Morgunblaðið - 05.01.1964, Blaðsíða 22

MORGU N BiAÐIÐ
Sunrmdaíftrr 5. jjan. lð&4.

22
í HVERT skipti, sem kjöt er verð
lagt hér á landi, koma upp deilur
og ýmis konar orðasukk. Deilt er
um réttmæti verðlagsins og sann-
girni verðlagsdómstóla. Ennfrem
ur eru haldnir fyrirlestrar og
ritaðar greinar um gæði íslenzka
dilkakjötsins, og stundum heyr-
ast menn undrast yfir því, að
heimsbyggðin skuli láta okkur ís
lendinga óáreitta með neyzlu
þessa hnossgætis. Að miklum
hluta til eru þessar umræður
okkar eins konar kjötpólitík og
tilfinningamál, oft samtvinnað
ást manna á sauðkindum, ýmist
hyrndan eða kollóttum, og er
þetta þannig þáttur af menning-
arsögu okkar og íslenzkri fagur-
fræði. Einnig hefur það sett svip
sinn á menningarlíf okkar Is-
lendinga siðustu áratugi, að
fremsti fjárræktarfræðingur
iandsins hefur verið ákafur sauð-
kindaráhugamaður og staðið í ó-
sættanlegu stríði við skógræktar-
menn landsins, sem eru líka
miklir ákafamenn. Hins vegar
höfum við litið gefið okkur að
raunverulegri kjötfræði og verið
Gylta meo grisi.
Gunnar Bjarnason, Hvanneyrí:
Kjötpólitík og kjötfræði
tregir að kanna fræðilega mögu-
leika á fjölþættari og betri kjöt-
framleiðslu. Holdanautaræktend-
ur hafa þó látið til sín taka all-
myndarlega nú á síðustu árum.
Það er ekki um það hægt að
deila, að fyrsta flokks islenzkt
dilkakjöt er kjörfæða, sannkall-
aður hátíðamatur, og þessi há-
tíðamaður er að mínum dómi allt
of góður og allt of dýr í fram-
leiðslu tií að vera daglega á borð-
um þjóðarinnar. Sannleikurinn
er sá, að það er ekki hægt að
framleiða ódýrt kindakjöt, og
eigi kindakjötsframleiðendur að
njóta þolanlegra lífskjara, þarf
kindakjötið að verða miklu dýr-
ara en það er nú. Þá mundi neyzl
an hins vegar dragast verulega
saman, og meira þyrfti að flytja
út. Það er svo eitt vandamálið í
þessari kjötpólitík.
Talið er, að við neytum árlega
85 kg af kjöti og innmat á hvern
íbúa í landinu og af því er um
73% fengið af sauðkindinni.
Kjötneyzla nágrannaþjóða okk
ar er með allt öðrum hætti, hef-
ur hún tekið miklum breytingum
á síðustu 100 árum (aukning á
svínakjötsneyzlu) og tekur enn
verulegum breytingum (aukning
á neyzlu alifuglakjöts). Við ís-
lendingar höfum verið mjög í-
haldssamir í kjötneyzluvenjum
okkar. Skyldi það nafa verið rétt
mæt pólitík að halda svo mjög að
okkur einhliða kindakjöti og
standa gegn því að bændur legðu
niður fjárbúskap, en vanrækja á
hinn bóginn svo lengi hinar nýju
kjötframleiðslugreinar, s. s. svína
kjötsframleiðslu og alrfuglaeldi?
Ég vil í þessari grein fjalla um
nokkur fræðileg atriði þessa
máls, sem bæði framleiðendur og
neytendur þurfa að kynna sér og
athuga. Það hefur reynzt sérlega
auðvelt að beita tæknilegum
nýjungum og skynvæðingu
(rationaliseringu) við fram-
leiðslu svínakjöts og kjúklinga-
kjöts, og ekki mun ennþá séð fyr-
ir endann á því, hversu hægt er
að auka, jafnvel magfalda, fram-
leiðnina í þessum greinum og af-
köst hvers starfandi manns. Hér
er varla lengur um að ræða
landbúnað, heldur er þessi fram-
leiðsla orðin líkari iðngreinum,
þar sem sérhæfingin er orðin
ýtarleg.
