Morgunblaðið - 05.01.1964, Blaðsíða 25

f Sunnu<Jagur 5. jan. 1964
MORCUNBLAÐIÐ
25
M&mæ ' v"" ' ■*•""* wy^iggyjgg '~wx
Sýnishorn þriggja ættflokka Sómaii-hermaður, Kikuyu-dansari og ungiingur af Masai-
ættflokkinum.
Kenyatta
I
Framh. af bls. 19
menn drepnir. 32 hvítir borg-
arar, 57 hermenn og 1740 Af-
ríkumenm voru á sama tíma
drepnir af Mau Mau.
Eftir að neyðarástandi hafði
verið lýst yfir var Kenyatta
handtekinn ásamt fimm öðr-
um leiðtogum K.A.U. og 8.
apríl 1953 var Kenyatta
daemdur til sjö ár hegnirigar-
vinnu.
Formaður flokksins varð í
hans stað Walter Odde af
Luo-ættflokknum, en ekki
leið á löngu áður en einnig
hann og stuðningsmenn hans
höfðu verið handteknir og
flokkurinn bannaður.
★ ★ ★
Opinber stjórnmálastarf-
semi blökkumanna hófst ekki
að nýju fyrr en 1956. Þá var
Kenya sett ný stjórnarskrá,
er ætlaði blökkumönnum átta
sæti á löggjafarþinginu. Jafn-
framt var þeim leyft að stofna
stjórnmálaflokka fyrir hvert
hérað um sig, en heildarsam-
tökum máttu þeir ekki koma
á fót. í>á kom fram í Nairobi
hinn ungi verkalýðsleiðtogi
Tom Mboya, er þá var 26 ára
að aldri, — og er nú ásamt
Odinga nánasti samstarfsmað-
ur Kenyatta og hlaut embættí.
dómsmálaráðherra í nýju
stjórninni. Mboya stofnaði
flokkinn „People Convention
Party“ í Nairobi og óx skjótt
fylgi, einkum meðal yngri
kynslóðarinnar.
Árið 1958 hófu fulltrúar Af-
ríkumanna á löggjafarþing-
inu baráttu fyrir því, að
Kenyatta yrði leystur úr
haldi og héldu því óspart
fram, að hann væri sjálfkjör-
inn leiðtogi innfæddra. í apríl
1959 var Kenyatta fluttur úr
fangelsi til Lodwar í Norð-
austur héraðinu, en kröifum
um, að hann yrði skilyrðis-
laust látinn laus, linnti ekki.
í janúar 1960 var haldin í
London ráðstefna um gerð
nýrrar stjórnarskrár fyrir
Kenya, en þar var þegar til
kom, meira rætt um frelsun
Kenyatta en stjórnarskrá
Kenya. 1 marz sama ár var
stofnaður stjórnmálaflokkur-
inn Kenya African National
Union og Kenyatta kjörinn
forseti hans. Landstjóri Ke-
nya svaraði stofnun flokksins
með því að neita að skrá hann
sem löglegan og neitaði jafn-
framt öllum kröfum um að
láta Kenyatta lausan. Síðar
var flokkurinn skráður undir
forsæti James Gichuru, er
lýsti þó yfir eindregnum
stuðningi við Kenyatta og
kvaðst mundu láta af for-
mennsku jafnskjótt og hann
yrði laus úr haldi.
í febrúar 1961 fór fram al-
mennar kosningar í Kenya,
samkvæmt nýrri stjórnarskrá,
er gerði ráð fyrir meirihluta
Afríkumanna á löggjafarþing-
inu. Úrslit urðu þau, að
KANU fékk 18 þingsæti —
467.472 atkvæði, en KADU —
Kenya African Democrativ
Union, — er skipaður var
leiðtogum hinna minni ætt-
flokka landsins — ellefu þing-
sæti, 142.580 atkvæði. Var þá
að KANU komið að mynda
heimstjórn, en leiðtogar
flokksins gerðu frelsun Keny-
atta að skilyrði fyrir stjóm-
armyndun. 2. marz tilkynnti
brezka stjórnin, að Kenyatta
yrði fluttur frá Lodwar til
Maralal og þar hélt hann sinn
fyrsta fund með fréttamönn-
um 11. april 1961. í>ar for-
dæmdi hann harðlega ofbeldi
og eiðtökur Mau Mau-manna
og leiðtoga þeirrar hreyfing-
ar. (Hann hefur nú heitið
þeim griðum). Jafnframt lýsti
Kenyatta því yfir að fengi Ke-
nya sjálfstæði þyrftu Evrópu-
menn ekki að óttast ofsóknir.
