Morgunblaðið - 08.10.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. OKT. 1967
17
rri »• r •
Irua a eigio
Hverjum einstaMingi er á
skapað að skoða heiminn með
sínum eigin augum. Ef hann
lætur sjálfs sín sjónarmið ein-
ungis ráða, verður hann þess
vegna að eigin mati einskonar
miðpunktur alheimsins. Enda
eru það ótrúlega margir, sem
eru sannfærðir um að þeir sjálf
ir, þjóð þeirra og land beTÍ með
einhverjum hætti af öllum öðr-
um. Þessi veikleiki kemur t.d.
berlega fram í bók, sem nú er
víða mjög um töluð, dagbók-
arbrotum og bréfum Harolds
Nicolsom, brezks stjórnmála-
manns og rithöfundar, sem nú
er kominn að fótum fram, en
soniur hans hefur unnið úr heim
ildum og gefið út. Faðir Har-
olds Nioolson var um langa hríð
sendiherra Bretlands og að lok
um æðstur embættismanna hinn
ar brezku utanríkisþjónustu.
Sjálfur gekk Harold Nicol-
son snemma í þessa þjónustu og
virtist eiga þar mikils frama
von, en hætti þar á bezta aldri
af persónulegum ástæðum, og
gerðist þá um sinn blaðamað-
ur en síðar rithöfundur, út-
varpsfyrirlesari og þingmaður
frá 1935—1945. Um nokkurra
mánaða skeið var hann aðstoð-
arráðherra í upplýsingaráðu-
meytinu á fyrsta stjórnartíma
Churchills en var skjótlega lát-
inn hætta, þó að hann væri þá
og héldi áfram að vera mik-
ill aðdáandi Churchills. Bækur
Nioolsons eru flestar mjög vel
skrifaðar, sumar ágætar ,eink-
um þær er fjalla um milliríkja-
viðskipti og friðarsamninga
bæði Vínarkongressinn eftir
Napoleonstyrjaldirnar og Ver-
sala samningana eftir fyrri
heimsstyrjöldina. Sumar æfisög
ur hans eru einmig skemmtileg-
ar t.d. hefur hann skrifað
þekkta bók um frænda sinn eða
tengdamann, Dufferin lávarð,
þann sem á sínum tíma heim-
sótti ísland og skrifaði ferða-
sögu „Letters from High Lat-
itudes", sem margir hafa lesið.
Harold Nieolson var tvímæla-
laust frjálslyndur maður og
sannur lýðræðisunnandi, en dag
bækur hans lýsa ótrúlegum
stéttarhroka, innilegri sannfær-
ingu um að yfirstéttin brezka
beri af öllum öðrum, nema þá
helzt samskonar fólki í Frakk-
landi. E.t.v. lítur Harold Nic-
olson ekki síður niður á almenn
ing í sínu eigin landi en ann-
arra þjóða menn, enda er eitt
tíðkanlegasta skammaryrði hans
orðið „vulgar“, en um sjálfan
sig og sitt fólk segir hann: „By
God, we are not vulgar“.
„Læpiiskaps-
ódyggðir út yfir
hafw
Ástæðulaust er að hneykslast
yfir þessari ósjálfráðu þröng-
sýni ágæts manns. Hún er íhug
unarverð einmitt af því, að það
er ekki hann einn og Bretar
einir, sem þvílíkri þröngsýni
eru haldnir. Við íslendingar
þekkjum svipað úr okkar eigin
hugskoti og reynslu. Lítum t.d.
á andans mann eiris og Bjarna
Thorarensen amtmann og skáld.
Hann er fæddur á þeim tíma
1786, þegar einna harðast var
að fslendingum sorfið. Móðu-
harðindin höfðu stórfækkað
fólkinu. Dr. Þorkell Jóhannes-
son segir: „á harðindatímabil-
inu, 1779—85, er talið, að dáið
hafi fjórðungur alls fólks á Í3-
landi úr hungri og sóttum . .“.
En um þrítugt yrkir Bjami eitt
af sínu beztu kvæðum, þar sem
hann lýsir ást sinni á íslandi,
en þó einnig örðugleikum við að
búa hér:
„Undarlegt sambland af
frosti og funa,
fjöllum og sléttum og
hraunum og sjá;
fagurt og ógurlegt ertu þá
brunar
Hvíld að lokinni langri dagleið. (Ljósm. Mbl. ÓL K. M.)
