Helgarpósturinn - 11.06.1987, Blaðsíða 33

J
eftir Sigríði H. Gunnarsdóttur myndir Jim Smart
ef það stendur í Morgunblaðinu, og sérlega
í Velvakanda, þá sé það satt.“
— En segðu mér, voru ekki fleiri en þú
með kúnstir í músíkinni?
„Jú, jú, jú. Það var skrifað voðalega illa um
alla. Menn voru þá t.d. með elektróník.
Magnús Blöndal o.fl., spila á píanó á nýjan
hátt; þrýsta niður mörgum nótum í einu bara
með handleggnum, og svo var spilað á
strengina inni í hljóðfærinu. Mönnum þótti
þetta ekki góð meðferð."
— En í myndlist?
„Nú, sams konar náttúrulega gerðist í
myndlist. í staðinn fyrir að hafa þarna mynd
á flötum ramma þá fóru menn að festa alls
konar hluti á léreftið, leysa upp flötinn. Menn
settu gamlan skósóla, menn kannski settu
bíómiða og máluðu svo á milli. Menn voru
með collage eða klippimyndir og dúkku-
hausa.“
— Þeir sem fóru fremstir í flokki myndlist-
armanna á þessum vettvangi voru meðal
annarra bræðurnir Kristján og Sigurður
Guðmundssynir, sem flúðu til Hollands —
þeim var alltaf tekið mjög illa hér, — Dieter
Roth hafði geysilega mikil áhrif, Jón Gunnar
Árnason var vel aktívur, Hreinn Friðfinns-
son, Sigurjón Jóhannsson sem seinna fór í
leikhúsið, Gylfi Gíslason og Erró, sem þá
kallaðist reyndar Ferró, var þarna í kringum
tilstandið með Paik og hann var víst mjög
skemmtilegur — átti það til að gera bomm-
ertur eins og brjóta málverkin sín á hausnum
á gagnrýnendum og fleira í þeim dúr.
Þarna voru líka viðloðandi Atli Heimir
Sveinsson og Guðbergur Bergsson. — Þetta
var hópur manna sem var að líta eftir nýjum
tjáningarmiðli á sínu sviði. Þeim fannst það
„stimúlerandi" að vera innan um fólk
úr öðrum listgreinum. SÚM var eins og allir
slíkir hópar; menn runnu í svipaðan farveg
um stund, en svo fór hver sína leið. Það var
ekkert annað sem gerðist.
„ÉG SAKNA ÞESSARAR
FANATÍKUR
— En hver er staðan í dag miðað við þá.
Hvað gerðist ef fyrirbæri eins og Paik kæmi
núna?
„Ekki neitt, ekkert. Það myndu allir taka
ofan. í fyrsta lagi, hann væri frægur í útlönd-
um, svo held ég að þetta hafi allt róast.
Kannski er ekki hægt að hneyksla fólk leng-
ur eða ganga fram af því — það er búið að
ganga í gegnum ýmislegt — og svo er fólk
held ég orðið opnara og umburðarlyndara.
Við erum búin að hafa alls konar bylgjur,
klámbylgju, hassbylgju, allan fjandann. Og
svo er það kannski eitt núna. Mér finnst bara
uppeldi fólks hafa heppnast svo grunsam-
lega vel, skólarnir orðnir svo grunsamlega
góðir — ég er dálítið hræddur við þessa ró-
legu kynslóð. Það eru allir svolítið ánægðir
með sitt, allir hafa það svolítið gott. Maður er
orðinn miðaldra, búinn að koma sér fyrir —
ég held kannski að engum þyki vænt um
þessa list, en fólk virðir hana svolítið, maður
er meira virtur heldur en elskaður — ég
sakna þessarar fanatíkur. Þetta er hættulega
þægilegt umhverfi, því þegar þægilegheitin
eru komin þá kemur smáborgarahátturinn
og þá kemur útnesjamennskan. Annars er
útnesjamennska miklu minni í framúrstefnu-
list en í þessu svokallaða poppi, maður þarf
ekki að vera nema númer sextán þá fer allt
fjölmiðlaliðið af stað. Þjóðin hefur engan
áhuga á þessu — ekki nokkurn. Sko, synir
mínir sem eru sextán og átján hafa ekki
nokkurn áhuga á Eurovision og þeir segja að
enginn hafi það.
