Morgunblaðið - 07.11.1970, Blaðsíða 16

16
MOTtGUN’BLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. NÓVEMBER 1970
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjómarfulitrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöin Jóhannssor*.
Auglýsingasljóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Askriftargjald 195,00 kr. á mánuði ínnanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
VERÐSTÖÐVUN
Oíkisstjórnin lagði fram á
Aiþingi í gær tillögur sín-
ar um ráðstafanir til þess að
hamla gegn verðbólguþróun-
inni. Meginefni þeirra er það,
að verðstöðvún skuli gilda í
landinu til 31. ágúst 1971. Til
þess að framkvæma hana
verði kaupgjaldsvísitala færð
aftur í það mark, sem hún
var 1. september 1970. Skv.
tillögum ríkisstjómarinnar
munu ail'lir aðilar, þ.e. ríkis-
sjóður sjálfur, atvinnurekst-
urinn og launþegar, leggja
sitt af mörkum ti'l þess, að
þetta verði unnt. Framlag
þessara aðila er þó mun
minna en nemur kjararýrnun
og auknum byrðum, æm leitt
hefði af áframhaldandi verð-
bólguþróun.
í frv. ríkisstjórnarinnar er
la-gt til, að frestað ve-rði
greiðs'lu vísitöluuppbótar á
laun, sem nemur 2% fram til
1. september 1971. Hvað fær
launþeginn í staðinn? í fyrsta
lagi er sú upphæð, sem lagt
er til að frestað verði greiðstlu
á til næsta hausts, lætgri, en
nemur þeirri kjararýmun,
sem launþegar hefðu orðið
fyrir, ef víxlhækkanir kaup-
gjalds og verðlags hefðu hald
ið áfram og kaupmáttur
launa þar af leiðandi farið
minnkandi. í öðru lagi verð-
ur um umtalsverða lækkun á
brýnustu lífsnauðsynjum al-
mennings að ræða. Hver lítri
af mjólk hefur þegar lækkað
úr kr. 18.00 í kr. 15.30 og nið-
urgreiðslur verða a-uknar á
öðrum búvörum. f þriðja lagi
verður mikil hækkun á fjöl-
skyldubótum. Fj ölskyldubæt-
Ur með hverju barni munu
frá 1. nóvember sl. nema 8000
krónum á ári. Þessi hækkun
nemur á ári 3644 krónum
með 1 bami, 6112 krónum
með 2 bömum, 8580 krónum
með 3 bömum og 11048 krón-
um með 4 börnum. Bendir
' margt til þess, að stöðvun
verðhækkana, auknar niður-
greiðslur og mjög hækkaðar
fjölskyldubætur, muni bein-
línis bæta hag láglauna-
manna með barnmargar fjöl-
skyldur.
Framlag atvinnurekstrar-
ins og annarra launagreið-
enda til verðstöðvunar er
1%% launaskattur. Fyrst í
stað kunna atvinnurekendur
ef til vill að líta svo á, sem
hér sé um auknar byrðar á
atvinnureksturinn að ræða.
Því fer fjarri. Ef ríkisstjóm-
in hefði ekki gripið til þess-
ara rpðstafana, hefðu öll 'aun
í landinu hmkkað um 6 vísi-
fcölustig 1. d' n.k. og ura 1,5
yísi tö'” ::t - -' ■ '^h’ótar 1.
marz á næsta ári. Það er því
ljóst, að með greiðslu launa-
skattsins fóma atvinnuveg-
imir tiltölulega litlu en fá í
þess stað öryggi fyrir því, að
rekstrargmndvöllur þeirra
raiskast ekki frá því, sem nú
er og eðlilegt jafnvægi skap-
ast í efnahags- og atvinnulífi
á verðstöðvunartímabilinu.
