Morgunblaðið - 05.01.1964, Blaðsíða 6

9
MORGUN BLAÐIÐ
Sunnudagur 5. jan. 1964
Ásgeir Þorsteinsson:
Um ævisögu Ha rtnesar Hafsteins
ÞAÐ KOM víst engum á óvart,
að næsta bindið af ævisögu
Hannesar Hafsteins eftir Krist-
ján Al'bertsson, mundi leiða fram
á ritvöllinn enn fleiri gagnrýn-
endur, með athugasemdir við
ævisögugerðina, en fyrri hlut-
inn, sem kom út fyrir 2 árum.
Allflestir atburðirnir í stjórn-

Asgeir Þorsteinsson.
arstarfi Hannesar Hafsteins, sem
fóru í hönd með hinu nýja bindi,
voru stórmál á einn hátt eða ann
an, og einn þeirra þess eðlis, að
enn er sem komið sé við kviiku í
holdi, þegar hans er minnst.
Sá atburður var millilanda-
samningurinn við Dani 1908, hið
svonefnda Uppkast, sem var
lagður fyrir Alþingi 1909, að
undangenginni einni hinni mestu
kosningabaráttu, er þekkist í
ailÆri okkar stjórnarsögu.
í skráninigunni um þetta mál,
er höfundi ævisögunnar fundið
allt-margt til foráttu, en það
helzt, að þar skorti hann hlut-
leysi í frásögn.
Þeir, sem slíkan dóm felldu
nýlega án þess þó að tilgreina
ákveðin rök, eiga jafnfraimt í
pokahorninu annan dóm um
Uppkastið, sem er nok'kuð sér-
kennilegs eðlis, því hann byggist
á hreinni eftirhyggju. Sá dómur
er á þessa leið: „Viðurkenning
Dana á fullveldi Islands, er
fékkst með sambandslaga- samn-
ingnum 1918 hefði verið óhugs-
andj á þeim tíma, ef sa-mbands-
laga „uppkastið“ 1908 hefði verið
saimiþykkt og í gildi sem sam-
bandslög".
Naumast er það ætlunin, að
þessi full.yrðing, þótt hún stydd-
jsi við rök, verði áfellisdómur
á aðstandendur Uppkastsins
1908, sem luku starfi sínu sex
árum áður en nokkurn grunaði
að til ófriðar drægj í heimin-um,
hvað þá heldur með þeim afleið-
ingu að _ gerbreyta hugarfari
Dana til Islands Og réttarkrafa
þess En þessi fullyrðing á að
rtraga Uppkastið niður.
Viðurkenningin, sem Danir
gifu 1918, eftir samninga, sem
þeir áttu sjálfir fru-mkvæði að,
var framhald af því sem gengið
var inn á við íslendinga 1908,
en með þeirri viðbót, sem ein-
göngu stafaði af öldu þjóðréttar-
bóta, er reis í lok heimsófriðar-
ins og m.a. snerti danska þjóðar-
brotið í Suður-Jótlandi, — en
engum kom til hugar á íslandi
1908 —, að konungssambandið
yrði ekki lengirr oha-gganlegt,
heldur háð uppsögn samningsins.
Það er vissulega enginn fær
um að sanna neitt um það, hvað
gerst hefði 1918, ef Uppkastið
hefði þá gilt sem sambandslög;
en vilji menn reyna að meta að-
stöðuna 1918, með samanburði
við einhverja lík-lega hliðstæðu
síðar, má benda á landihelgismál
Færeyinga og Breta á tímabil-
inu 1955—58.
Slíkur saman-burður átti sér
stað í einu dagblaðanna 14. sept.
195« (Mbl.) þegar minnst var
Uppkastsins eftir 50 ár. Þá var
sama fullyrðingin borin á borð,
að samþykkt Uppkastsins 1908
hefði orðið íslandi fjötur um
fót við samningsgerðina 1918.
Danir höfðu gert samning um
landlhelgi Færeyinga 1955, en
ný samningsathugun var í að-
sigi þegar blaðagreinin var rituð.
Nú var talið, að þunglega horfði
íyrir Feyreyinga, vegna land-
helgissamningsins, í samanburði
við þjóðir sem voru samnings-
lausar.
Þarna var þá komin hliðstæða
við það, hvernig íslandi hefði
vegnað 1918, með Uppkastið sem
gildandi sambandslög.
