Helgarpósturinn - 26.06.1986, Síða 22

AÐ PÆLA I MOLDINNI
BÓNDINN OG LEIKARINN LEIFUR HAUKSSON í HP-VIÐTALI UM
FÉLAGSBÚSKAPINN Á STRÖNDUM, HIPPAÁRIN, HRYLLINGSBÚÐINA OG
NORRÆNU LISTAHÁTÍÐINA SEM HANN ER AÐ UNDIRBÚA NÚNA
Einn galdrastafurinn sem forfeöur okkar notuöu til galdra og sœringa
hlaut nafniö Ægishjálmur. Hann minnir mest á ískristal aö lögun. Ogþegar
Tryggvi Magnússon teiknari var beöinn um aö gera einkennismerki
Strandasýslu fyrir Alþingishátíöina á Þingvöllum áriö 1930, datt honum
strax í hug aö nota galdrastafinn Ægishjálm sem tákn fyrir sýsluna, sem
var á sínum tíma annáluö fyrir galdra og sœringar.
Seinna, þegar Héraössamband Strandamanna var stofnaö, varö Ægis-
hjálmurinn geröur aö merki sambandsins. '
En hvaö kemur þetta leikaranum Leifi Haukssyni viö, þeim sem lék báö-
arlokuna Baldur í Litlu hryllingsbúöinni? Já, Leifur er Strandamaöur —
reyndar ekki innfœddur en hefur haft fast aösetur á Bakka í Bjarnarfiröi
hinum syöri undanfarin níu ár. Leifur þvertekur fyrir þaö aö vera göldrótt-
ur en hann getur aö minnsta kosti brugöiö sér í allra kvikinda líki, spilaö
fótbolta meö Sundfélaginu Gretti, kennt upprennandi bœndum og hrepps-
nefndarmönnum á Ströndum og staöiö sköllóttur á sviöi Þjóöleikhússins.
Þess á milli hefur hann mokaö skít o. fl. á búgaröi sínum. Leifur hefur dvaliö
í Reykjavík aö mestu leyti undanfarin tvö ár og þangaö viröist Ægishjálm-
urinn elta hann, þvíþessa dagana er hann í óöa önn aö undirbúa norrœna
listahátíö sem haldin veröur í Reykjavík í júlí. Og merki sýningarinnar er
ekkert annaö en galdrastafurinn góöi, Ægishjálmurinn sjálfur.
Yfirskrift hátíðarinnar er N’Art '86, sem er ein-
hvers konar skammstöfun fyrir Nord Art, þ.e.
norræna list. Leifur situr með fyrsta kaffibollann
í baðstofunni hjá undirrituðum og sýgur síga-
rettuna sína. Hann er búinn að lita hárið á sér
rautt síðan ég sá hann síðast en sá litur mun vera
leifar frá því þegar hann var í tygjum við Rauð-
hóla-Rannsý síðastliðinn vetur. En áfram með
Nartið:
„Þessi hátíð er afmæiisheimsókn í tilefni af
200 ára afmæli Reykjavíkurborgar. Hingað kem-
ur fjöldinn allur af norrænum listamönnum og
þessi hátíð hefst 18. júlí og stendur stanslaust í
10 daga. Þetta verða m.a. þrír leikhópar, rokk-
grúppur og jassbönd, þ.á m. enginn annar en
Nils-Henning Örsted Pedersen. Klassíska tónlist-
in gleymist heldur ekki hjá okkur því þarna
verður strengjakvartett og þar að auki náungi
sem heitir Mogens Ellegárd sem spilar á ,,ac-
cordion". Það er eins konar harmóníka eða drag-
spil.“
— Og hvar verdur fjöriö?
„Út um allan bæ. En aðalbækistöðvarnar
verða á Háskólavellinum. Þar reisum við heljar-
mikið samkomutjald og í því fara fram ýmiss
konar uppákomur. Til dæmis kemur hingað til
lands barnasirkus þar sem eingöngu börn koma
fram. Háskólavöllurinn verður sem sagt eins
konar nafli hátíðarinnar en síðan verða uppá-
komur á Kjarvalsstöðum, í Hlaðvarpanum,
fðnó, Lindarbæ og víðar."
— Ertu framkvœmdastjóri þessarar hátídar?
„Nei, sá maður heitir Birgir Edvardsson og
hefur lengst af verið búsettur í Svíþjóð. Ég hef
hins vegar titlað mig bátsmann og er einhvers
konar allsherjarreddari. Það voru stofnuð sam-
tök í Svíþjóð í kringum þessa hátíð sem kalla sig
Kultur-projekt Island. Alls verða hérna yfir 200
listamenn á stjái á meðan þetta stendur yfir. Við
búumst við gríðarlegri stemmningu í bænum."
