Helgarpósturinn - 11.06.1987, Blaðsíða 8

eftir Gunnar Smára Egilsson mynd Jim Smart
Fyrir tveimur vikum vöruðu sænsk heilbrigðisyfirvöld
við því að silfurfyllingar væru settar í tennur barnshaf-
andi kvenna. Þessi ákvörðun fylgdi í kjölfar umræðu og
rannsókna á skaðsemi kvikasilfurs í þessum fyllingum á
mannslíkamann. í Danmörku hafa vinstri sósíalistar lagt
fram þingsályktunartillögu, sem miðar að því að tak-
marka notkun amalgams, en það er heiti efnablöndunn-
ar sem notuð er í silfurfyllingar.
HEILBRIGÐISYFIRVÖLD í SVÍÞJÓÐ
VARA VIÐ NOTKUN SILFURFYLLINGA í
TENNUR BARNSHAFANDI KVENNA
MARGT BENDIR TIL AÐ SAMBAND SÉ Á
MILLI KVIKASILFURSINS í ÞESSUM FYLL-
INGUM OG ÝMISSA SJÚKDÓMA HEIL-
BRIGÐISYFIRVÖLD HÉR HAFAST EKK-
ERT AÐ
Á Islandi er þetta sama efni notað
á tannlækningastofum í miklum
mæli. íslendingar hafa mun verri
tennur en Danir og Svíar. Áætlað er
að silfurfyllingar séu hér helmingi
fleiri á íbúa en í þessum löndum.
Það hlýtur því að vekja ýmsar
spurningar á íslandi eþgar ná-
grannaþjóðir okkar taka að vara við
og reyna að draga úr notkun amal-
gams í tannfyllingum.
KVIKASILFUR í
SILFURFYLLINGUM
Það sem gerir það að verkum að
menn hafa beint sjónum sínum að
þessu efni, sem notað hefur verið í
tannfyllingar síðan snemma á síð-
ustu öld, er að í því er kvikasilfur.
Þó þessar fyllingar séu í daglegu
tali kallaðar „silfurfyllingar" eru
þær ekki úr silfri nema að tveimur
þriðju hlutum. í þeim eru einnig tin,
kopar og zink. Þessir málmar eru
síöan hrærðir upp í kvikasilfri svo
þeir verði auðmótanlegri, en kvika-
silfur er fljótandi málmur. Þegar fyll-
ingunni er komið fyrir í tönnum er
kvikasilfur um 3% af blöndunni.
Það hefur verið vitað lengi að
kvikasilfur hefur eiturverkanir á
mannslíkamann. Þeir sem unnið
hafa með hreint kvikasilfur í miklu
magni hafa fengið alvarlega sjúk-
dóma. Þannig varð til dæmis Hatt-
arinn í Lísu í Undralandi geðveikur
af því að þvo marðarskinn upp úr
kvikasilfurslausn.
Hingað til hefur það hins vegar
verið álitið hættulaust að blanda
kvikasilfri í fyllingarefni fyrir tenn-
ur. Á undanförnum árum hefur and:
staðan gegn því hins vegar vaxið. í
fyrstu var umræðan mest meðal
þeirra er aðhyllast náttúrulækning-
ar og umhverfisvernd. í dag er hins
vegar unnið að rannsóknum á hugs-
anlegri skaðsemi silfurfyllinganna í
mörgum löndum.
Á Norðurlöndum eru mjög skipt-
ar skoðanir um þessi mál. Félög
tannlækna hafa lagst mjög hart
gegn öllum kenningum um skað-
semi fyllinganna. Sömuleiðis hafa
tannlæknasamtök bæði í Bretlandi
og Bandaríkjunum gefið út yfirlýs-
ingar þar sem þau þvertaka fyrir að
silfurfyllingar geti verið hættulegar.