Tæpum mánuði eftir þennan
samanburð lauk svo samnings-
gerðinni við Breta, en bara á þá
leið að lan-dlhelgi Færeyinga var
færð út, úr 3 sjómílum í 6 og
sumstaðar í 12 sjómílur. Þessi
Uppkasts-grýlungi koðnaði þann
ig fyrir hrakspármönnum. Ger-
breytt viðhorf orkaði svona á
þann, sem undir var að sækja
í sacmningunum.
En það er gömul g-rýla en loð-
andi við Uppkastið, sem erfið-
lega gengur að kveða niður, þótt
1 nú mætti ætla að allir gætu sætt
sig við að hafa það, se-m sannara
reynist.
Enn er látið að því liggja, að
danski Uppkaststextinn hafi
verið íslenzka textanum rétt-
hærri. Það má víst segja með
sanni, að þessi fullyrðing ásamt
meðferð andstæðinga Uppkasts-
ins á danska textanum í kosn-
ingahríðin-ni 1908 hafi ráðið
niðurlögum Uppkastsins, því
mnlimunargrýlan var sótt í
danska, en ekki íslenzka text-
ann, sem reynt var að gera sem
al-lra minnst úr.
Nefndarmönnunum íslenzku
var ljós nauðsýn þess að text-
arnir væru örugglega samhljóða
að merkin-gu. Þessvegna var
gengið sérstaklega vandlega frá
þýðingum vissra meginmálsat-
riða danska textans (Uppkastið
var vitaskuld fyrst samið á
Framhald á bls. 11
• „Arabíupósturinn“
.í JÓLAKVEÐJUM frá íslend-
ingum í útlöndum, sem útvarp-
ið flutti um jólin, voru nokkr-
ar frá Saudi-Arabíu — og vakti
það töluverða athygli. Það var
Jóhann F. Guðmundsson, flug-
umferðarstjóri, sem sá um
þann lið, en hann dvelst í
Saudi Arabíu ásamt fjölskyldu
sinni á vegum Alþjóðaflugmála
stofnunarinnar. Er Jóhann
flugumferðarstjóri í Dhahran
flugvelli, en þar er töluverð
umferð flugvéla á leið til fjar-
lægari Austurland-a. Einnig hef
ur Armaco olíufélagið þar stöðv
ar. *
Jóhann hefur skrifað nokkr-
ar greinar fyrir Lesbók Morg-
unblaðsins og þess vegna er
hann ágætur kunningi okkar
hér á Mbl. Fyrir nokkrum dög-
um barst mér frá honum „Ara-
bíupósturinn", 7. tbl. 1. árgangs,
jólablaðið. í haus blaðsins seg-
ir: Jólablaðið er ókeypis, en
venjulegur Arabíupóstur, skal
greiddur með bréfi innan mán-
aðar frá útkomudegi. Beris*
ekki bréf til ritstjórans skoðast
aðgerðarleysið sem uppsögn.
• Sýndi myndir
hjá Aramco
Og eigandi blaðsins, ritstjóri
og afgreiðslustjóri er Jöhann
F. Guðmundsson, hann sér líka
um prentverkið, því það er vél-
ritað, tvær síður. Þannig hef-
ur Jóhann fundið upp skemmti-
lega og sennilega áhrifaríka að-
ferð til þess að fá bréf frá
kunningjunum heima — en
jafnframt að segja fréttir af
sér og sínum með stuttu milli-
bili.
f jólablaðinu byrjar ritstjór-
inn á því að eiga viðtal við
Jóhann F. Guðmundsson í til-
efni fertugsafmælis hans 1.
des. Sagðist hann þar
helzt sakna allra hátíðahaid-
anna, sem venjulega væru í
tilefni afmælisins uppi á ís-
landi — í blöðum og útvarpi.
Þá segir frá því í frétt, að
hann hafi flutt tvo fyrirlestra
um ísland og sýnt litskugga-
myndir við góðai' undirtektir.
Annar var fluttur fyrir á þriðja
hundruð böm í skóla Aramco
olíufélagsins. Hinn fyrir
starfsmenn félagsins: „Það
veitir sannarlega ekki af því að
reyna að ryðja úr vegi þeim
furðuhugmyndum, sem fólk
gerir sér um ísland og fólkið,
sem það byggir“, segir Jóhann.
