Morgunblaðið - 19.06.1968, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. JUNI 1968
15
Loitskeytastúðin,
Reykjavík (Reykjavík radio)
varð 50 ára hinn 17. júní al. og
þar með radioþjónusta við akip
á íslandi, sem frá upphafi hef-
ur verið snar þáttur í öryggis-
málum sjávarútvegsins.
Það þótti merkilegur atburð-
ur, er þessi fyrsta loftskeyta-
stöð landsins var reist, og átti
það að sjálfsögðu talsverðan að
draganda.
Um og eftir síðustu aldamót
var erlendis farið að reisa loft-
akeytastöðvar og setja loft-
skeytatæki í skip. Á þessum ár-
um sönnuðu loftskeytin strax á-
gæti sitt, ekki sízt hvað snerti
öryggi sjófarenda og áttu þau
m.a. stóran þátt í björgun hundr-
að manna, er hið stóra og trausta
farþegaskip „Titanic" fórst í jóm
frúarferð sinni yfir Atlantshafið
árið 1912. Um þetta leyti eru
loftskeytatæki orðin viður-
kennd öryggistæki og um allan
heim farið að útbúa skip slík-
um tækjum.
Með lögum frá Alþingi 1912
var þáverandi ríkisstjórn heim-
ilað að láta reisa loftskeytastöð
í Reykjavík eða nágrenni, sem
aðallega væri ætlað að hafa sam
band við skip. Ekkert var þó að-
hafzt í málinu næstu árin, en _er
fyrstu skip Eimskipafélags fs-
lands, Gullfoss og Goðafoss,
komu til landsins árið 1915, bæði
búin loftskeytatækjum, Goða-
foss fyrst íslenzkra skipa, átti
það sinn þátt í að skriður komst
á málið. Hinn 1. júlí 1916 gerðu
svo þáverandi ráðherra Einar
Arnórsson og landssímastjóri, Ol
av Forberg, samning f.h. ríkis-
stjórnarinnar við Marconi félag-
ið í London um að reisa loft-
skeytastöð í Reykjavík. Lét
Reykjavíkurbær í té 2ja hekt-
ara lóð vestur á Melum, sem þá
var talsvert utan við bæinn.
Byrjað var að grafa fyrir grunni
stöðvarhússins seint á árinu 1916
og höfðu þeir umsjón með bygg-
ingu þess, Jón Þorláksson, verk-
fr., Einar Erlendsson, arkitekt
og Sigurður Halldórsson, tré-
smíðameistari. Vorið 1918 var
byggingu lokið, frágangi tækja,
loftneta og annars búnaðar og
hinn 8. maí s,a. tóku þeir við
stöðinni f.h. ríkisstjórnarinnar,
Guðmundur J. Hlíðdal, verkfr.
og síðar póst- og símamálastjóri,
Vilhjálmur Finsen, ritstjóri og
loftskeytamaður og Friðbjörn
Aðalsteinsson, fyrsti stöðvar-
stjóri stöðvarinnar. Stöðin var
svo opnuð til almenningsnota
hinn 17. júní.
Stöðin var búin beztu tækj-
um, sem þá var völ á, neista-
sendi með 5 kw. styrkleika, sem
fékk orku frá 15 hestafla olíu-
mótor, einnig varasendi, er fékk
orku frá rafhlöðum. Viðtæki
voru tvö Crystalviðtæki, annað
með viðtengdum lampamagnara.
Loftnetsstengur voru tvær, 77
m á hæð og gat stöðin sent út á
600, 900 og 1800 m öldulengdum.
Marconifélagið ábyrgðist 750km
langdrægi að degi til, en allt að
helmingi lengri vegalengd að
nóttu.
Þáttaskil urðu í viðtöku stöðv
arinnar strax árið 1920, er hún
fékk til afnota 7 larnpa Marconi-
viðtæki ásamt hátalara og árið
1924, er bætt var við 2ja kw.
nei-stasendi, sem smíðaður var á
vegum landssímans og reyndist
sérlega vel.
Er Rafmagnsveita Reykjavík-
ur tók til starfa árið 1921 var
Bv Skallagrímur var fyrstur
íslenzkra togara búinn radio-
tækjum, í marz 1920. Var hér um
að ræða neistasendi fyrir morse
og einnig talsendi, ásamt til-
heyrandi viðtækjum. Á árunum
1923 — 1924 voru radiotæki kom
in í flest stærri skip hérlendis.
