Morgunblaðið - 07.11.1970, Blaðsíða 13

MÖRGUN’BLAÐH), LAUGAEiDAGUR 7. NÖVUMBER 1970
13
Úr skýrslu sjávarútvegsmálará ðherra á aöalfundi L.Í.Ú:
I>orskstofninn verður að
verja með öllum ráðum
65-70% af öllum fiski, sem hrygnir, er veiddur
árlega — Höfuðáherzla á aukna vöruvöndun
í skýrslu þeirri, sem Eg’g’ert G.
Þorsteinsson lagði fram á aðal-
fundi Landssambands íslenzkra
útvegsmanna í gær, er fjallað
sérstaklega um verndun fisk-
stofna og eftirlit og mat á fisld
og fiskafurðum. I þessum kafla
skýrslunnar kemur m.a. fram, að
ekki er að vænta góðrar síld-
veiði fyrr en 3—5 árum eftir
gott gotár og jafnframt, að þorsk
stofninn verði að verja með öll-
um tiltækum ráðum.
1 ávarpi sínu á aðalfundinum
ræddi ráðherrann sérstaklega
um ankna vöruvöndun og sagði:
„Af hálfu fiskifræðinga okkar
hefur verið lögð á það áherzla
undanfarin ár að nánustu heima
mið okkar væru fullsetin — eða
fullnýtt og sum e.t.v. ofnýtt.
Eigi því íslenzkur sjávarútveg
ur að halda áfram að vera und-
irstaða bættra lífskjara og al-
mennra framfara þá verður sú
viðhót frá honum að koma til í
stórbættri nýtingu þess afla,
sem á land berst.
Auknar kröfur í þessu efni er
nauðsynlegt að gera nú á allra
næstu timum til allra er hér eiga
beinan hlut að máli, útgerðar-
m-yina, sjómanna og fiskvinnslu
stöðvanna í landi ásamt ströngu
aðhaldi opinberra aðila — þvi
hér er ekki um einhliða hags-
muni þessara aðila að ræða, held
ur þjóðarhagsmuni.
Petta mikilvæga atriði ásamt
vemdun fiskistofnanna og bar-
áttunni fyrir stækkun fiskveiði*
lögsögunnar eru þau verkefni
næstu tíma, sem hæst munu bera
og við eigum mest undir að vel
takist til um. Árangur í þessum
efnum má ekki tef ja, með minni-
háttar deilum um dægurmál, í
þessum efnum á þjóðin öll að
eiga einn liug og eina sál.“
Hér fara á eftir framangreind-
ir kaflar úr skýrslu ráðherrans:
VERNDUN FISKISTOFNA
Fiskifræðingar telja ástand
norsk-íslenzka síldarstofnsins
svo slæmt í dag, að litla síld
verði að fá næstu 5—6 árin. Síð-
asta góða árganginum af þess-
um stofni var í raun réttri að
mestu útrýmt af Norðmönnum
og Rússum áður en hann náði
kynþroska aldri og þeirri stærð,
að Islendingar gætu nytjað
hann. Álitið er, að þessi stofn
taki ekki að rétta við fyrr en
gott gotár kemur, en hagnýtur ár
angur mun ekki nást fyrr
en fimm árum eftir slíkt gotár.
Svo sem kunnugt er hafa orð-
ið miklar umræður og margir
fundir verið haldnir um ráðstaf-
anir til verndar norsk-íslenzka
sildarstofninum. Síðast var hald
inn fundur um þetta mál í Berg-
en dagana 27. — 29. október s.l.
Fundinn sóttu fulltrúar frá Is-
landi, Danmörku, Noregi og So-
vétríkjunum. Tókst þar að ná
samkomulagi um að leggja til við
ríkisstjórnir þessara landa tak-
mörkun veiða á þessum stofni á
árinu 1971. Hver þessara þjóða
takmarkar veiðar sínar á vetr-
arsíld við sama veiðimagn og
hún aflaði á árinu 1969. Enn
fremur takmarkar hver þessara
þjóða veiðar sínar á smásíld og
feitsíld úti fyrir ströndum Nor-
egs og Múrmansk við 70% af
því aflamagni, sem hver þessara
þjóða aflaði þar á árinu 1969.