Það er bara illa menntað fjölmiðlalið, kyn-
slóðin '68, sem heldur þetta sé menning."
. . . OG FLYGILLINN FÓR
FRAM AF . . .
Einn af þeim sem náðu í skottið á herlegheit-
unum var Níels Hafstein, myndlistarmaður.
Við báðum hann rifja upp atburðinn og
segja nokkur orð um framúrstefnu í stærra
samhengi.
„Ja, ég er nú kannski ekki alveg af réttri
kynslóð, en ég man nú samt vel þegar Kóreu-
maðurinn Nam June Paik kom hingað í Lind-
arbæ og allt uppþotið varð. Og það hefur lík-
lega bara verið í eitt af fyrstu skiptunum sem
nokkuð þessu líkt gerðist hér á landi. Hann
var búinn að fara víða um lönd og halda
svona samkomur, t.d. var honum eitt sinn
boðið að halda tónleika í Stokkhólmi. Það
var búið að fá glænýjan og náttúrulega rán-
dýran Steinway-flygil í húsið en það var sam-
ið um að Paik notaði í staðinn gamalt hljóð-
færi, þar sem forsvarsmennina grunaði að
listamaðurinn færi ekki sem mýkstum hönd-
um um hljóðfærið. Það var gert og Kóreu-
maðurinn var hinn stilltasti og spilaði í róleg-
heitum á gamla flygilinn og hinn var settur
til hliðar á sviðinu á meðan. En rétt þegar
hann var svo að yfirgefa sviðið eftir tónleik-
ana hljóp hann til og hrinti nýja fína flyglin-
um fram af sviðinu. — Þetta er dæmi um
hans stíl. Þegar þessi maður kom svo til Is-
lands hleypti hann, má segja, nýju blóði í
þær örfáu hræður sem von var til að vildu
fást við svona lagað og þar með fór þetta af
stað, þó í litlum mæli væri. Þetta var aðallega
bundið við Gallerí SÚM. T.d. gerðu Þórður
Ben. Sveinsson og fleiri mjög umtalaða
mynd um þorsk. Svo man ég líka eftir því að
hafa farið einhverntíma í gagnfræðaskóla á
uppákomu í Tjarnarbíói, ég man ekki hverjir
þar voru að verki, en það var alla vega ekki
gott — bara stæling á mönnum eins og Alan
Kaprow í New York sem voru fremstir í flokki
framúrstefnulistamanna á þessum tíma.
Annars er það nú svo skrýtið að Japanir
voru eiginlega frumherjar í þessum málum:
svona um 1955 voru félagar í Gutai-hópnum
farnir að velta sér upp úr leðju, stökkva í
gegnum pappírsferninga og fleira í þeim
dúr.“
— Hver er munurinn á uppákomu og
gjörningi. Má kannski ráða það af nöfnunum
sjálfum?
„Mörkin eru nokkuð óskýr á þessum hug-
tökum tveimur. Þó má kannski segja að
uppákoma eða happening sé óskipulögð eða
tilviljunarkennd, en gjörningur eða per-
formance sé undirbúinn. Gjörningur er
stundum settur upp eins og Ijóð; reynt að láta
sem mest felast í sem minnstu — allt mjög
hnitmiðað og beinskeytt — öfugt við popp-
list, þar sem magn er sama og gæði, en segja
má að uppákomur flokkist undir það. —
Annars renna þessi tvö hugtök nokkuð sam-
an í sögunni. Dadaistar voru með alls konar
uppátæki á árum áður í París og Zúrich; þeir
gengu fram af fólki með því að tala í stbylju
og spila undir á píanó og þvíumlíku. Fútúrist-
ar í Rússlandi voru á árunum eftir byltinguna
frumkvöðlar í kvikmyndun, ljóðlist og öðr-
um skáldskap."
— Til hvers voru þeir að þessu?
„Oft var auðvitað verið að hrista upp í
dauðu ástandi, stundum var verið að reyna
að hneyksla; ganga fram af fólki — og því
ekki það? Það eru svo margir fletir á þessu
máli. Sumir voru alls ekkert að reyna að
hneyksla fólk og ekkert bjó undir, þetta var
bara þeirra máti að túlka list sína.“
1
Um uppákomur
og skemmtilegheit
í listsköpun
HELGARPÓSTURINN