Ríkissjóður mun leggja
fram tii verðstöðvunarinnar
sem svarar 340 milljónum
króna á ársgrundvelli. Þetta
er ríkissjóði kleift fyrst og
frernst af tveimur ástæðum. f
fyrsta lagi munu auknar nið-
urgreiðslur á búvömverði
leiða til vaxandi neyzlu og
þar með minmkandi útflutn-
irngs landbúnaðarafurða. Rík-
issjóður sparar því verulegt
fé í útflutningsuppbótum. I
öðru liagi hafði verið gert ráð
fyrir því í fjárlagafrv. að
ríkissjóður yrði að greiða
a.m.k. 150 milljónir í verð-
lágsuppbætur á laun. Með
þessum ráðstöfunum kemur
ekki til þess og er því hægt
að nota þetta fé til þess að
framkvæma verðstöðvumina.
Á undanförnum erfiðleika-
árum hefur almenningur á
fslandi vanizt því, að efna-
hagsráðstafanir væru býsna
þungbærar. En svo er ekki
að þessu sinmi, enda eru nú
allt aðrar og betri aðstæður
í efnahagslífi þjóðarinnar.
Tillögur þær, sem ríkisstjórn-
in hefur lagt fyrir Alþimgi
valda engum þungum búsifj-
um en munu treysta hag
þeirra, sem minna mega sín.
Þær rnunu skapa i.auðsynlegt
jafnvægi í efnahags- og fjár-
málalífi þjóðarinnar, forða
því að launþegar séu í stöð-
ugu kapphlaupi við hækk-
andi verðlag og koma í veg
fyrir, að hætta verði á halla-
rekstri hjá útflutningsat-
vinnuvegunum, a.m.k. við ó-
breyttar aðstæður. Þessar
til'lögur eru í samræmi við
þann almenna vilja lands-
manna að verðbólguþróunin
verði stöðvuð. Við fslending-
ar höfum langa reynslu af
verðbólgu og enginn vafi er
á því, að þjóðin er orðin
þreytt á því efnahagslega
fyrirbæri. Þess vegrna má fast
lega búast við, að tillögur
ríkisstjómarinmar njóti al-
menns fylgis í landinu. Með
þeim er lögð áherzla á, að all-
ir leggi nokkuð af mörkum
til þess að koma í veg fyrir
áframhaldandi verðbólgu, en
emginn mun geta haldið því
fram, að meira sé krafizt af
einum en öðrum. Þar eru all-
ir í sama báti.

y
„ Der Fall X6t
eða
St j órnar skipti
í V-Þýzkalandi?
EFTIR MAGNÚS SIGURÐSSON
STJÓRN WiHy Brandts berst fyrir lífi
sínu. Annar stjórnarflokkurinn, frjálsir
demókratar (FDP), sem er borgaraleg-
ur smáflokkur, er í upplausn, og klofni
bann alveg, er eins víst, að þingmeiri-
hluti stjórnar Brandts sé úr sögunni. Á
morgun fara fram fyikiskosinilngar í
Hessen, ei-nu af 11 fylkjum Sambands-
lýðveldisins. Nái FDP ekki tiíliskildum
5% atkvæða tiil þess að fá sæti í fylkis-
þinginu, kann flokkurinn að riðlliast ger-
samlega og taka stjórn Brandts með sér
í fallinu. í Bonn jafnt sem í Austur-
Berlín, Moskvu og París, Varsjá og
Prag, bíða metnn því spenntdr eftir úr-
slitum þessarar fylkiskosninga í Hess-
en, enda þótt þær séu að öðru leyti
staðbundnar og fjarri því að vera þýð-
ingarmiklar.
Rúmt ár er nú liðið, síðan jafnaðar-
menn (SPD) og FDP mynduðu sam-
steypustjórn í V-Þýzkaland'i. Þá höfðu
jafnaðarmenn aukið mjög fylgi sitt í
þingkosningum, enda þótt þeim tækist
ekki að ná þingmeirihluta. í samvinnu
við FDP mynduðu þeir samsteypstjórn
undir forystu Willy Brandts og hafði
stjórnin að baki sér 12 sæta meirihluta
á þingi, SPD' 224 og FDP .30 þimgsæti
eða samt'als 254 af 496.