Um íslenzku sildarstofnana
er það að segja, að vegna ein-
hliða ráðstafana Islendinga til
verndar þeim, þar með veiði-
banni frá því í marz fram í sept
ember, árlegum magnkvóta og
banni gegn veiði smásíldar, þá
er talið að þessir síldarstofnar
hafi aðeins rétt við, en verulega
sé ekki hægt að byggja á þeim
fyrr en í fyrsta lagi eftir þrjú
til fimm ár eftir gott gotár.
Ef litið er til þess, að síldar-
stofnarnir í Norðursjónum eru
þegar fullnýttir og sildar-
stofnarnir við Ameríku eru held
ur á niðurleið, má ljóst vera, að
ekki er að vænta síldveiða að
neinu ráði í Norður-Atlantshafi
í náinni framtíð.
Þessi þróun síldarstofnanna
hefur leitt til þess, að lögð er
meiri áherzla á veiðar á öðrum
fiski til bræðslu, svo sem loðnu,
spærlingi, kolmunna og fleiri teg
undum.
Eins og kunnugt er, varð góð
loðnuveiði hér við land á síðast
liðnum vetri, og hún gæti ef til
vill orðið enn meiri. Ennfremur
er mikil loðna við Kanada, sem
litið hefur verið nytjuð. Eins
og kunnugt er, gerðu nokkr-
ir bátar í vor tilraun með spær-
lingsveiðar, sem lofa nokkuð
góðu. Ókannað er, að hve miklu
leyti kolmunni gæti gefið arð, en
gerðar hafa verið og gerðar
munu verða tilraunir til veiða á
honum.
Veiðar á þessum tegundum
gætu að einhverju leyti bætt
upp hráefnisskortinn, en senni-
legt er þó, að magnið verði
minna en það var fyrir 1967.
Sé vikið að þorskinum, þá er
hann sú fisktegund, sem við
hljótum að byggja afkomu sjáv-
arútvegsins að miklu leyti á.
Þorskurinn er stofn, sem við
verðum með öllum ráðum að
verja. Sterkir árgangar komu i
stofninn 1964 sérstaklega og
1965 og einnig ef til vill 1966
að því er vísindamenn telja.
Þessir árgangar hafa haft mikil
áhrif á sumarveiðina. Vertíðar-
aflinn hefur þó ekki ennþá
byggzt á þeim eingöngu, heldur
hafa komið óvæntar sterkar
göngur frá Grænlandi og ver-
tíðarstofninn er því minni en
hann sýnist vera. Á næsta ári
munu liggja fyrir alþjóðlegar
niðurstöður rannsókna á
ástandi þorskstofnsins við Is-
land, en þegar liggur fyrir, að
65—70% af öllum fiski, sem kem-
ur til að hrygna, er veiddur ár-
lega. Stofn þessi er því þegar
fullnýttur og ekki að vænta
aukinnar veiði frá því sem nú
er.
Ýsustofninn er ekki stór, og
undanfarin ár hefur ýsuveiðin
verið léleg. Ufsi er sennilega
ekki fullnýttur. Aðrir þorsk-
fiskastofnar breyta dæminu
ekki að neinu ráði. Skarkoli er
fullnýttur stofn við Island og
gefur ekki mikið magn. Aukin
grálúðuveiði og lúðuveiði kemur
heldur ekki til með að bæta dæm
ið að neinu gagni. Karfamið í
Norðurhöfum eru þegar fullnýtt
og er ekki von til aukinna karfa
veiða á næstunni.
Af því, sem hér hefur verið
rakið, má ljóst vera, að nær all-
ir stofnar gæðafisks við strend-
ur landsins eru þegar fullnýtt-
ir eða svo til. Nauðsyn ber því
til að gera ráðstafanir, er hafa
þann tilgang að vernda
fiskstofnana, vernda arðbærni
þeirra og síðast en ekki sízt að
halda hlut okkar Islendinga í
veiðunum.
Eins og sakir standa eru öll
fjarlægari mið umhverfis okkur
þegar fullnýtt, og þar þegar tal-
að um takmarkanir. Þótt þorsk-
stofninn við Island gefi okkur
vonir til sæmilegra veiða í ná-
inni framtíð, þá eru önnur
hættumerki í nánd. Vegna tak-
markana á öðrum miðum, má bú-
ast við aukinni sókn útlendinga
á Islandsmið, og eru merki þess
farin að sjást.