Öðruvísi en Listahótíð
— Erud þiö ekkert smeykir vid ad koma með
svona mikla menningarveislu rétt á eftir hinni
eiginlegu Listahátíö?
„Nei, aldeilis ekki. Þessi hátíð verður með allt
öðru sniði. Hjá okkur verða eingöngu norrænir
listamenn og við ætlum okkur að ná hátíðar-
stemmningu til dæmis með því að hafa skrúð-
göngu, flugdrekasýningu og reisa þetta sam-
komutjald á Háskólavellinum. Það er gríðarlega
stórt og verður leigt sérstaklega að utan. Mér
fannst hátíðarstemmningin fara fyrir ofan garð
og neðan á nýafstaðinni Listahátíð. Það voru
reyndar ýmsir sniilingar sem sóttu okkur heim
en það var því miður einhver hámenningar-
bragur á hátíðinni sem fældi almenning frá því
að taka þátt í henni.“
— Hvernig er fyrirtœkið fjármagnað?
Við byrjuðum á núlli en fengum styrk frá norr-
æna menningarsjóðnum og síðan hafa allar höf-
uðborgirnar á Norðurlöndum styrkt fyrirbærið
á einn eða annan hátt. Norræna leiklistarráðið
hefur líka styrkt okkur og við höfum auk þess
sótt um styrk til menntamálaráðuneytisins.
Við byrjuðum sem sagt á núlli og vonumst til
að enda á núlli líka. Og reiknum sko ekkert frek-
ar með því að halli verði á hátíðinni. Við látum
að minnsta kosti hverjum degi nægja sína þján-
ingu.“
— Að láta hverjum degi nœgja sína þjáningu,
segirðu. Ertu vanur því?
„Ó-já, væni rninn.”
Hippatímabilið
— Einu sinni birtust litmyndir af þér í Vikunni
vegna þess að þú kvœntist í kyrtli. Var þetta á
hippatímabilinu?
„Já, líkiega. Ég hafði mikið gaman af því að
vera hippi. Ég lék meira að segja í hippasöng-
leiknum Hárinu sem sýndur var í Glaumbæ. En
svo brann Glaumbær, eins og allir vita, og hljóð-
færin sem notuð höfðu verið í Hárinu urðu eld-
inum að bráð."
— En Hippahugsjónin, brann hún líka upp til
agna?
„Nei, langt því frá. Ég held hún blundi í ansi
mörgum, þótt hún leynist kannski á bak við
stresstöskur og stífbónaða skó. Ég er ennþá hrif-
inn af þessari hugsjón. Mér fannst þetta gríðar-
lega skemmtilegur tími og mjög svo eftirminni-
legur. Svo þróaðist þetta í ýmsar áttir. Hjá sum-
um seig heldur betur á ógæfuhliðina en aðrir af-
neituðu sinni gömlu hugsjón alfarið eða létu
klippa sig.“
— En hvað gerðir þú?
„Ég fór norður á Strandir ásamt sambýliskonu
minni Guðrúnu Bachmann og fór að kenna við
lítinn sveitaskóla sem heitir Klúkuskóli. Ég var
fljótur að klifra upp metorðastigann. Árið eftir
varð ég skólastjóri við sama skóla. Það var árið
1977“
— Og hvað tók svo við?
„Ég endaði sem bóndi á bæ sem er þarna ör-
skammt frá skólanum. Sá bær heitir Bakki og
hafði verið í eyði í hálft ár.“
— Viltu segja mér frá búrekstrinum á Bakka?
„Alveg sjálfsagt." Og Leifur bóndi er nú hætt-
ur að soga sígarettur og treður tóbaki í pípuna
sína. „Avallt verið mikill reykingamaður. Ég
vona bara að reykskynjarinn fari ekki í gang!“
Félagsbúið Bakki
„Þegar við vorum búin að kenna í tvö ár við
Klúkuskóla, stofnuðum við Guðrún félagsbú
[eftir Bjarka Bjarnason myndir Jim Smart
með vinafólki okkar úr Reykjavík, þeim Arnlíni
Óladóttur og Magnúsi Rafnssyni. Þau höfðu
fyrst farið norður á Strandir til að kenna við
Klúkuskóla, alveg eins og við Guðrún. Mig hafði
persónulega alltaf langað í sveit og sveitastörfin
höfðu alltaf heillað mig. Við fórum að pæla í
moldinni í orðsins fyllstu merkingu.”