Þeir gætu átt sinn samastað
í Kenya framtíðarinnar, svo
fremi, sem þeir kæmu fram
eins og venjulegir borgarar
— og bændur gætu verið
óhultir á búum sínum, svo
fremi sem þeir rækju þau
vel. Um miðjan ágúst var
Kenyatta látinn laus, en
Blökkustúlkur við nám í
verkfræðiskóla Kenya.
bannað að taka sæti á þingi
á þeirri forsendu, að hann
hefði verið í fangelsi í meira
en tvö ár.
★ ★ ★
Eftir að Kenyatta var laus
tók að bera meira á deilu
flokkanna KANU og KADU
og valdabaráttu innan KANU,
en þar kepptu þeir um völd-
in Tom Mboya og Odinga.
Mboya er sagður fylgjandi
nánari tengzlum við vestræn
ríki Evrópu en Odinga er öllu
vinveittari ríkjum Austursins
og hefur þegið fjárstyrk frá
Rússum og Kínverjum. En
þeir eru þó sammála í því að
í Kenya skuli ríkja sterk mið-
stjórn, þar sem leiðtogar
KADU vilja hins vegar veru-
lega sjálfstjórn einstakra hér-
aða landsins. Hafa þeir varað
við því, að Kenya geti orðið
annað Kongó að fengnu sjálf-
stæði.
Kenyatta tók við forsæti
KANU flokksins 28. október
1961 og 6. nóvember sama ár
fór hann ásarnt nokkrum
fylgismönnum sínum til
London og lagði fram kröfu
um sjálfstæði fyrir Kenya
eigi síðar en í febrúar 1962.
Viðræðurnar 1 London fóru
Kenyatta mjög í hag.
Af hálfu brezku stjórnar-
innar og hvítra ibúa Kenya
kemur yfirleitt fram bjart-
sýni um framtíð Kenya og
trú á að Kenyatta sé full
alvara, þegar hann fullyrðir,
að ekki verði gengið á hlut
Evrópumanna. Við undirbún-
ing sjálfstæðis landsins hefur
hann komið fram með meiri
sanngirni og skynsamlegu
raunsæi en menn bjuggust
við. Kjörorð hans er ekki
lengur „Uhuru“, (Frelsi)
heldur „Uhuru na Moja“, og
„Harambee" — (frelsi og
eining — og hefjumst handa).
Kenyatta gerir sér fulla
grein fyrir mikilvægi þess, að
hvítu bændurnir verði kyrr-
ir, þeir framleiða 75% af út-
flutningi Kenya á landbún-
aðarafurðum, sem er grund-
völlur efnahagslífs landsins.
En bændurnir hafa yfirgefið
landið umvörpum á síðustu
mánuðum, stundum allt að
600 á mánuði, — og Asíu-
menn, sem einkum hafa
stundað verzlun og iðnað,
hafa staðið í löngum biðröð-
um í Nairobi, til að sækja
sérstök vegabréf er gera þeim
kleift, að fara úr landi á
svipstundu, ef til vandræða
horfir.
Haft er eftir einum forystu-
manni hvítra bænda, að þeir
efi ekki að Kenyatta sé full
alvara þá stund, er hann
hvetur þá til að vera um kyrrt
og fullvissar þá um góðan
samstarfs vil j a. — En þeir
óttist, að komi til átaka í
landinu eða glundroði skap-
ist í efnahagslífinu, kunni
Kenyatta að freistast til þess
að varpa sökinni á herðar
hinna aðfluttu.