HÖFUÐVERKUR OG
SLAPPLEIKI
En skoðanir eru skiptar meðal
tannlækna. Þannig greindi dr. Steen
Börglum Jensen, prófessor við
Tannlækningaháskólann í Arósum,
frá því í viðtali fyrir skömmu að þörf
væri frekari rannsókna á þessu
sviði. Það væri vitað að kvikasilfur
hefði eiturverkanir og eitthvert
magn af því eyddist úr fyllingunum
og færi út í líkamann. Þá væri það
vitað að það flýtti fyrir eyðingu silf-
urfyllinganna ef menn hefðu einnig
gullkrónur í tönnunum. Margir hafi
orðið til að benda á hugsanleg
tengsl fyllinganna við ýmis óþæg-
indi og jafnvel alvarlega sjúkdóma.
Þetta þyrfti að rannsaka nánar, áður
en hægt væri að segja til um skað-
semi silfurfyllinga.
Ole Hovmand, tannlæknir í Kaup-
mannahöfn og fyrrverandi þing-
maður, er mikill andstæðingur silf-
urfyllinganna. Hann hefur fjarlægt
þær úr miklum fjölda fólks og sett
plastefnisfyllingar í staðinn. Hov-
mand hefur sent frá sér greinargerð
þar sem hann greinir frá þeim bata
er sjúklingar hans telja sig hafa
fengið eftir að skipt var um fyllingar.
Þar eru upp talin hin ólíklegustu
einkenni, en höfuðverkur, slapp-
leiki, svefnleysi og magatruflanir
eru algengust. Þeir sem hafa gull-
krónu í tönnum sínum ásamt silfur-
fyllingunum hafa, samkvæmt
Hovmand, frekar átt við vanheilsu
að stríða.
Hovmand segir í greinargerð
sinni að hægt sé að greina eitur-
verkanir frá silfurfyllingunum eftir
sjúkdómseinkennum. Þau eru, sam-
kvæmt Hovmand; höfuðverkur,
málmbragð í munni, maga- og
þarmatruflanir, kaldar hendur og
tær, húð- og ofnæmissjúkdómar,
minnistap og talerfiðleikar, þreyta
og svefnleysi.
ÞINGSÁLYKTUNARTIL-
LAGA UM TAKMÖRKUN
Á EFNINU
Hovmand er einn helsti talsmað-
ur þeirra er vilja setja takmarkanir á
notkun amalgams í Danmörku. í
janúar á þessu ári lögðu vinstri
sósíalistar fram þingsályktunartil-
lögu um aðgerðir til að takmarka
notkun þessa efnis.
í tillögunni er gert ráð fyrir að
verð á amalgam verði hækkað svo
það verði álíka dýrt og silfur. Verð-
mismunur þessara efna er nú mikill.
Gull er á íslandi um tiu sinnum dýr-
ara. Auk þessa eru í tillögunni
ákvæði um sérstakar varnir á tann-
læknastofum til verndar þeim er
vinna með þessi efni. Þessi tillaga
hefur ekki náð fram að ganga.
Hinum megin Eyrarsunds, í Sví-
þjóð, eru starfandi samtök fólks,
sem telur sig hafa hlotið bata eftir að
silfurfyllingar í tönnum þess voru
fjarlægðar. I samtökunum eru um
fjögur hundruð manns. Þeir kvillar
sem meðlimir samtakanna telja sig
hafa ráðið bót á eru allt frá höfuð-
verk og almennum slappleika upp í
mjög alvarlega sjúkdóma.
Þannig er í samtökunum fólk sem
hefur í mörg ár leitað árangurslaust
til lækna vegna sjúkdóma sem ekki
hefur verið hægt að greina. Þeir
hafa hins vegar lýst sér í hræðilegri
líðan sjúklinganna. Sumir þessara
sjúklinga voru af læknum taldir
vera með mænusigg og fengu köst,
ekki ósvipuð þeim er hafa þann
sjúkdóm.
Þegar fólk er svona langt leitt er
ekki skipt um fyllingar í því, eins og
þeim er kenna sér minna meins.
Þeir sem taldir eru hafa kvikasilfur-
seitrun á háu stigi eru í fyrstu látnir
fá plasthulstur, sem þeir láta utan
um tennur sínar til að einangra silf-
urfyllingarnar frá nálægum gull-
krónum. Við þetta skánar líðan
sjúklinganna. Eftir nokkra mánuði
er síðan skipt um fyrstu fyllinguna.