— Hvers konar bú rekið þið á Bakka?
„Fyrst og fremst er þetta garðyrkjubýli en þó
erum við með nokkrar rolluskjátur. Við ræktum
alls konar kryddjurtir og seljum afurðirnar beint
á veitingastaði í Reykjavík. Svo erum við með
framleiðslu á ýmiss konar matjurtum og höfum
verið með grænmetistorg á Hólmavík í hverri
viku.”
— Notiö þið ekki jaröhita við rœktunina?
„Jú, jú, við virkjuðum jarðhitann strax og not-
um hann líka til að hita upp íbúöarhúsið á
Bakka, því fyrir örfáum árum settum við upp
svokallaða varmadælu.”
— Nú hafa margir af ykkar kynslóð reynt fé-
lagsbúskap ! einhverri mynd en gengið misjafn-
lega. Hver heldurðu að sé formúlan fyrir því að
svona félagsbúskapur verði langlífur?
„Ég held að það sé engin patent-formúla fyrir
því, en í fyrsta lagi er nauðsynlegt að allir hafi
áhuga á því sem verið er að gera. Við vorum öll
borgarbörn og tiltölulega óvön sveitastörfum
þegar við byrjuðum búskapinn. Við vorum öll
að læra. Nú, þolinmæði, hógværð og nægjusemi
skiptir líka miklu máli í svona samyrkjubúskap
og það að gera ekki stórmál út af einhverjum
hlutum sem eru svo kannski ekki neitt neitt. Við
gerðum líka alltaf ráð fyrir þeim möguleika að
hvert okkar gæti horfið á brott um stundarsakir
og sinnt sínum hugðarefnum um lengri eða
skemmri tíma.“
— Hvernig gengur reksturinn annars fyrir sig
á félagsbúinu á Bakka?
„Við eigum öll fjögur fjórðung úr jörðinni. Við
vinnum kauplaust á búinu og allur ágóði af söl-
unni rennur beint í búreksturinn. En auk hans
höfum við stundað ýms störf. Magnús og Guð-
rún hafa til dæmis verið afkastamiklir þýðendur.
Við Arnlín höfum kennt mikið og ég hef spilað
og sungið með Þyrlaflokknum á Hólmavík."
— En nú hefur þú verið á höfuðborgarsvœð-
inu undanfarin tvö ár. Ertu ekkert á leiðinni
heim?
„Ég get tekið rútuna norður á Hólmavík
klukkan átta í fyrramálið ef þú endilega vilt. En
ef satt skal segja er ég þessa stundina óráðinn í
því hvenær ég sný aftur í Bjarnarfjörðinn. Fram-
tíðin verður bara að leiða það í ljós.“
Á erf itt með að gera tíu óra
áætlanir
— Þú skipuleggur líf þitt ekki langt fram í tím-
ann?
„Nei, það hef ég aldrei getað gert. Ég hef bara
aldrei getað planlagt líf mitt langt fram í tímann.
Það finnst kannski sumum vera ábyrgðarlaus af-
staða en ég er svona gerður. Mér finnst betra að
gefa mig í eitthvert tiltekið verkefni hverju sinni.
Fyrir tveimur árum langaði mig suður og fór og
þá æxlaðist það þannig að ég fékk eitt aðalhlut-
verkið í Litlu hryllingsbúðinni, sem hitti ræki-
lega í mark, eins og allir vita. Sýningarnar urðu
alls hundrað, eða þar um bil.“
— Varstu ekkert orðinn þreyttur á stykkinu
þá?
„Nei, langt því frá. Mér fannst það mjög
skemmtilegt og fílaði músikina í botn.“
— Hitt leikhúsið hefur veriö umdeilt fyrir það
að fjársterkir aðilar settu þarna peninga í fyrir-
tœki sem stendur fyrir leiksýningum. Óttast þú
ekki að menn reyni að beita áhrifum sínum um
of við að móta leiklistarsmekk hjá fólki?
„Nei, alls ekki. Þeir eru í engri aðstöðu til þess
og hafa heldur engan áhuga á því. Þótt eigend-
urnir hafi fulltrúa í stjórninni hafa þeir enga
meirihlutaaðstöðu. Og það verður enginn höku-
feitur á því að reka leikhús.
En það er annað sem skiptir meira máli í sam-
bandi við Hitt leikhúsið. Það einsetti sér í upp-
hafi að reyna að ná til þess fólks sem sækir ekki
leikhús alla jafna og það tókst svo sannarlega
með Litlu hryllingsbúðinni.”
— En hvað með Rauðhóla-Rannsý?