Stærsti stjórnmálaflo'kkur landsins,
krist'ilegir demókiratar (CDU/CSU),
sem fékk 242 þimgsæti í kosningunum,
tók nú við hlutverki stjórnarandstöð-
unnar. Það voru mikil umskipti. í 20
ár samfleytt eða al'lt frá stofnun Sam-
bandslýð'veldisins hafði þessi fliokkur
farið með stjórmarforystu í landinu.
Við 'Stjórnarskiptin í fyrra má segja,
að breyting á stjórnarstefnunni hafi
fyrst og fremst orðið í utanrikismálum
gagnvart kommúnistaríkjunum 1 Aust-
ur-Evrópu. Hin nýja stjóm tók að
ganga afar langt til móts við kröfur
kommúnistaríkjanna varðandi ríkjandi
ástand í Evrópu. Skipting Þýzkalands í
tvö ríki var viðurkennd í reynd, griða-
sáttmáli gerður við Sovétríkin á grund-
velli núverandi landamæra í Evrópu
og drög lögð að svipuðum samningi
við Pólland. Áherzla var lögð á það í
hvívetna, að þýzkur hernaðariandi til-
heyrði löngu liðinni fortíð og að allir
skyldu finna fyrir útrétta sáttarhönd,
sem áður höfðu haldið því fram, rétti-
lega eða ranglega, iað vestur-þýzk
hefndar- og hernaðarstefna væri helzti
þrándur í götu fyrir bættri sambúð ríkja
í Evrópu.
Stj órnarandstöðuflokkurinn, CDU/
CSU brást ókvæða við. Af hans hálfu var
þvi haldið fram, að nýja stefnan byggð-
ist fyrst og fremst á undanlátswemi við
Sovétríkin og hin kommúnistaríkin.
Allt væri látið í sölurnar, án þess að
nokkuð kæmi á móti. Allt frá upphafi
áttu mótbárur CDU/CSU nokkurn
hljómgrunn, en 'gagnrýnin minnkaði
verulega, þó aðeins í bili, þegar Willy
Brandt hélt í rnarz sl. til fundar við
Willi Stoph, forsætisráðherra Austur-
Þýzkalands. Móttökur almennings í
borginni Erfurt í Austur-Þýzkalandi,
þar sem fundur þeirra fór fram, urðu
mikil'l persónulegur sigur fyrir Brandt
og í heild fór fundurinn fram með þeim
hætti, að svo virtist, sem nokkur skiln-
ingur væri að vakna í kommúnistaríkj-
unum gagnvart Ostpolitik Brandts og að
þau væru reiðubúin til tilslakana á móti.
Það eitt, að fundur þeirra Brandts og
Stophs, skýldi eiga sér stað, var í sjálfu
sér einstæður atburður.
En fundur þessara sömu manna í
Kassel í V-Þýzkal. í maí leiddi í ijós, að
miklu meira bar á milli, en áður hafði
virzt og að ko'mmúnistaríkin, ekki hvað
sízt Austur-Þýzkaland, héldu sig við
það heyigarðshornið að heimta allt án
þess að láta nofckuð á móti. Óánægju-
raddirnár vöknuðu að nýju og þeir
ákveðnustu úr röðum CDU/CSU, menn
eins og Franz Josef Strauss og fleiri
héldu því hiklaust fram, að verið væri
að selja Sambandslýðveldið í hendur
kommúnistum.
Walter Seheel utanríkisráðlherr'a og
leiðtogi FDP var frá upphafi einn ötul-
asti talsmaður nýrrar stefnu gagnvart
kommúnistarikjunum. En í röðum
flokksmaena hans bar fljótt á gagnrýni.