• Söng á íslenzku
í skólanum
Og svo eru það fjölskyldu-
fréttimar: „Sá eini í fjölskyld-
unni, sem aldrei sér fraan úr
því, sem gera þarf, er Jóhann
Ingi — og þykir okkur foreldr-
unum þá oft nóg um. Það er
ekkert notalegt að stíga hálf-
sofandi fram úr rúminu — of-
an á skjaldböku, eða þá cater-
pillar (stór lirfa, sem hlykkj-
ast áfram). Skjaldbakan á
reyndar að vera frammi í
kompu og lirfan niðri í gler-
skál. En níu ára strákur, sem
fer í skólann klukkan 7,30 á
hverjum morgni, síðan beint í
baseball við jafnaldra sína,
æfandi þar að auki „Heims
um ból“, sem hann á að syngja
á íslenzku á skól askemmtu n
um jólin, hann getur ekki allt-
af gætt þess að allir hlutir séu
á sínuim stað. En þetta var
bara hálft dagsverkið, því hann
þarf að reita gras handa lirf-
unni, gefa skjaldbökunum
fiska, skipta um sand í kassan-
um þeirra, sínna spörfugli, sem
hér er heimagangur, — og þax
að auki páfagauki, sem hann
átti — þar til í gær. Nú svo
þarf að sinna heimaverkefnun-
um, sem fylgja skólagöngunni.
Þetta er orðinn töluverður bú-
skapur og margt hægt að fyrir-
gefa þessu litla bóndaefni.“
• „Det koster penge“
„Fyrir nokkrum mánuðum
bar hér að flækingskettling og
vegna aumkunarverðs mjálms
var honum réttur kjötbiti. En
nú hefur bæði köttum og bit-
um fjölgað ískyggilega. Sá
fyrsti var gráhröndóttur, næst
fór svartur kettlingur líka að
koma i ma.t með þeim
bröndótta. Svo buðu þeir
bröndótti og svart brúnleitum
ketti í mat og er hann líka
orðinn fastagestur. í gaar og í
dag hefur dökkbrúnn kettling-
ur verið að gaufa hér fyrir
utan.
Það væri svo sem allt í lagi
að fæða fjóra ketti á fiski
heima á íslandi, en að kaupa
frosinn regnbogasilung frá
Danmörku, „Det koster penge.“
• Grænn pipar
dugði ekki.
„Það óhapp gerðist í gær,
að páfagaukurinn slapp úr búri
sínu þar sem það hékk í tré
hér fyrir utan. Og ég sem átti
von á því að hann færi að
tala á hverri stundu. Þær eru
ekki svo fáar stundimar, sem
ég hef látið hann sitja á tennis-
spaða og endurtekið þangað til
ég va,r orðinn hás: „Páfi-páfi-
páfi“, en það nafn festist við
hann strax í upphafi. Reyndar
kom aldrei neitt því líkt úr
hans barka, jafnvel þótt ég
gæfi honum grænan pipar að
ráði vinar míns. Það, sem út
úr páfagauknum kom, minnti
einna helzt á íslenzka orðið
„þegiðu". Hvernig hann hef-
ur lært þetta, veit ég ekki, en
ég hef dóttur mína grunaða.“
Við tókum öll þátt í leitinni
að páfa, ég gekk hér með öll-
um húsum með tennisspaðann
góða og sló honum í hvert tré
og vonaði að páfi léti til sín
heyra. En allt kom fyrir ekkL
Það var eins gott, að enginn
starfsbróðir Þórðar Möller vin-
ar míns er hér á vellinum, þvl
sjálfsagt væri ég hjá honum í
rannsókn 1 dag. Hann hefur
sjálfsagt vakið undrun hjá
mörgum, þessi einkennilegi
maður, sem gekk um og barði
tré með tennisspaða.“
Þetta segir Arabíupósturinn
og við vonum, að ekki verði
þess langt að bíða, að næsta
eintak berist. Nema þá, að rit-
stjórinn, afgreiðslustjórinn eða
prentarinn fari í verkfall. —
Annað eins hefur nú gerzt
Jóhann sendi okkur þessa mynd — flugturninn í Dhahran
í baksýn.

ÞtlRRHLÖÐUR
ERL ENDINGARBEZIAR
BRÆÐURNIR ORMSSON hf.
Vesturgötu 3.
Simi 11467.