Þegar Kenyatta er ekki á
skrifstofu sinni í Nairobi, eða
við önnur störf í borginni,
dvelst hann jafnan ásamt
ungri konu sinni, — hinni
fjórðu í röðinni — á búgarði
sínum þar skammt frá, þar
sem hann hefur útsýn til
fjallsins mikla, Kenya. Þar
unir hann sér bezt við bú-
skap og bókalestur. Hann er
við hestaheilsu, státar af því
að vera jafnoki fertugs manns
— um aldur sinn fullyrðir
hann aldrei neitt, en bendir
á að elzta barn hans sé nú
45 ára að aldri — hve mörg
hann á hefur hann ekki hug-
mynd um.
Páll Árnason, velstjóri
Á MORGUN; er ég kveð vin
minn Pál Árnason, vélstjóra,
verður huganum ósjálfrátt reik-
að tiil okkar fyrstu kynna fyrir
rumum tíu árum síðan, en þá
innrituðumst við báðir í Vélskól
ann í Reykjavík. Páll var fædd-
ur í Reykjaví'k 9. nóv. 1930 og
því aðeins þrjátiu og þriggja ára,
þegar hann svo skyndilega var
tekinn frá okkur. Hann var
sonur hjónanna Þóru Eiriks-
dóttur og Árna Pálssonar húsa-
smiíðameistara, og var hann
þeirra elzta barn af sjö börnum.
Þau eignuðust þrjár telpur og
fjóra drengi, og eru drengirnir
aOlir látnir.
Páill hóf un-gur nám í vélvirkj-
un í Landissmiðjunni í Reykja-
vík. Snemma varð hann hagleiiks
rnaður hinn mesti og lék bók-
staflega flest í hendi hans enda
lauk hann prófi með miklum
ágætum.
Hann innritaðist eins og fyrr
segir í Vélskólann haustið 1954,
o? var hann einn aif yngstu nem
endum skólans. Þar kom það
einnig fram hve mikill hagleiks-
maður hann var. Hann átt mjög
gott með að læra og tók námið
létt en útskrifaðist með hæstu
eirukunnir.
Að loknu námi í Vélskólanum
réðist hann tiO Eimskipafélags
Tslands og var þar starfandi vél-
stjóri um átta ára skeið. Hann
hafði sett takmarkið hærra og
stefndi að þvi að stofna sitt
eigið fyrirtæki sem hann og
gerði, og rak um tveggja ára
skeið, unz hann lézt á verkstæði
sínu föstudaginn 27. des. s.l.
Árið 1954 gekk Páll að eiga
eftirlifandi konu sína Elínu Sæ-
mundsdóttur frá Norðfirði og
stofnuðu þau yndislegt heimili,
enda var sambúð þeirra hin far-
sælasta og eignuðust þau tvær
dætur. Dreng hafði hann eign-
ast fyrir hjónaband.
Páll varð fyrir því slysi fyrir
fjórum árum, að æð sprakk í
maga hans og var hann fluttur
nær dauða en lífi á sjúkrahús
og lá þar lengi til lækninga, og
er mér kunnugt um það að hann
náði sér aldrei fullkomlega
eftir það.
Páll var hið mesta prúðmenni
í eðli sínu. Hann var fríður sýn-
um, tápmikill, söngmaður góður,
hrókur alls fagnaðar í vinahópi.
Skapmikill gat hann verið, hélt
faist við sínar skoðanir og ákveð-
inn, ef hann vildi það við hafa,
en aldrei ósanngjarn.
Þegar Páll er nú kvaddur er
margs að minnast frá skólaárum
og þeim stundum, er við áttum
saman eftir skólann, þótt ekki
séu raktar hér persónulegar
minningar okkar. Vinfesta hans
og tryggð verður okkur sem
hann þekktum ætíð minnisstæð.