Öllum er í fersku minni hví-
líkt reiðarslag það var fyrir ís-
lenzkan efnahag, þegar síldveið
arnar drógust sáman. Ef slikt
hið sama kæmi fyrir þorskstofn-
inn, má segja, að það hefði enn
alvarlegri afleiðingar fyrir ís-
lenzkan efnahag. Við verðum að
vinna að þvi, innan alþjóðlegra
stofnana, að koma á vísindalegu
eftirliti með fiskstofnunum og að
fá aðrar ráðstafanir gerðar til
að takmarka veiðarnar.
Svo sem alkunna er, þá hef-
ur ríkisstjórnin lýst þvi yfir, að
hún telji hagsmunagæzlu Is-
lendinga og réttarvernd á land-
grunninu eitt veigamesta við-
fangsefnið á næstunni. Rikis-
stjórnin hefur unnið að því und
anfarin ár að kynna þetta mál
og afla því fylgis, og mun fylgja
því eftir af fremsta megni. Rætt
hefur verið um það að kalla sam
an þriðju alþjóða ráðstefnuna
um „lög hafsins", þar sem þetta
efni verður eitt aðalmálið að því
er snertir okkar hagsmuni.
Ákvörðun um þessa ráðstefnu
verður væntanlega tekin á yfir-
standandi allsherjarþingi Sam-
einuðu þjóðanna og um verksvið
ráðstefnunnar, þegar til kemur.
Ríkisstjórnin er því samþykk,
að kvödd verði saman alþjóða
ráðstefna varðandi réttarreglur
á hafinu, enda verði verksvið
hennar nægilega viðtækt til að
fjalla um öll atriði varðandi rétt
indi strandríkis á svæðum, sem
liggja að ströndum þess.
Það er skoðun ríkisstjórnar-
innar, að strandriki eigi rétt á
að ákveða takmörk lögsögu sinn
ar innan sanngjarnra takmarka
með hliðsjón af landfræðilegum,
jarðfræðilegum, efnahagslegum
og öðrum sjónarmiðum, er þýð-
ingu hafa. Að því er Island varð
ar, eru lögsaga og umráð yfir
landgrunni þess og hafinu yfir
því sanngjörn og réttlát og verð
skulda viðurkenningu samfélags
þjóðanna.
EFTIRLIT OG MAT Á FISKI
OG FISKAFURÐUM
Þegar litið er til þess, sem áð-
ur hefur verið rakið, flestir fisk
stofnar nytjafiska eru annað
hvort fullnýttir eða jafnvel of-
veiddir, þá er augljóst, að þró-
unin hlýtur að stefna að meiri
vöruvöndun. Lélegt hráefni get
ur aldrei orðið góð vara og þótt
við setjum met í aflabrögðum er
til lítils unnið, ef ekki verður
úr aflanum það verðmæti sem
efni standa til.
Undanfarið hafa orðið miklar
umræður um þessi mál. Kemur
þar fyrst til væntanleg löggjöf
í Bandaríkjunum um eftirlit og
mat á fiski og fiskafurðum, svo
og álitsgerð neytendasamtaka
þar í landi um íslenzka freðfisk
framleiðslu. Nauðsynlegt er að
fá því svarað, með hvaða hætti
við getum bezt að aukinni vöru
vöndun staðið.
Tillögunefnd um hollustuhætti
í fiskiðnaði var skipuð haustið
1968 og hefur verkefni hennar
verið að hafa forgöngu um und-
irbúning nauðsynlegra aðgerða
hér á landi vegna áður greindr-
ar lagasetningar í Bandarikjun-
um. Störf nefndarinnar hafa til
þessa einkum verið fólgin í
gagnasöfnun og bvriunarúttekt
á hraðfrystihúsum til þess að
kanna, að svo miklu leyti sem
hægt er á þessu stigi, hve
mikilla umbóta yrði þörf í hrað-
frystihúsunum og hve mikinn
kostnað þær hefðu í för með sér.
í júlimánuði 1969 skipaði ráðu
neytið 8 manna nefnd til að end-
urskoða reglugerðir um mat og
eftirlit á ferskum fiski og fleira.