Það var ékki hvað sízt Erich Mende,
fyrrum varakanslari og ráðherra, sem
tök að láta í ljós gagnrýni á stefnuna
í utanríkiismálum og það með, að frjáls-
ir demókratar ættu yfir höfuð enga
samleið með jafnaðarmönnum. Þessi
óánægja FDP varð þó ekki veruleg fyrr
en eftir fylkiskosninigar í Saar, Nieder-
sachsen og Nordrhein-Westphalen í
sumar, þar sem FDP beið mikinn ósig-
ur í heild. Erieh Mende og fleiri þing-
menn FDP héldu því fram, að þessi
ósigur væri að kenna núverandi stefnu
og stjórnarsamistarfi flokksins og ef svo
yrði haldið áfram, væri stefnt beint í
glötun. Þegar Mende og tveir aðrir
þingmenn frjálsra demókrata sögðu sig
síðan úr flokknum og settust á bekk
með stjórnarandstöðunni, varð upp-
lausnin innan FDP opinber. Stjórn
Brandts riðaði til falls. Hún naut nú
aðeins 6 sæta meirihluta á þingi og það
kom fljótt í ljós, að enn fleiri þingmenn
FDP höfðu uppi ráðagerðir um að segja
sig úr flokknum.
Fylkislþingkasningamar í Hessen á
morgun og í Bajern 22. nóvember kunna
að reynast hér afgerandi. Bíði FDP
verulegt fylgistap í þéssum kosning-
um, er talið, að ýmsir þingmenn flokks-
ins muni gera upp hug sinn og komast
að þeirri niðurstöðu, að bezt sé að yfir-
gefa sökkvandi skip, áður en það verð-
ur um seinan. í hópi þeirra er einmitt
Knut Freiherr von Kúhlmann-Stumm,
sem er fyrrverandi formaður þingflokks
FDP á Sambandsþimginu og nú einn
helzti foryst’umaður flokksins í sjálfu
Hessen.
Líði FDP undir lok, er stjórn Willy
Brandts jafnframt úr sögunni. Hún yrði
í minmiíhluta á þingi og væri svipt
stjórnmálalegri forsendu sinni jafnt
sem starfsgrundvelli. Það væri nokkur
kaldhæðni af örlaganna hálfu, ef frjáls-
ir demókratar drægju jafnaðarmenn
með sér í fallinu, vegna þess að staða
þeirra síðarnefndu er ein sér þrátt fyrir
allt stehk, flokkurinn samstilltur og
óánægjan þar óveruleg með tilliti til
utanríkismála. Hennar gætir miklu
fremur á innanlandsvettvangi.
Kristilegir demókratar eru reiðubúnir
til þess að taka við stjórnartaumunum,
þegar þar að kemur og láta það óspart
í ljós, að stjórn Brandts hafi þegar
setið við völd nógu lengi. — Sérhver
dagur, sem þessi stjórn er len.gur við
völd í Þýzkalandi, er til ófarnaðar, sagði
Kurt Georg Kiesinger, fyrrverandi
kanslari fyrir skömmu og Franz Josef
Strauss: — Við verðum að vikja þess-
ari stjórn frá völdum. Það hefði betur
verið gert í gær en i dag, betur á morg-
un en hinn daginn. Við höfum nýja
stjórn á takteinum innan 12 klst.
Að svo stöddu er Rainer Barzel, for-
maður þingflokks CDU líklegasta
kanslaraefnið, ef til stjórnarskipta kem-
ur. Franz Josef Strauss yrði sennilega
fjármálaráðherra og hvað sterkasti
maðurinn innan stjórnarinnar. Ger-
hard Schröder er af mörgum talinn lík-
lagur utanríkisráðherra. Þeir bíða all-
ir eftir því, að þrír þingmenn til við-
bótar segi sig úr FDP og gangi í flokk
með þeim, þá er stundin upprunnin.
Að undanfömu hefur verið mikið
skrifað um það í þýzkum blöðum, hve-
nær CDU/CSU hyggist láta til skarar
skríða oig hvernig. Þessu hefur bæði í
gamni og alvöru verið gefið nær her-
fræðilegt heiti: „Der Fall X“ eða nánast
„Áætlun X“. Á mánudaginn kernur
kunnium við að sjá fyrstu þætti hennar
í framkvæmd.
Ih