Hér á eftir ætla ég að gera
lauslegan samanburð á nokkrum
grundvallaratriðum eggjafram-
leiðslu og kjötframleiðslu af sauð
fé, svínum og kjúklingum. Þau
atriði, sem ég tek til meðferðar
1. Fóðureyðsla á framleitt tonn
talin í fóðureiningum, en slík
eining samsvarar í næringar-
j gildi einu kg. af byggi eða
öðru kornmjöli.
2. Framleiðni, þ. e. framleiðslu-
magn á starfsmann við fram-
leiðsluna.
3. Byggingaþörf, skýrð sem fer-
metraþörf í gólium á fram-
leitt tonn.
1. Kindakjötsframleiðslan. —
Hér miða ég við útkomuna á fjár-
ræktarbúinu á Hesti í Borgarfirði
hvað varðar fóðureyðslu og kjöt-
magn eftir hverja á. Tek ég með-
altal áranna 1961 og 1962. Af
vetrarfóðri þarf 6500 fóðureining
ar fyrir hvert tonn af kjöti. Sum-
arfóðri er sleppt. í sambandi við
framleiðnina ætla ég að reikna
með, að einn fullvinnandi maður
geti hugsað um 1000 ær við beztu
þekktar aðstæður (sbr. Gunnars-
holt á Rangárvöllum). Fram-
leiðsla á mann verður þá 20 tonn
af kindakjöti. eins og lesandinn
veit, er þetta margfalt það fram-
leiðslumagn sem nú gerist í land
inu, en hvort tveggja er þekkt,
Sauðfé á réttardegi.
komin tækni og rétt að öllu búið,
að framleiðnin geti verið 60 tonn
af svínakjöti (60 gyltur) eftir
vinnandi mann á ári. Fóðureyðsl-
an er nm 4500 fóðureiningar á
tonnið, og húsþörfin er svipuð og
í kjúklingaframleiðslunni, um 12
fermetrar á tonn.
Ég sleppi hér að ræða um kjöt-
lloldanaut.
afurðamagnið á kind og fjárfjöld
inn á fjárhirði. Hins er svo að
gæta, að sauðkindin gefur af sér
fleiri afurðir en kjöt, og bætir
það nokkuð upp fyrir fjárrækt-
inni í samanburðimnn.
Til framleiðslu á einu tonni af
kindakjöti þarí svo c. 60 fer-
metra í fjárhúsi (hlöðurúm ekki
meðreiknað).
2. Eggjaframleiðsla. Við góð-
ar nútímaaðstæður og rétta tækni
kemst verkamaður yfir að hugsa
um og hirða 6000 varphænur á 8
stunda vinnudegi.
Það þarf 4000 fóðureiningar
(= kg. af kjarnfóðri) til að fram
leiða hvert tonn af eggjum,
framleiðnin er 66 tonn á mann á
ári við þessar nútímaaðstæður, og
byggingaþörfin er 23 fermetrar
fyrir tonn af eggjum.
3. Kjúklingaframleiðsla. Ég
miða við rekstur alifuglabúsins
á Viksingegaard á Sjálandi, en
það var fullkomnasta alifuglabú-
ið og nýtízkulegasta af þeim, sem
ég kynntist á ferðum mínum er-
lendist sl. vetur. Fóðureyðslan er
3700 fóðureiningar á framleitt
kjöttonn. Framleiðnin er um 400
tonn (425/450 þúsund kjúklingar
á ári — einn maður annast rekst-
ur búsins og kaupir að um 500
vinnustundir). Húsþörfin er um
12 fermetrar fyrir hvert kjöttonn
framleitt.
4. Svínakjötsframleiðslan. —
Sjálffóðrunartæki (fóðurauto-
matar) í svínahúsum eru nýjung
á tilraunastigi. Þar er svo margs
að gæta, en segja má, að vand-
inn sé nú leystur. Það er því örð-
ugt að segja um möguleika fyrr
framleiðni á þessari kjötfram-
leiðslugrein í framtíðinni. Nú má
reikna með, þegar notuð er full-
framleiðslu af holdanautum, en
nautakjötið er dýrt í framleiðslu
eins og kindakjötið. Nautakjöt
mun verða mest metið af neyt-
endum hér á landi sem í ná-
grannalöndum, þegar kjötneyzlu-
menning hefur náð tökum á þjóð-
inni og neytendur hafa lært að
gera kröfur um íjölbreytt kjöt og
vandaða vöru.