Á árunum 1926 og 1934 fékk
stöðin þrjú ný senditæki frá M.
P. Pedersen og var. eitt þeirra
með talmöguleikuim.
Mikil þáttaskil urðu í radio-
viðskiptunum er lampastöðvar
komu til sögunnar í kringum
1930, en úr því fór landsíminn
að smíða talstöðvar fyrir fiski-
skip, sem reyndust mjög vel og
höfðu árið 1939 verið smíðaðar
270 stöðvar, en í dag um 1830.
I sambandi við fjölgun tal-
stöðva í skipum og bátum voru
Stöðvarhúsið á Melunum.
er enn voru staðsettir á Melun-
um.
í maímánuði 1963 var svo öll
afgreiðsla Loftskeytast)öðvarin,n
ar í Reykjavík flutt að Gufu-
nesi, jafnframt því sem tækja-
búnaður var aukinn og endur-
bættur, en í Gufunesi, er nú mið
stöð allrar skeyta- og samtala-
afgreiðslu við skip.
1000 bílar með talstöðvar
Síðan stöðin var flutt hafa
enn bætzt við ný tæki, fjarstýrð
um tækjum verið fjölgað, og öll
þjónusta við skipin verið stór-

■ ■■ ■•■■■' ■-.-. ,

stöðin tengd henni og olíumót-
orinn lagður niður.
Til að byrja með var stöðv-
arstjórinn eini starfsmaður
stöðvarinnar, en eftir að stöðin
hafði verið tekin í notkun fjölg-
aði stöðugt þeim skipum, sem bú
in voru loftskeytatækjum, því
útgerðarmenn voru fljótir að
eygja hag í því að geta haft sam
band við skip sín á veiðum og
siglingu. Var þá fljótlega bætt
við starfsliði, og strax árið 1920
var stöðin opin til viðskipta all-
an sólarhringinn, en í því var
að sjálfsögðu fólgið geysilegt ör
yggi fyrir sjófarendur.
Starfsfólk við vinxiM í Gufunesi.
Sendistöðin á Rjúpnahæð.
árin 1934-1935 settar upp tal-
stöðvar í skipum og bátum voru
árin 1934-1935 settar upp tal-
stöðvar á ísafirði, Siglufirði,
Seyðisfirði og Vestmannaeyjum
og 1940 á Höfn í Hornafirði, all-
ar til viðskipta við skip.
Enn urðu þáttaskil í sögu
stöðvarinnar, er opnuð var tal-
afgreiðsla milli skipa og símnot-
enda í landi hinn 10. maí 1938.
Talsamband þetta, sem fór fram
á millibylgjum, varð strax mjög
vinsælt og hefur samtalafjöldi
aukizt jafnt og þétt.
Flutt í Gufunes)
Strax eftir síðari heimsstyrj-
öldina fékk stöðin enn tvo nýja
senda, og var annar fjarstýrð-
ur, staðsettur á Vatnsenda. Einn
ig komu um svipað leyti ný við-
tæki. Skömmu síðar voru settir
upp fjarstýrðir talsendar í
Grindavík og Gróttuvita, einnig
fjarstýrð viðtæki í Gufunesi og
á fjallinu Þorbirni á Reykjanesi.
Svo sem kunnugt er var
skipafloti landsmanna endurnýj
aður og aukinn verulega á ár-
unum 1947—1950. Með hinum
nýju skipum komu ný og full-
komnari radiotæki. Jukust þá
stuttbylgjuviðskipti verulega, og
fljótlega hófust við skipin
talviðskipti á stuttbylgjum, er
gáfu möguleika á samtölum um
mikið lengri vegalengdir en áð-
ur. Um þetta leyti var öll stutt-
bylgjuafgreiðsla við skipin flutt
að Gufunesi og árið 1953 voru
hin stóru loftnetsmöstur stöðv-
arinnar tekin niður og flutt að
Rjúpnahæð, ásamt sendum þeim,
lega aukin. M.a. er hafin við
þau afgreiðsla á örbylgjum, öll
neyðarafgreiðsla og önnur við-
skipti á kall- og neyðartíðnum
er í öryggisskyni tekið á segul-
band, og í ráði er að auka orku
stöðvarinnar, bæði á milli-
og stuttbylgjum. Einnig hafa
verið tekin upp talviðskipti við
bifreiðar á millibylgjum og eru
nú um 1000 bifreiðar búnar milli
bylgjutalstöðvum, sem flestar
eru smíðaðar af landssímanum.
