
aði öll ritstjórnin að ganga út og þar hafði
Össur sinn fyrsta sigur gagnvart flokkseig-
endafélaginu í Alþýðubandalaginu sem
alltaf hefur viljað koma Össuri út. Enda hafa
skrif hans ekki komið beint af skrifstofu AI-
þýðubandalagsins þó að margir vilji það, sbr.
það sem Ásmundur Stefánsson lét hafa eftir
sér í einu dagblaðanna á miðvikudag: ,,í aug-
um flestra er Þjóðviljinn málgagn Alþýðu-
bandalagsins og túlkar fólk þetta því sem
viðhorf Alþýðubandalagsins." Ásmundur tel-
ur það bæði rangt og óheppilegt. Þjóðviljinn
má sem sagt ekki hafa sjálfstæða ritstjórnar-
stefnu heldur á ritstjórinn að skrifa einsog
flokkseigendur bjóða honum. En Össur hef-
ur neitað og neitar enn að taka þátt í húrra-
hrópunum vegna samninganna.
En Össur Skarphéðinsson ritstjóri Þjóðvilj-
ans veit hvað hann er að gera. Strax daginn
eftir fordæminguna hefur hann náð sér í
traustsyfirlýsingar. Stjórn BSRB segist ekkert
hafa við skrif Þjóðviljans að athuga, stuðn-
ing fær ritstjórinn frá almennum fundi Al-
þýðubandalagsins í Garðabæ og trúnaðar-
maður hjá Dagsbrún, Páll Valdimarsson, 14.
maður á lista Alþb. í Reykjavík, ásakar verka-
lýðsforystuna um siðleysi í heilli grein. Össur
hefur því fengið grasrótina í Alþýðubanda-
laginu eða það af henni sem fyrirfinnst til
þess að svara árásum verkalýðsforystunnar
og flokkseigendafélagsins á sig. Hér er
brugðist gífurlega snarlega við, halda mætti
að Þjóðviljamenn hefðu beðið eftir þessu.
En Össur var farinn að tryggja sig miklu
fyrr. Ástæða þess að hann fór í prófkjörs-
slaginn einmitt um það leyti sem Guðmund-
ur J. og Þröstur voru að segja upp blaðinu var
sú að hann varð að fá stuðning hins óbreytta
alþýðubandalagsmanns, hann varð að fá
ótvíræðan stuðning lýðræðishópsins í Al-
þýöubandalaginu og þar með staðfestingu á
styrkleika sínum innan flokksins. Þetta tókst
vonum framar. Það er ekki hægt að hrófla
við ritstjóranum í fjórða sætinu, baráttusæti,
og vegna þessa telur Össur sig öruggan í stóli
ritstjóra Þjóðviljans þegar hann segir í viðtali
við DV: „Ef menn vilja byrja kosningabarátt-
una á því að reka úr ritstjórastóli mann sem
mögulega verður í baráttusæti flokksins í
Reykjavík, þá eru þeir pólitískir nefapar.“
Hugsanlegir nefapar er flokksforystan.
Þetta mál er alls ekki til lykta leitt og það
er eftir að sjá hvort flokksforystan ætlar með
stuðningi Dagsbrúnar og ASI að halda áfram
að ráðast gegn Þjóðviljanum með Össur í
broddi fylkingar og gerast nefapar eða hvort
hún ætlar einu sinni enn að lúffa fyrir Össuri
Skarphéðinssyni og tangarsókn hans og „ný-
tilkominnar“ grasrótar í Alþýðubandalag-
inu. Það ræðst á næstu dögum.
Olof Palme var vel
kunnug áhættan sem
fylgdi stöðu hans og
starfi.
Samsæri liggur fyrir, en hver
sendi flugumanninn?
ERLEND YFIRSÝN
Um langan aldur hafa Svíar talið sér og
öðrum best borgið með því að forðast að
dragast inn í átök á vígvöllum, en samt lifa
hermannlegar dyggðir góðu lífi í Svíþjóð. Fá-
ar þjóðir geta bent á fleiri úr forustusveit
sinni, sem lagt hafa lífið í hættu í návígi við
ófyrirleitin ofbeldisöfl og þolað hetjudauða
fyrir. Raoul Wallenberg í dýflissum Stalíns,
Folke Bernadotte í Palestínu, Dag Hammar-
skjöld í Kongó. Nú hefur nafn Olofs Palme
bæst í þessa röð.