Mikill harmur er það foreldr-
anna að sjá á eftir sínum fjórða
syni, en mestur er þó harmur
eiginkonu og barna og votta ég
þeim mína innilegustu samúðar
kveðjur.
Birgir Þorvaldsson.
ÞEGAR ég heyrði lát Páls, datt
mér ósjálfrátt í hug orð snillings-
ins Hallgríms Péturssonar: „Inn-
sigli öngvir fengu, upp á lífs-
stundar bið“. — En Páll lézt
við vinnu sína á föstudag milli
jóla og nýjárs. Hann var sonur
hjónanna Þóru Eiríksdóttur og
Árna Pálssonar, byggingarmeist-
ara, Hjálmholti 7, hér í bæ, var
fæddur 9. dag nóvembermánað-
ar 1930.
Ungur að árum lærði Páll
járnsmíði og siðan útskrifaðist
hann frá Vélstjóraskólanum og
gerðist vélstjóri á skipum Eim-
skipafélags íslands í nokkur ár.
Hann stofnaði síðar og vann við
eigið fyrirtæki, Vélverk h.f. Að
sögn kunnugra sýndi Páll brátt
Framhald á bls. 30.
— Kjötpólitlk
Framh. af bls. 22
að við æskilegar bústærðir, eins
og nefndar eru hér að framan, þá
þyrftum við til framleiðslu þessa
kjötmagns:
ingu (rationaliseringu). Hún hef-
ur hvatt menn í hundraðatali til
að festa fé sitt og binda sig á
klafa smábúskapar við hinar
verstu framleiðsluaðstæður og,
ef ekki vísvitandi þá að minnsta
kosti hafandi sterkan grun um
Mannsaf-
köst á ári
Kindakjötsframleiðslan ........ 200 (bændur)
Svínakjötsframleiðslan .......... 67
Kjúklingaframleiðlan ............ 10
Eggjaframleiðslan (1800 t.) .... 27
Samtals 304
Fóðurmagn
í F. E.
26 millj. F.E.
18 millj. F.E.
15 millj. F.E.
7 millj. F.E.
66 millj. F.E.
Á íslandi eru nú um 40 þúsund
mjólkandi kýr. Við fullkomnar
framleiðsluaðstæður og skyn-
væddan rekstur myndu um 800
menn komast yfir hirðingu þess-
ara kúa og auk þess framleiðslu
nægilegs nautakjöts fyrir þjóð-
ina. Sem sagt, um 1100 menn
gætu hirt um þann bústofn, sem
nægði til að gefa okkur nóg og
fjölbreytt kjöt, egg, mjólk, ull og
skinnvöru.
★
Oftast veitir það manni nokkra
hamingju að bera fram og segja
mikilvæg sannindi. í þessu til-
viki vekur það mér þó enga
gleði. Ég veit það verður örðugt
fyrir margan bóndann að lesa
þetta, og ýmsir munu berja höfð-
inu við steininn. Forysta bænda-
stéttarinnar hefur haldið slælega
á fræðslumálum hennar hvað við
kemur tækniþróun og skynvæð-
þá þróun, sem nú er að koma yfir
búskap allra landa. Ég er næst-
um eini maðurinn í stétt búfræð-
inga, sem hef leitazt við að
skynja þessa komandi þróun og
reynt að skýra hana fyrir mönn-
um í ræðum og ritum sl. áratug.
Fyrir þessa bersögli og einlægu
viðleitni mína hef ég oft fengið
átölur frá þeim, sem bændastétt-
in treystir bezt til forystu og
framgangs í víglínum sínum.
Einn af þessum oddvitum bænda-
stéttarinnar sagði við mig sl. vor,
að ég myndi drepinn, ef ég ritaði
og ræddi svo óvarlega um fram-
leiðslumál bænda, sem ég hefði
tamið mér. Sagðist ég heldur
vilja deyja með sæmd og sann-
indum en lifa við vansæmd og ó-
sannindi. Taldi hinn bezt mundi
að lifa.
Sjáum hvað setur.
Gunnar Bjarnason.