Þá eiga sjúklingarnir það til að
veikjast heiftarlega, vegna þess
kvikasilfurs sem leysist upp við að
fyllingin er spóluð út. Það geta því
oft liðið nokkrir mánuðir milli þess
að ein fylling er tekin og sjúklingur
er tilbúinn í næstu aðgerð.
SÆNSK HEILBRIGÐIS-
YFIRVÖLD SENDA FRÁ
SÉR VARNAÐARORÐ
Umræðan um skaðsemi kvikasilf-
urs í tannfyllingum í Svíþjóð varð til
þess, að skipuð var nefnd vísinda-
manna til að gera tillögur um úr-
bætur, ef þess reyndist þörf. Á niður-
stöðum hennar byggðu sænsk heil-
brigðisyfirvöld tilkynningu sína,
þar sem þau vara við því að silfur-
fyllingar séu settar í tennur barns-
hafandi kvenna.
í niðurstöðum nefndarinnar kem-
ur fram að þrátt fyrir að sjúkdóms-
sögur margra sjúklinga bendi til að
samband sé á milli tannfyllinganna
og ýmissa kvilla sé það ekki vísinda-
lega sannað. Nefndin gerir þó tillög-
ur um ýmsar varúðaraðgerðir. I
fyrsta lagi að rannsóknir verði
styrktar, bæði á eiturverkunum
kvikasilfurs og til þróunar nýrra
efna til að leysa amalgam af hólmi.
í öðru lagi að dregið verði úr notkun
silfurfyllinga, varnir á tannlækna-
stofum efldar og tannlæknum verði
gert skylt að tilkynna sjúkdómsein-
kenni, er hugsanlega kunna að eiga
upptök sín vegna silfurfyllinganna.
Þegar þessar niðurstöður eru
lesnar vekur það furðu að ekki hef-
ur orðið vart umræðna um skað-
semi silfurfyllinga á Islandi. Meðan
heilbrigðisyfirvöld í Svíþjóð reyna
að draga úr notkun á þessu fylling-
arefni hefur umræðan hérlendis
ekki komist á yfirborðið.
Þegar Helgarpdsturinn leitaði til
Magnúsar Gíslasonar, deildartann-
læknis hjá heilbrigðisráðuneytinu,
„ÞAÐ ER EINS OG EINHVER HAFI ÞRIFIÐ GLUGGANA"
- SEGIR BRESKUR MAÐUR ER ÞJÁÐIST AF MÆNUSIGGI OG LÉT FJARLÆGJA SILFURFYLLINGAR ÚR TÖNNUM SÍNUM
,,Mér skánadi ekki strax. Svona
lagad gerist ekki tafarlaust. Þegar
þeir tóku fyrstu fyllingarnar hafdi
kvikasilfrid verid ad síast út í lík-
amann á mér sídan ég var átta ára
gamall. En eftir mánud leið mér
auðfinnanlega betur. Það sló á
þessa hrœðilegu þreytu. Aður en
fyllingarnar voru fjarlœgðar var
ég á stífum trefjalausum kúr. En
það var ekki fyrr en kvikasilfriö
var tekið að þessi kúr fór fyrir
alvöru aö virka."
Það er Ronnie Lane, fyrrverandi
meðlimur bresku hljómsveitarinn-
ar Faces, sem lýsir svo áhrifum
þess að silfurfyllingar voru fjar-
lægðar úr tönnum hans. Ronnie
Lane, sem er fjörutíu og eins árs,
var greindur með mænusigg þeg-
ar hann var þrítugur.
„Hvernig á ég að lýsa því hvern-
ig mér líður," heldur Ronnie
áfram. „Það er eins og einhver
hafi þrifið gluggana og þá loksins
áttar maður sig á því hvað þeir
voru skítugir. Það eru margir van-
trúaðir á þetta, en ég vil ekki deila
við þá. Þetta gerði mér gott.“
Fjórum mánuðum áður en
Ronnie Lane lýsti bata sínum á
þennan hátt hafði hann leitað til
Dr. Allen Brambir, náttúrulæknis.
„Hann gat ekki gengið þegar
hann kom til mín,“ segir Dr.