Eitt af fáu sem ljóst þykir liggja fyrir um víg
Palme, er að atvinnumorðingi var að verki
og banaði forsætisráðherra Svíþjóðar á
Stokkhólmsgötu á föstudagskvöldið. Þótt
enn sé óvíst hver gerði byssumanninn út, ber
verknaðurinn öll auðkenni pólitísks morðs.
Allt er þaulskipulagt, ekki síst undankoma
ódæðismannsins, og þar með að hann komi
ekki upp um þá sem að baki standa.
Fyrir frumkvöðlum samsærisins hefur
vakað að ryðja úr vegi áhrifamanninum Olof
Palme, stjórnmálaforingja með langa
reynslu og mörg járn í eldinum á alþjóðavett-
vangi. Vegna forustuhlutverks í Alþjóða-
sambandi jafnaðarmanna og víðtækra sam-
banda og samstarfs við forustumenn ann-
arra ríkja, einkum þá sem ekki vilja una að-
gerðalaust að forustumenn risaveldanna
ráðskist einir með mál sem varðað geta
framtíð mannkyns, kom sænski forsætisráð-
herrann víða við atburðarás.
Palme hafði í höndum þræði til átaka-
svæða sem nú eru virk í Austur-Asiu, löndun-
um fyrir Miðjarðarhafsbotni, sunnanverðri
Afríku og Rómönsku Ameríku. Margar eru
þær leyniþjónusturnar, sem gætu talið yfir-
boðurum sínum akk í að ryðja honum úr
vegi. Við núverandi aðstæður er slíkt einatt
gert í blóra við einhver hryðjuverkasamtök-
in. Ruglukollarnir sem þau skipa reynast
auðsveip verkfæri í höndum vanra leyni-
þjónustumanna, sem sjá þeim fyrir vopnum
og fé. Reynslan sýnir að þetta á jafnt við hvort
sem í hlut eiga Gráu úlfarnir, Prima linea eða
Rote Armee Fraktion.
Því er ekkert leggjandi upp úr orðunum
einum, þegar tvenn ef ekki þrenn þýsk
hryðjuverkasamtök eru borin fyrir ábyrgð á
morði Palme í hringingum til fréttastofanna
út um Evrópu. Þar þarf ekki annað að búa
undir en almenn vitneskja um þátt fórnar-
lambsins í viðureign við þýska hryðjuverka-
sveit fyrir meira en áratug. Palme stjórnaði
aðgerðum, þegar byssumenn tóku á sitt vald
vesturþýska sendiráðið í Stokkhólmi og voru
þreyttir þangað til þeir gáfust upp án meiri
vígaferla en urðu í upphafi.
Fullyrðingar um að alþjóðleg hryðjuverka-
starfsemi berist fyrst til Norðurlanda með
morði Olofs Palme stafa því af rangminni.
Viðbúnaður til að mæta hryðjuverkastarf-
semi var mikill þegar á síðasta áratug, sér í
lagi í Svíþjóð, og kom að góðu haldi þegar á
reyndi við töku þýska sendiráðsins.
Launmorðingjar hafa líka látið fyrr til sín
taka á Norðurlöndum í blóðhefndastríði al-
þjóðlegra hryðjuverkahópa. ísraelska leyni-
þjónustan Mossad gerði á sínum tíma morð-
ingja út til Noregs. Þar var ráðinn af dögum
sárasaklaus þjónn, ættaður frá Marokkó, af
því nafnaruglingur kom upp í spjaldskrá
Mossad. Israelsmenn héldu sig vera að drepa
félaga í Svarta september. Á daginn kom að
ísraelska leyniþjónustan hafði fengið sér til
aðstoðar við undirbúning morðsins ung-
menni, bæði frá Svíþjóð og Danmörku, sem
létu leiðast til verknaðarins af hugsjóna-
ástæðum. Eftirmál eftir morðið í Lille-
hammer urðu minni en efni stóðu til, af því
Kristilegi flokkurinn í Noregi trúir því að ill-
virki unnin á vegum ísraelskra stjórnarstofn-
ana séu í þágu guðs Abrahams, ísaks og
Jakobs.