Drengirnir klifruðu þá niður og
hlupu í burtu. Fjórum mínútum
síðar fór strætisvagninn minn
af stað, en þá var stærsti og
þyngsti drengurinn aftur kom-
inn upp á fótstallinn, hékk á
handlegg -mynda styttunnar og
sveiflaði sér með fæturna út í
loftið, en sá minnsti skaut að
myndinni úr leikfangabyssu.
Enn sátu menn á bekkjunum
og sleiktu sólskinið án þess að
hreyfa legg né lið. Lögreglan
var víðsfjarri, of upptekin af
að vernda líf mannlegra fórn-
arlamba til að líta eftir högg-
myndum borgarinnar.“
„Sinnuleysi hinna
f ullorðnu hneyksl-
aði langt um
meira44
Grein sinni lýkur frú Bar-
bara með þessum orðum:
„Mér ofbauð þetta svo, að ég
hætti við að aðhafast nokkuð
fieira. Sinnuleysi hinna full-
orðnu hneykslaði mig langt
um meira heldur en óknyttir
strákanna. En sá sem gagnrýn-
ir ætti fyrst að líta í eigin
REYKJAVÍKURBRÉF
——————————'Laugardagur 7. okt.
eldur að fótum þín jöklunum
frá!
Fjör kenni oss eldurinn,
frostið oss herði,
fjöll sýni torsóttum gæðum
að ná;
bægi sem kerub með sveip-
anda sverði
silfurblár ægir oss kveifar
skap frá.“
Þessi hvatning þarf að vera
fast mótuð í huga hvers einasta
íslendings. Örðugleikarnir við
að búa á íslandi eru margir.
Þeir verða ekki yfirunnir,
nema því aðeins, að við þekkj-
um þá og þess vegna vörumst
þá. Þeir mega aldrei verða til
þess að drepa úr okkur dug,
heldur hvetja okkur til dáða.
En skáldinu bregst bogalistin)
þegar það heldur, að íslending-
ar séu öðru vísi en annað fólk
og þeim verði til niðurdreps
það, sem öðrum hefur helzt
reynst til framdráttar eins og
samskipti manna á milli og
efiing þéttbýlis.:
„Þó vellyst í skipsförmum
völskunum meður
vafri að landi, ég skaða ei
tel;
Því útfyrir kaupstaði íslenzkt
í veður
ef hún sér vogar, þá frýs hún
í hel.
Ef læpuskaps ódyggðir
eykjum með flæða
út yfir haf viija læðast þér
að:
með geigvænum logbröndum
Heklu þær hræða
hratt skalt. þú aftur að snáfa
af stað.“~
Til þessa er nú vitnað í því
skyni að minna á, hvernig trú-
in á einangrunina gat blindað,
jafnvel hina beztu og þjóðholl-
usbu menn. Þeir skildu ekki að
því fór svo fjarri, að kaup-
staðir væru hætta fyrir íslend-
inga, að tilvera þeirra var þvert
á móti frumskilyrði fyrir vel-
farnaði þjóðarinnar. Á sama veg
og aukin samskipti við aðrar
þjóðir urðu henni ekki til voða
heldur til margháttaðs fram-
dráttar.
„Fær ólíka yfir-
Þeirri þröngsýni, sem umfram
allt þarf að sigrast á, er rétti-
lega lýst í yfrilætislausri grein,
sem hin hámenntaða listakona,
frú Barbara Árnason, brezk að
uppruna, birti í Morgunblaðinu
sl. sunnudag undir nafninu
„Sinnuieysi fullorðinna." Þar
segir í upphafi:
„Venjulegur ferðalangur af
hvaða þjóðerni sem er, fær tak
markaðar hugmyndir og reynslu
af stuttum ferðum sínum til
annarra landa. Og ekkert af
þessu fær upprætt þá uppruna-
legu sannfæringu hans, að ekk
ert annað land sé í grundvallar-
atriðum alveg eins siðmenntað,
alveg eins siðfágað eða fram-
sækið og hans eigið land. En
sá sem náð hefur fullum þroska
og sezt að í öðru landi að eigin
ósk, verður að takmarka þessa
sannfæringu sína, því þá fær
hann ólíka yfirsýn yfir bæði
löndin, sem endist honum alla
ævi.