Brambir. „Það að fjarlægja silfur-
fyllingarnar var aðeins hluti af
meðferðinnij en mikilvægur þátt-
ur í henni. Eg beitti einnig fæðu-
kúrum, kannaði rætur streitu og
lét hann taka inn steinefni.
Dóttir mín er með mænusigg.
Hún tók ótrúlegum framförum eft-
ir að fyllingarnar voru teknar úr
henni. Við teljum að við getum
hjálpað um 70—80% af sjúkling-
unum, en það er viss hópur sem
við getum ekkert gert fyrir. Ég veit
ekki hvers vegna.“
En það eru ekki bara náttúru-
læknar sem beita þessari aðferð til
að lina þjáningar mænusiggssjúkl-
inga. Antony Newbury, tannlækn-
ir í London, hefur getið sér orð fyr-
ir að hafa náð ótrúlegum árangri
með því að fjarlægja silfurfylling-
ar og setja plastfyllingar í stað
þeirra.
Newbury trúir því að ónæmis-
kerfi þeirra sem hafa ofnæmi eða
eru óvenju viðkvæmir fyrir kvika-
silfrinu í silfurblöndunni í fylling-
arefninu geti orðið fyrir skaða.
Þessa trú byggir Newbury á ritum
Dr. Davids Egglestone við háskól-
ann í Suður-Kaliforníu.
En það eru ekki allir jafntrúaðir
á þessar kenningar. Einn þeirra
vantrúuðu er Norman Webb, tals-
maður heilsu- og vísindaráðs
Bresku tannlœknasamtakanna.
„Það er rangt að segja við þessa
lasburða einstaklinga að ef þeir
láti taka úr sér fyllingarnar öðlist
þeir heilsuna á ný. Það er siðlaust.
Það er óverulegt af kvikasilfri sem
eyðist af fyllingunum og það er
ekki hreint kvikasilfur, heldur
blanda margra efna."
Heilsu- og vísindaráðið stóð fyr-
ir sinni eigin könnun og komst að
þeirri niðurstöðu að silfurfyllingar
væru hættulausar. í skýrslu ráðs-
ins segir: „Því hefur verið haldið
fram að upplausn kvikasilfurs úr
tannfyllingum gæti orðið völd að
þróun nokkurra ólæknandi sjúk-
dóma, en sannanir styrkja ekki
þessar tilgátur."
Derek Bryce-Smith, prófessor í
lífrænni efnafræði við Reading-
háskólann, hefur stundað rann-
sóknir á hugsanlegum tengslum
mænusiggs og nokkurra eitur-
efna, þar með talið kvikasilfurs.
Hann segist frekar vilja sjá sjúkl-
inga koma á ofnæmisrannsóknar-
stofur til að fá úr því skorið hvort
það hafi ofnæmi fyrir kvikasilfri
heldur en láta tannlækna mæla
rafgeislun frá fyllingunum, en að-
gerðir þeirra eru byggðar á slíkum
mælingum. En Bryce-Smith segist
líka vilja sjá tannlækna sýna meiri
varúð í notkun á kvikasilfri í fyll-
ingar í tennur ungra barna.
„Ég mæli ekki með silfurfylling-
um í mjólkurtennur, því kvikasilf-
ur er eitur fyrir vanþroskaðan
heila."
Patrick Kingsley, heilsugæslu-
vistfræðingur, hefur 400 mænu-
siggssjúklinga til meðferðar á
stofu sinni skammt utan Birming-
ham. Hann segist trúa því að nýjar
fyllingar séu þáttur í heildarmeð-
ferð sjúklingana og það ómissandi
þáttur.
„Ég breyti mataræði þeirra áður
en ég mæli með að þeir láti fjar-
lægja silfurfyllingarnar," segir
hann. „Sumir sjúklinganna hafa
sagt að þeir hafi séð betur frá þeim
degi að fyrsta fyllingin var fjar-
lægð. Á hinn bóginn verð ég að
viðurkenna, að ég haft sjúklinga
sem hafa breytt mataræðinu, látið
fjarlægja fyllingarnar og hrakar
engu að síður.“
Nokkrir af sjúklingum Kingsley
8 HELGARPÓSTURINN