Hryðjuverk og vígaferli atvinnumorðingja
hafa því ekki látið Norðurlönd ósnortin fram
til þessa. Það nýja er að nú bitnar athæfið
fyrst svo um munar á norrænum mönnum
sjálfum, kunnasti stjórnmálamaður Norður-
landa er skotinn í miðri höfuðborg Svíþjóðar,
og morðinginn kemst undan án þess að lög-
reglan finni nokkra slóð sem rakin verður í
snatri.
Olof Palme var myrtur daginn sem hann
gaf lífvörðum sínum frí. Það gefur undir fót-
inn hugmyndum um að aukin og óslitin
gæsla hefði getað komið að haldi í þetta
skipti og fái afstýrt slíkum atburðum. Reynsl-
an sýnir annað. Annar þjóðarleiðtogi, sam-
herji Palme í baráttunni fyrir að hemja víg-
búnaðarkapphlaupið, var myrtur ekki alls
fyrir löngu. Það var Indira Gandhi, forsætis-
ráðherra Indlands. Þar voru lífverðir hennar
sjálfrar að verki.
Ekki var það vegna skorts á lífvörðum sem
Kennedy forseti Bandaríkjanna lét lífið í
eftir Magnús Torfa Ólafsson)
:Dallas. Og núverandi Bandaríkjaforseti,
Ronald Reagan, á ekki líf sitt að þakka ár-
vekni lífvarða, heldur að það var léleg skytta
sem veittist að honum í Washington.
Frelsi fylgir áhætta. Það vissi Olof Palme
manna best, og hann taldi að stjórnmála-
menn í lýðræðisrikjum yrðu að taka hana
vitandi vits. Byssumenn og hryðjuverka-
sveitir vinna einmitt að því að skapa það
ástand, að traustið sem heldur frjálsum þjóð-
félögum saman rofni, að sambandið milli
forustumanna og fjöldans, sem þeir sækja til
umboð sitt, verði aðeins formlegt en ekki
persónulegt.
Óaldarflokkarnir hafa unnið hálfan sigur,
megni þeir að koma því til leiðar að skjald-
borg vopnaðra varða og skothelt gler sé það
eina sem við blasir, þegar leiðtogar lýð-
frjálsra ríkja eru á ferð. Reynslan sýnir, að
öryggið getur aldrei orðið algert. í því efni
verður að finna meðalhófið.
Eftirmaður Palme, Ingvar Carlsson, gerir
sér þetta ljóst. Hann kvaðst ætla að draga úr
öryggisráðstöfunum þegar frá líður, og kom-
ið er á daginn hvort um er að ræða samsæri
um enn víðtækari aðgerðir í Svíþjóð en
morðið á forsætisráðherranum.
Varanlegt öryggisleysi og beygur hlýst
ekki af því einu að leigumorðingi komst að
Olof Palme. Verst verða eftirköstin eftir
morðið, beri rannsókn engan árangur og
alger óvissa ríki um hverjir að verki voru og
hvað þeim gekk til.
Þess vegna er vonandi, að gagnrýni
sænskra fjölmiðla á sein og ómarkviss við-
brögð lögreglu við ódæðisverkinu eigi við
sem minnst rök að styðjast, enda óþolin-
mæði fréttamanna alþekkt í málum sem
þessum.
Olof Palme sýndi í lífi og starfi að hann var
hugrakkur og tók með jafnaðargeði áhættu
sem hann vissi að fylgir verkahringnum sem
hann tókst á hendur og starfsstílnum sem
hann tamdi sér. Sú tilhugsun er illbærileg, að
fyrir handvömm eða fyrirhyggjuleysi farist
fyrir að skýra til hlítar hvatir og aðstæður,
sem lágu að því að hann féll fyrir morðingja-
hendi á heimleið af kvikmyndasýningu við
hlið konu sinnar.
4 HELGARPÓSTURINN