1 nefndinni áttu sæti fulltrúar
útvegsmanna, sjómanna, fiskiðn
aðarins og opinberra aðila, Sá
árangur varð af starfi nefndar-
innar, að hinn 20. marz s.l. var
sett reglugerð um eftirlit og mat
á ferskum fiski og fleira, þar
sem auknar líröfur eru gerðar
til búnaðar og þrifa á fiskiskip-
um, löndunar- og flutningatækj-
um og i fiskmóttöku og aðgerð-
arhúsum.
Svo sem kunnugt er hefur ver
ið stofnað til fiskiðnaðarnám-
skeiða, er vera skulu grundvöll-
ur fyrir fiskiðnskóla. Við síð-
asta námskeið tókst að sameina
þá krafta, sem að slíkum skóla
munu standa í framtíðinni. Kom-
ið hefur í ljós, að tiltölulega fá-
ir menn hafa ennþá nægilega
kunnáttu og starfstima til að
kenna við slíkan skóla, og mik-
inn undirbúning þarf að vinna
við samningu erinda, kennslu-
bóka og skipulagningu kennsl-
unnar. Er þvi ljóst, að jafnvel
þótt vilji og fjármagn standi
ekki í vegi fyrir slíkum skóla
Eggert G. Þorsteinsson.
kemur fleira til. Óhjákvæmilegt
er þó, að þetta undirbúnings-
starf verði unnið og að fiskiðn-
skóli verði að veruleika í náinni
framtíð, og er nú unnið að þeim
málum.
Fleira þarf þó að koma til.
Ákveðið hefur verið að taka
fiskimatsmálin til heildarendur-
skoðunar og, ef nauðsyn krefur,
endurskipuleggja þau frá
grunni. Náin og traust samvinna
alli-a þeirra aðila, er að þessum
málum vinna, verður nauðsyn-
leg við þá endurskoðun. Er það
von ráðuneytisins, að endur-
skoðunin leiði til þess, að eftir-
lit og mat á fiski og fiskafurð-
um verði bæði raunhæfara og
markvissara en það er í dag, mið
að við þá f jármuni, sem varið er
til þessara mála.
V efnaðarnámskeið
Er að byrja eftirmiðdagsnámskeið í vefnaði.
Upplýsingar í síma 34077.
GUÐRÚN JÓNASDÓTTIR.
m mm\: 1. febkií\r 1971,
VEGAIA NÝRRA LÁKSUMSÓKNA
HÚSNÆÐISMÁLASTOFNUNIN VEKUR ATHYGLI HLUTAÐ-
EIGANDI AÐILA A NEÐANGREINDUM ATRIÐUM:
I. EINSTAKLINGAR, er hyggjast hefja byggingu íbúða eða festa
kaup á nýjum íbúðum (íbúðum í smíðum) á næsta ári 1971,
og vilja koma til grei.na við veitingu lánsloforða á því ári, skulu
senda lánsumsóknir sínar með tilgreindum veðstað og tilskild-
um gögnum og vottorðum til stofnunarinnar fyrir 1. febrúar
1971.
II. FRAMKVÆMDAAÐILAR I BYGGINGARIÐNAÐINUM, er
hyggjast sækja um framkvæmdalán til íbúða, sem þeir hyggj-
ast byggja á næsta ári, 1971, skulu gera það með sérstakri
umsókn, er verður að berast stofnuninni fyrir 1. febrúar 1971,
enda hafi þeir ekki áður sótt um slíkt lán til sömu íbúða.
III. SVEITARFÉLÖG, FÉLAGSSAMTÖK, EINSTAKLINGAR OG
FYRIRTÆKI, er hyggiast sækja um lán til byggingar leigu-
ibúða á næsta ári í kaupstöðum, kauptúnum og á öðrum
skipulagsbundnum stöðum, skulu gera það fyrir 1. febrúar
1971.
IV. Þeir, sem nú eiga óafgreiddar lánsumsóknir hjá stofnun-
inni, þurfa ekki að endurnýja þær.
V. Umsóknir um ofangreind lán, er berast eftir 31. janúar
1971, verða ekki teknar til meðferðar við veitingu lánsloforða
á næsta ári.
Reykjavík, 5. nóvember 1970.
HLISNÆÐISMÁLASTOFNUN RÍKISINS
LAUGAVEGI77, SlMI 22453