En ef hann eftir þrjátíu ára
veru í því landi getur enn orð-
ið furðu lostinn, hefur hann
annað hvort aldrei samlagast
sínu nýja landi eða að hann er
eitthvað skrítinn í kollinum.“
„Hreyfði hvorki
legg né lið“
Þetta er skynsamlega mælt
hjá frú Barböru og framhaldið
er einnig athyglisvert. Hún seg
ir:
„Fyrir skömmu héldu nokkr-
ir myndhöggvarar fyrstu högg-
myndasýningu undir berum
himni hér á landi. Skemmdar-
vargar komu eitt kvöldið eftir
að dimmt var orðið og eyði-
lögðu gjörsamlega eina mynd-
ina. Því miður hefur samskon-
ar athæfi átt sér stað í öðrum
löndum. Blöðin birtu almenn-
ingi þennan ósóma undir eins
og það gerðu þau reyndar líka
fyrir nokkrum árum ,þegar svip
að atvik kom fyrir. En svo
skeði það nokkrum dögum síð-
ar, um síðdegið á miðvikudag,
27. þ.m. milli kl .17.30 og 18.00,
að fjórir drengir á aldrinum sjö
til tíu ára klifruðu upp á fót-
stallinn undir myndastyttunni í
almenningsgarðmum við Lækj-
argötu. Fullorðið fólk sat á
bekkjum fáein skref á bak við
þá og hópur af fó'.ki beið á gang
stéttinni eftir strætisvögnun-
um. En allur þessi hópur lét
þetta afskiptalaust eins og
þetta væri sjálfasgður hlutur,
þó öllum hefði átt að vera ljóst,
að ekkert listaverk gæti þolað
slíka meðferð til lengdar. Und-
irrituð fór þá á stúfana, mót-
mælti aðför drengjanna, bað þá
með góðu og hótaði þeim hörðu.
barm,
Hvers vegna að gagnrýna
nokkurn hlut? „Það kemur mér
ekki við.“
Ef þú finnur að við barn, þá
er þetta viðkvæðið: „Þetta eru
bara börn.“
Ef þú gagnrýnir fullorðna, þá
er svarað: ,Hann var bara full-
ur greyið.“
Það væri skynsamara að
gagnrýna sjálfa mig: „Ég er
bara útlendingur — og þar að
auki — vitlaus.“
Þessi grein frú Barböru Árna
son er vissulega orð í tíma töl-
uð. Ávöxt af iðju skemmdar-
varga má sjá ótrúlega víða á
íslandi. Slík skemmdarstörf eru
a.m.k. stundum unnin um há-
bjartan dag að öðrum ásjáandi.
Fyrir nokkrum misserum mátti
t.d. á alfaravegi sjá strákahóp
ráðast að umferðarmerki og
eyðileggja það án þess, að nokk
ur vegfarandi léti það til sín
taka. Flestir hafa sennilega
hugsað, að þeir yrðu einungis
fyrir aðkasti og óþægindum, ef
þeir reyndu að stöðva strák-
ána. Menn segja sem svo:
,Þetta kemur mér ekki við. Það
er lögreglan, yfkvöld bæjar og
ríkis, sem eiga að sjá um, að
slíkt geti ekki átt sér stað.“
Baráttan fyrir
rétti
Nú skyldi enginn halda, að
slíkt bæri einungis að höndum
á íslandi. Frá stórborgum eru
sagðar óyggjandi sögur af því
að nágrannar og vegfarendur
hafa látið misþyrmingar og
jafnvel morð afskiptalaus, bæði
af ótta við árásarmennina en
einnig til þess að komast hjá
yfirheyrslum og umstangi. Það
er þess vegna sízt orðum auk-
ið, að ósóminn veður víða uppi.
Engu að síður er víst, að rétt-
aröryggi er hvergi meira en
með englisaxneskum þjóðum
og þá einkum í Bretlandi. Þetta
hefur lengi verið ljóst. Einn
fremsti lögfræðingur Þjóðverja
á nítjándu öld Ihering að nafni
skrifaði skemmtilega bók, sem
hapn kallaði: „Baráttan fyrir
rétti.“ Þar víkur hann m.a. að
þessu: Hann segir Þjóðverja
löngum hafa furðað sig á því,
hversu brezkir ferðalangar
væru smásmugulegir í við-
skiptum. Þeir þræti oft út af
minniháttar greiðslum, svo ó-
verulegum, að Þjóðverjum þyki
ekki háttvísi að hafa orð á. Hinn
mikli þýzki lögfræðingur seg-
ir, að þarna lýsi sér það ein-
kenni Breta, að þola ekkL að
á rétt þeirra sé gengið. Rétt-
aröryggið brezka hafi einmitt
skapast fyrir þvílíka stöðuga
aðgæzlu alls almennings Nú er
það að vísu svo, að fátt er leið-
ara en óhófleg þrætugirni og
afskiptasemi um annarra hagt.
en sízt er hitt betra að láta alit
athugasemdlaust yfir sig ganga,
og víst er það, að án sívakandi
viðleitni alls almennings verða
fæst velferðarmái hans leyst.