Jafnframt því sem tækjabún-
aður og þjónusta Loftskeyta-
stöðvarinnar í Reykjavík hefur
verið aukið, hefur radiostöðv-
um landssímans út ttm land ver-
ið fjölgað, og eru þær nú 11, sem
afgreiða við skip og bifreiðar.
Fyrir dyrum stendur endurnýj-
un tækjatoúnaðar á nokkrum
þessara- stöð'va og jafniframt að
n.æturlþjónusta þeirra verði fjar
stýrð frá Gufunesi. Einnig stend
ur fyrir dyrum aukning örbylgju
þjóniusta við bifreiðar.
Samkvæmt alþjóðasamþykikt-
um standa enn fyrir dyrum gagn
gerar tæknilegar breytingar á
radiotækjum, sem hafa munu í
för með sér nær algjöra endur-
nýjun þeirra í flestum íslenzk-
um skipum og lanidssböðvum í
náinni framtíð.
1392 skeyti fyrsta árið
Sem dæmi um afgreiðsluaukn-
ingu stöðvarinnar má geta þess,
að fyrsta heila árið sem hún
starfaði afgreiddi hún 1392
skeyti til og frá skipum, en árið
1967 voru gjaldskyld skeyti og
samtöl 42447, en svo sem fram
hefur komið, er skeyta- og sam-
talaafgreiðsla aðeins hluti af
þjónustu stöðvarinnar. Öryggis-
og neyðarþjónusta er umfangs-
mikill þáttur í starfseminni og
hefur stöðin gegnum árin að-
stoðað við björgun hundraða
mannslífa .Nokkur þáttur í starf
seminni er frétta- og veðurút-
sendingar, útsending ýmissa við
varana til skipa, t.d. varðandi
ís, reköld, bilanir á radíóvitum
og slíku. Einnig tíðnimælingar
og radióeftirlit.
Samtöl og skilaboð til og frá
Ibifreiðum hafa aukizt úr 3399
árið 1963 í 41993 árið 1967. Til
viðbótar eru talsverð viðskipti
við bifreiðlr vegna slysa- og ör-
yggisþjónustu.
Að radíóáfgreiðslu við skip og
bifreiðar starfa nú í Gufunesi
13 manns, en alls starfa þar við
radíóafgreiðslu nær 70 manns
flestir í sambandi við N-Atlants-
hafsflugið. Friðbjörn Aðalsteins
son, fyrsti stöðvarstjóri Loft-
skeytastöðvarinnar lézt árið
1947, en þá tók við Hallgrímur
Matthíasson, sem verið hefur
starfsmaður stöðvarinnar síðan
1919. Núverandi stöðvarstjóri er
Stefán Arndal.
Alvarlegt ástand á
Ströndum vegna kals
ALVARLEGT ástand er nú víða í
Strandasýslu, þar sem óvenju-
lega mikið kal hefur gert vart
við srig í túnum þar nyrðra. Við
áttum stutt samtal við séra
Yngva Þ. Árnason á Prestbakka
í Bæjarhreppi. Hann sagði, að sl.
vetur hefði verið mjög erfiður
vegna illviðra og mikilla frosta.
Þeigar kom fram á vorið, kom
í Ijós, að rniklar kalskemimdir
höfðu orðið í túnum víða í sýsil-
unni vegna kuMainis í vetur. —
Yngvi sagði, að undanfarin þrjú
ár hefðu verið ndklkur brögð á
kali í túnuirn, em það væri nú
mlklu m'eira e.n niokknu sinni
fyrr. Eru miörg tún mikið
skemmd og suim jafnvel alveg ó-
nýt.
Hann kvað bændur mú íbuga
hvað til bragðs skuti taka. Ek4ti
sé taLið ráðliegt að herfa kal-
svæðin, og sá í þau aftur, því að
það hafi ekki gefið glóða raun á
öðrum stöðum. Þess í stað ætfli
flastir að reyna að sá hötfnum
í flög og reyna að notaist við það.
Yngvi sagð , að ástandið væri
mjög alvarlegt og bændur hefðu
þungar áhy'ggjur af því, hvað
framtíðin bæri í skauti sér — nú
þegar veðriáttan virtiist fara kóln
andi ár frá áni.
Reykjuvík 50 óra
i