Til glöggvunar vil ég sýna sam
anhurðinn í töflu.
Þegar þetta er athugað verður
ljóst, að við högum kjötfram-
leiðslu okkar ekki sérlega skyn-
samlega, en þar er við að eiga
gamla og rótgróna framleiðslu-
hætti.
Það virðist víðar en hér á landi
vera talið eins konar synd að
nefna þann sannleika, að bænd-
ur séu of margir. í Danmörku
hafa menn komizt með „dipló-
matískum“ hætti framhjá þess-
um vanda. Danir segja, að verð-
mætið fyrir búvöruframleiðsluna
SKÍptist milli of margra, svo að
of lítið komið í hvers hlut. Þetta
samþykkja allir. Að mínum
dómi er kjarni málsins ekki um
það, hvort bændum á íslandi
þurfi að fækka eða fjölga, held-
ur er hitt aðalatriðið að leita að
fræðilegum og tæknilegum leið-
um til að framleiða fyrir þjóðina
nóg af góðum og fjölbreyttum
kjöttegundum með sem minnst-
um tilkostnaði í fóðri, vinnu og
fjármagni. Það er vafalaust
nokkuð langt í land með að þessi
mál verði leyst með fræði-
mennsku og skynsemi, því að það
er svo margslungið ýmis konar
erfðavenjum og kjötpólitík, en ef
stjórnarvöld landsins vildu sinna
málinu líkt og ýmsum verkfræði-
legum nýjungum, s. s. rafmagns-
málunum, þá mundi fljótt koma i
ljós, að bændastéttin getur enn
lagt öðrum atvinnuvegum til
fjölmennt og hraust starfslið, svo
að ekki þarf að sækja fólk til
annarra landa og íslendinga í
sveitabyggðir í Kanada til að
vinna hér að framleiðslustörfum
í kaupstöðum og þorpum. Það
þarf sterka yfirstjórn í þessum
málum, til þess að þróunin fari í
réttan farveg, sérstaklega er
mikilvægt að ráðstafa fjármagn-
inu rétt. Við stóran og skynvædd
an rekstur þarf miklu meira fjár-
magn á hverja reksturseiningu,
en hins vegar þarf minni fjár-
magnskostnað á hverja fram-
leiðslueiningu — f jármagnið ork-
ar meiru. Þess vegna væri það
rétt og hagkvæmt, að fjármagns-
veitingin væri ekki háð hinu
pólitíska valdi, heldur eingöngu
farið eftir hagfræðilegum og
verkfræðilegum sjónarmiðum.
Pólitíkin leitast við að úthluta
fjármagni til að gleðja sem flesta
í svipinn, en hagfræðin er „hum-
orlaus“ og leitast við að láta fjár-
magnið efla sjálft sig í gagnsem-
inni.
Við neytum árlega um 15,300
tonna af kjötmeti. Ef við tökum
þetta kjötframleiðslumál til
fræðilegrar lausnar, í því mark-
miði að losa um vinnuafl og
minnka tilkostnað í fóðri og fjár-
festingu, þá má setja dæmið upp
þannig: Það mætti teljast eðli-
legt, að við neyttum 4000 tonna
af hverri hinna fjögurra kjötteg-
unda: kindakjöts, nautakjöts,
svínakjöts og alifuglakjöts. Mið-
Frh. á bls. 25 ,
Húsþörf,
Fóðureyðsla Framieiðni, fermetrar
á framleitt mannsafköst á framleitt
Kindakjötsframleiðsla tonn á ári, tonn tonn
(vetrarfóður) ......... 6500 F.E. 20 tonn 60 ferm
Eggjaframleiðsla ......... 4000 F.E. 66 tonn 23 ferm
Kjúklingaframleiðsla .. 3700 F.E. 400 tonn 12 ferm
Svínakjötsframleiðsla .. 4500 F.E. 60 tonn 12 ferm
Alifuglar.