Fagna örðug-
leikum
Um þessar mundir er að von-
um talað um þann vanda, sem
skapast hefur vegna verðfalis
og aflaleysis. Útvegsmenn telja,
að af þessum sökum séu horf-
ur á því, að útflutningsverð-
mæti frá landinu muni verða
2900 millj. króna lægri, eða
þriðjungi minnL en á sl. ári.
Aðrir áætla muninn 13—1500
milljónir króna, þ.e. fimmtungs
eða fjórðungs mun frá á sl. ári,
og segja þá jafnframt, að lágt
sé reiknað og með ýmsum fyrir
vörum. Hver sem raunin verð-
ur, þá er áfallið gífurlegt og
því tilfinnanlegra sem það er
einmitt hjá þeirri atvinnugrein,
er svo að segja ein stendur
undir útflutnings-framleiðslu
landsins. Menn tala raunar um,
að þetta muni ekki i heildarþjóð-
artekjum nema 4—5%. En það
eru lágmarkstölur og er viðbú-
ið, að heildartjónið verði meira
áður en yfir lýkur. Auk þess
kemur hnekkurinn misjafnlega
niður, og þarf áreiðanlega marg
háttaðar ráðstafanir, sem ekki
er hægt að sjá fyrir allar nú
þegar, til að jafna þar á milli
svo að vel fari. Slíkt verður
ekki gert í einni svipan. Eng-
inn efi er á því, að allur al-
menningur gerir sér grein fyrir
örðugleikunum, sem af þessu
stafa. En því furðulegra er, að
Þjóðviljinn og þá ekki síður
Tíminn berja höfðinu við stein-
inn og þykjast ekki sjá hvað
er að gerast. Af Tímanum er
m.a.s. auðsætt, að hann a.m.k.
annað veifið fagnar örðugleik-
unum, af því að hann telur þá
fyrst og fremst munu bitna á
ríkisstjórninni! Glöggt dæmi
þess má sjá nú í laugardags-
blaði Tímans, þar sem áberandi
tilraun er gerð til að grafa
undan trausti á gengi krónunn-
ar. Fer það og ekkí á milli mála,
að Framsóknarmenn hafa árum
saman unnið að því að hrinda
af stað gengislækkun.
Ala upp ábyrgðar-
leysi
Þó að stjórnarandstæðingum
hafi orðið minna ágengt í valda
baráttunni en þeir vonuðu, þá
hefur viðleitni þeirra að sjálf-
sögðu ekki orðið með 511 u
áhrifalaus. Stöðugur áróður á
sinn þátt í því, eð of margir
ætla, að sér tjái að van)a
áhyggjum af lausn vandamál-
anna yfir á aðra. Alþjóð kann-
ast t.d. við þá, sem allra manna
ósínkastir eru á að hvetja til
kauphækkana og svokallaðra
kjarabóta, en vilja alls ekki
bera ábyrgð á afleiðingunum,
sem koma fram í hækkuðu verð
lagi innanlands. Þá fjargviðrast
þeir yfir því seir. þeir í öfug-
mælastíl kaila verðbólgu-
stefnu stjórnarinnar". Meðal
þeirra örðugleika, sem nú verða
tilfinnanlegri en áður, eru toll-
arnir, sem bitna á okkur vegna
markaðsbandalaganna tveggja,
annars vegnar EFTA, Fríverzl-
unrbandalagsins, og hins vegar
EEC, Efnahagsbandalagsins á
meginlandinu. 1 Fríverzlunar-
bandalaginu verður aðstaða okk
ar erfiðari vegna samkeppni við
bandalagsríkin, sem tollfríðind
anna njóta. í Efnahagsbandalag
inu bitna hækkandi tollar á
okkur eins og öðrum, sem utan
Fnamh. á bls. 23
J