„Það tókst ekki eins vel með hana, þótt sýn-
ingin gengi þokkalega. Mér fannst kynningin á
þessari sýningu vera svolítið misheppnuð.”
— Hvað áttu við?
„Ja, eins og menn muna var bein útsending
frá æfingu á leikritinu skömmu fyrir frumsýn-
ingu. Þetta var sent úí í sjónvarpsþættinum Á
líðandi stundu sem öll þjóðin fyígdist með. En
það vildi bara svo illa til að atriðin sem sýnt var
frá voru eintóm slagsmál og ofbeldisatriði. Ég
held að fólk hafi fengið ranga mynd af Rauð-
hóla-Rannsý í gegnum þessa kynningu. Fólk
hélt að þetta væri eitt allsherjar hanaat en sann-
leikurinn er sá aö það var mikill húmor í þessu
stykki og heilmikill söngur. Og þetta er eina leik-
ritið sem ég veit um þar sem fólk er beinlínis
hvatt til að vera með framíköll. Og á sumum sýn-
ingum lifðu menn sig svo inn í leikritið að það
var varla hægt að leika fyrir hvatningarópum í
áhorfendum. Það var helvíti gaman að því. Ég
kom reyndar inn í þetta leikrit þegar æfingatím-
inn var hálfnaður, í staðinn fyrir Andrés Sigur-
vinsson sem meiddist á hendi, en ég tek það
fram að það var ekki á æfingu.
Syngur í Dómkórnum
— Einu sinni varstu í hljómsveitinni Þokkabót,
Leifur. Þú hefur ekki lent í neinni hljómsveit
núna eftir að þú komst suður?
„Nei, reyndar ekki, enda hef ég ekki leitað
sérstaklega eftir því. En égsyng núna með Dóm-
kórnum undir stjórn Marteins Hungers Friðriks-
sonar. Og fíla það vel.“
— Varstu lengi í Þokkabót?
„Nei, ekki get ég sagt það. En ég tók þátt í að
gera eina plötu með Þokkabót. Það var hljóm-
platan Fráfærur. Mér hefur alltaf fundist það
vera góð plata, þótt ég segi sjálfur frá og þó að
sándið væri ekki upp á það besta. Á annarri hlið-
inni er tónverk með pólitískum textum sem við
sömdum í sameiningu.”
— Ertu pólitískur?
„Ég tel mig vera pólitískan en vil alls ekki láta
bendla mig við neinn stjórnmálaflokk. En það
er hægt að láta stjórnmálaskoðanir sínar í Ijós
þó að maður sé ekki meðlimur í einhverjum
pólitískum samtökum. Afskiptaleysi og pólitísk
deyfð finnst mér vera alversta pólitíkin.”
— En finnst þér félög og flokkar ekki vera rétti
vettvangurinn til að koma hugðarefnum þínum
á framfœri?
„Nei, ekki endilega. Ég held að ég sé bara
meðlimur í tveimur félögum. Það er slysavarna-
deildin Björg og Búnaðarfélag Kaldrananes-
hrepps. Mér finnst vera óþarfi að stofna félag í
kringum hvað sem er. Það er jafnvel stofnað fé-
leg tannstönglatálgara, drullusokkasafnara og
hurðarhúnasmiða og allir vilja komast í stjórn
og ota sínum tota. Þetta er ekki fyrir minn
smekk. En ég hef geipigaman af að blanda geði
við fólk og vasast í öllum fjandanum.”
— Þú vilt þá ekki blanda saman stjórnmálum
og listum?
„Mér finnst að minnsta kosti rangt að spyrða
þetta saman og binda listamenn á einhvern póli-
tískan klafa."
— Hvað finnst þér um þá listamenn sem
sendu frá sér stuðningslistann á dögunum?
„Þetta var nú bara fáránlegt í sjálfu sér og
alrangt hugsað. Þessir ágætu menn hljóta að sjá
að það er ekki hægt að kjósa einn mann án þess
að kjósa allan flokkinn.”
Listin er lygi
— Langar þig aldrei til að gerast atvinnulista-
maður?
„Það er eins og ég sagði áðan: Engin framtíð-
arplön.Ég hef haft gífurlega mikið gaman af
þessu listastússi. En það er ekki allt. Málarinn
Picasso orðaði þetta þannig, ef ég man rétt: List-
in er lygi til að opna augu okkar fyrir sannleik-
anum. Og ég get alltaf snúið til baka og farið að
pæla í moldinni fyrir norðan. Það er ágætt.
Moldin á hvort eð er eftir að eignast okkur flest!"